ۇلت ۇستازىنىڭ ۇلىلىعى
ارينە، ۇلى اعارتۋشى عالىمنىڭ، بىزگە بارىنەن بۇرىن سوڭىندا قالعان، ءالى دە ىزدەستىرىلىپ تابىلىپ، جارىق كورىپ جاتقان ەڭبەكتەرى قىمبات. سول تۇرعىدان كەلگەندە، سوڭعى كەزدەردەگى ەلەڭ ەتكىزەرلىك ەڭبەك - ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ، «قازاق ۋنيۆەرسيتەتى» باسپاسىنان شىققان احمەت بايتۇرسىن ۇلىنىڭ ءۇش تومدىعى دەر ەدىك.
اتالعان ءۇش تومدىق تۋرالى قۇراستىرۋشى ءارى جاۋاپتى رەداكتورلاردىڭ ءبىرى، فيلولوگيا عىلىمىنىڭ دوكتورى ورىناي جۇبايدىڭ ايتۋىنشا، وتە كوپ دانامەن، سوناۋ ⅩⅩ عاسىر باسىندا، سان مارتە جاريالانعان بايتۇرسىن ۇلى ەڭبەكتەرىنىڭ، دالىرەگى - حالىقتى ساۋاتتاندىرۋ ءۇشىن باسىلعان وقۋلىقتارىنىڭ نۇسقالارى دا كوپ ەكەن.
عالىمدار سولاردىڭ قولدا بارىن ىرىكتەپ، ەڭ سوڭعى جاريالانعان نۇسقالارىن الۋعا تىرىسىپتى. عالىمنىڭ «توتە جازۋعا» بايلانىستى ەڭبەكتەرى، ءالىپبيدى جەتىلدىرگەن سايىن وزگەرتىلىپ وتىرعان. سونىمەن قاتار تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا قانشاما ەڭبەگىنە قانىعىپ كەلە جاتساق تا، وسى تومداردا تۇڭعىش مارتە جاريالانعان باياندامالارى، ماقالالارى دا بار.
ءبىرىنشى تومعا ەنگەن «ءتىل قۇرالدارى» اتتى ەڭبەكتىڭ وتىزدان استام نۇسقاسى بەلگىلى بولسا كەرەك. انىعىراق ايتساق: «ءتىل - قۇرال. «دىبىس جۇيەسى مەن تۇرلەرىنىڭ» 1927 -جىلعى التىنشى رەتكى، «ءتىل - قۇرال. «ءسوز جۇيەسى مەن تۇرلەرىنىڭ» 1927 -جىلعى جەتىنشى رەتكى، «ءتىل - قۇرال. «سويلەم جۇيەسى ءھام تۇرلەرىنىڭ» 1928 -جىلى تاشكەنتتە، قىزىلوردادا باسىلعان (ياعني ەڭ سوڭعى) نۇسقالارى تاڭدالىپ الىنىپتى. ودان بولەك وسىنداعى «وقۋ قۇرالى» ورىنبوردا 1921 -جىلى 50 مىڭ دانامەن، سوسىن ەرەسەكتەرگە ارنالعان «وقۋ قۇرالى» دا سوڭعى رەت 1921 -جىلى 120 مىڭ تارالىممەن جارىق كورگەن.
ەكىنشى تومعا 1926 -جىلى شىققان «ادەبيەت تانىتقىش» پەن «الىپپە - جاڭا قۇرالدىڭ» 1928 -جىلعى ءۇشىنشى باسىلىمى بىرىكتىرىلىپ بەرىلگەن.
ءۇشىنشى تومعا «ءتىل جۇمساردىڭ» ەكى كىتابى ەنگىزىلگەن. بۇعان دەيىن بۇل ەڭبەگىنىڭ تەك ءبىرىنشى كىتابى جارىق كورگەن. وسى جولى ەكىنشى كىتابى دا قوسىلىپتى. عالىم ءوزى ءۇشىنشى كىتابى دا شىعادى دەپ جازعان. ءبىراق وعان ۇلگەردى مە، ۇلگەرمەدى مە، بەلگىسىز. ايتەۋىر ازىرگە ەش جەردەن تابىلماعان.
