دەكرەتكە ميلليونمەن شىعۋ جولدارى قانداي؟ ەسەپشى جۇكتى ايەلدەرگە كەڭەس بەردى

وسى ورايدا ماڭىزدى ماسەلەنىڭ ءبىرى - دەكرەتكە بايلانىستى تولەم الۋ. 15 جىلدىق تاجىريبەسى بار ەسەپشى، سالىق كەڭەسشىسى گۇلزەينەپ مۋزدىبەكوۆا Tengrinews.kz تىلشىسىنە دەكرەتكە ميلليونمەن شىعۋ جولدارىن ءتۇسىندىردى.
دەكرەتكە شىقپاس بۇرىن ءاربىر ايەل ادام ءبىلۋى قاجەت اقپاراتتار بار. وعان «ەڭبەك دەمالىسىن قانداي ءتۇرى بار، قانداي جاردەماقى بەرىلەدى، تولەم قانشا رەت جاسالادى؟» دەگەن سەكىلدى ساۋالدار جاتادى. الدىمەن egov.kz سايتىنداعى مالىمەتتەرگە سۇيەنىپ، وسى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرىپ كورەيىك.
ەڭبەك كودەكسىنىڭ 99- بابى بويىنشا، جۇكتى، بوسانعان، جاڭا تۋعان بالانى اسىراپ العان ايەلدەرگە ەڭبەك دەمالىستارى بەرىلەدى. وعان جۇكتىلىككە، بوسانۋعا بايلانىستى دەمالىس، جاڭا تۋعان بالانى اسىراپ العاندارعا ارنالعان دەمالىس، بالا ءۇش جاسقا تولعانعا دەيىن ونىڭ كۇتىمىنە بايلانىستى جالاقى ساقتالمايتىن دەمالىس تۇرلەرى جاتادى.
بوسانعان ايەلدەرگە قانداي جاردەماقى بەرىلەدى؟
بوسانعان ايەلدەرگە بەرىلەتىن جاردەماقىنىڭ تۇرلەرى بار. وعان مىنا جاردەماقى تۇرلەرى جاتادى:
جۇمىس ىستەيتىن بوسانعان ايەلدەرگە جۇكتىلىگى جانە بوسانعانىنا بايلانىستى تابىسىنان ايىرىلعان سوڭ الەۋمەتتىك تولەم بەرىلەدى. سونىمەن قاتار، ءبىر جاسقا تولعانعا دەيىن جاسالاتىن بالا كۇتىمىنە بايلانىستى الەۋمەتىك جاردەماقى تولەنەدى.
جۇمىس ىستەمەيتىن ايەلدەرگە ءبىر جاسقا تولعانعا دەيىن جاسالاتىن بالا كۇتىمىنە بايلانىستى الەۋمەتىك جاردەماقى تولەنەدى.
تولەم قانشا رەت جاسالادى؟
جۇكتى، بوسانعان، جاڭا تۋعان بالانى اسىراپ العان ايەل تابىسىنان ايىرىلسا، الەۋمەتتىك تولەم ءبىر رەت، ال بالا ءبىر جاسقا تولعانعا دەيىن ونىڭ كۇتىمىنە بايلانىستى تابىسىنان ايىرىلسا، الەۋمەتتىك تولەم اي سايىن تولەنەدى.
قۇجات قانشا كۇن ىشىندە قارالادى؟
ەلەكترون ۇكىمەت پورتالى ارقىلى الەۋمەتتىك تولەم تاعايىنداۋ قىزمەتىن 8 جۇمىس كۇنى ىشىندە الۋعا بولادى. «ازاماتتارعا ارنالعان ۇكىمەت» مەملەكەتتىك كورپوراتسيا» ك ە ا ق قۇرىلىمدىق بولىمشەلەرى الەۋمەتتىك تولەمدەردى تاعايىنداۋ ءۇشىن قاجەت قۇجاتتار قابىلدانعان كۇنىنەن باستاپ 4 كۇن ىشىندە اقپاراتتىق جۇيە ارقىلى ولاردى مەملەكەتتىك الەۋمەتتىك ساقتاندىرۋ قورىنا بەرەدى.