ودان كەيىنگى «وقۋ قۇرالى» دەپ بەرىلگەن كىتاپ، بۇل قازاقشا الىپپەنىڭ بايانشىسى. 1921 -جىلى تاشكەنتتە جارىق كورگەن. ونى احاڭ 14 جىل بويى بالا وقىتقان تاجىريبەسى نەگىزىندە جازعانىن ايتقان. ول نەگىزى مۇعالىمدەرگە ارنالعان ەڭبەك. 1926 -جىلى شىققان ەرەسەكتەرگە ارنالعان «ساۋات اشقىشى» دا وسى تومدا. بۇلاردىڭ بارلىعى - كىتاپتارى.
ودان بولەك ماقالالارى، باياندامالارى بەرىلگەن. 1920 -جىلى قازاق ا س س ر كەڭەسىنىڭ قۇرىلتاي سەزىندە سويلەگەن ءسوزى بۇرىن ەش جەردە جاريالانباپتى. وسىندا ءبىرىنشى مارتە ۇسىنىلىپ وتىر ەكەن. سول سەكىلدى 1924 -جىلى ورىنبوردا وتكەن قازاق ءبىلىمپازدارىنىڭ تۇڭعىش سەزىندە سويلەگەن ءسوزى. 1926 -جىلى باكۋدە وتكەن جيىندا ءالىپبي ماسەلەسىنە ارناعان بايانداماسى. 1927 -جىلى تاشكەنتتە بولعان ءالىپبي ايتىسىنا بايلانىستى «ەڭبەكشى قازاقتا» جاريالانعان ءسوزى. (بۇل ءسوزى «ءالىپبي ايتىسى» دەگەن اتاۋمەن كىتاپشا بولىپ تا شىققان).
سونداي- اق «جازۋ ءتارتىبى»، «شاھزامان مىرزاعا»، «قازاقشا ءسوز جازۋشىلار ديقاتىنا»، «ورىسشا وقۋشىلار»، «باستاۋىش مەكتەپ»، «مەكتەپ كەرەكتەرى»، «قازاقشا جازۋ تاقىرىپتى جاڭا ەرەجەلەر»، «قازاعىستان مەن قازاقستان تۋرالى»، «جوقشىعا دەرەك»، «تۇرىكشىلەر قۇرىلتايى»، «جالقىلاۋ (ايىرىڭقى) ءادىس»، «جالقىلاۋلى جالپىلاۋ ءادىسى»، «تۇزەتىلگەن ءارىپ»، «قاي ءادىس جاقسى؟»، «ەملە تۋرالى» سەكىلدى ماقالالارى مەن مۇراعاتتان تابىلعان ماتەريالدار ەنگىزىلگەن.
سوڭعى اتالعان «ەملە تۋرالى» كولەمدى ەڭبەگى 1929 -جىلى «ەڭبەكشى قازاق» گازەتىندە، جوعارعى جاعىندا قىسقارتىلىپ بەرىلدى دەگەن سىلتەمەسىمەن باسىلعان. بۇل ەملەگە قاتىستى قۇنىن ەش جويمايتىن ەڭبەكتەرىنىڭ ءبىرى ەكەن.
قۇراستىرۋشىنىڭ ايتۋىنشا، ءۇش كىتاپتا دا بەرىلگەن ماتەريالدار قازاق ءتىلى مەن وقىتۋ ادىستەمەسىنە قاتىستى.
«ادەبيەت تانىتقىشتا» دا تىلگە قاتىستى تۇستارى از ەمەس بولسا كەرەك. بۇگىندە عالىمدار اراسىندا ءجيى ايتىلاتىن كوممۋنيكاتيۆتى لينگۆيستيكا، كوممۋنيكاتيۆتىك سينتاكسيس ماسەلەلەرى «ادەبيەت تانىتقىشتا» وتە جاقسى تاراتىلىپ ايتىلىپتى. دەمەك، احمەت بايتۇرسىن ۇلىنىڭ ۇلىلىعى تۋرالى ءبىز ءالى تالاي تامسانىپ ءسوز ەتەتىن بولامىز.
anatili