قور قۇجاتتار تۇسكەن كۇننەن باستاپ 4 كۇن ىشىندە الەۋمەتتىك تولەمدەردى تاعايىنداۋ نەمەسە تاعايىنداۋدان باس تارتۋ تۋرالى شەشىم قابىلدايدى. الەۋمەتتىك تولەم تاعايىندالماسا، نە ءۇشىن بەرىلمەيتىنى ايتىلادى. كەيىن ۇسىنىلعان قۇجاتتاردى «ازاماتتارعا ارنالعان ۇكىمەت» مەملەكەتتىك كورپوراتسيا» ك ا ق ارقىلى ءوتىنىش بەرۋشىگە قايتارادى.
الەۋمەتتىك تولەمدەردى تاعايىنداۋ ءۇشىن قۇجاتتاردى:
جۇكتىلىككە جانە بوسانۋىنا بايلانىستى جاردەماقى تاعايىندالۋى ءۇشىن قۇجاتتاردى ۋاقىتشا جۇمىسقا قابىلەتسىزدىگى پاراعى بەرىلگەن كۇننەن باستاپ 12 ايدان اسىرماي بەرۋ قاجەت؛
1 جاسقا دەيىن بالا كۇتىمى بويىنشا بالانىڭ تۋۋ تۋرالى كۋالىگىندە كورسەتىلگەن كۇننەن باستاپ 12 ايدان اسىرماي بەرۋ قاجەت.
قۇجاتتار قايتا تەكسەرىلە مە؟
قوردىڭ الەۋمەتتىك تولەمدەردى تاعايىنداۋعا، قايتا ەسەپتەۋگە، توقتاتا تۇرۋعا، قايتا باستاۋعا قاجەت قۇجاتتاردى تەكسەرۋگە قۇقىعى بار. وسى ماقساتتا قور مەملەكەتتىك ورگاندارعا جانە ءتيىستى ۇيىمدارعا، سالىق تولەگەن، ءوتىنىش بەرگەن ادامعا سۇراۋ سالۋ قۇقىعى بار.
ەسەپشى گۇلزەينەپ تۇرار قىزى قانداي ادامدار تولەم الا الاتىنىن ايتتى.
«جەكە كاسىپكەر رەتىندە تىركەلگەن نەمەسە جەكە كاسىبى بار ادامنىڭ قولىندا جۇمىس ىستەيتىن ءاربىر ايەل ادام مەملەكەتتىك الەۋمەتتىك ساقتاندىرۋ قورىنان دەكرەتكە شىعار الدىندا جانە اي سايىنعى بالا كۇتىمىنە بايلانىستى اقشا الا الادى»، - دەدى ەسەپشى.
تولەم قالاي ەسەپتەلەدى؟
گۇلزەينەپ مۋزدىبەكوۆانىڭ ايتۋىنشا، بۇل ءۇشىن بىرنەشە شارت ورىندالۋى ءتيىس. مامان سانامالاپ بەرگەن شارتتار:
ءبىرىنشى - بوسانۋعا دەيىنگى جاردەماقىنى ەسەپتەۋ فورمۋلاسى. كەيىنگى 12 ايداعى تابىس بويىنشا ەسەپتەلەدى: 12 × 4,2 - 10 پايىز (زەينەتاقى)
ەكىنشى - اي سايىنعى بالا كۇتىمىنە بايلانىستى جاردەماقىنى ەسەپتەۋ فورمۋلاسى. كەيىنگى 24 ايداعى جالپى تابىس بويىنشا ەسەپتەلەدى: 24 × 0,4 - 10 پايىز (زەينەتاقى)
«ءبىرىنشى فورمۋلا بويىنشا، جەكە كاسىپكەر بولساڭىز، تابىسىڭىزدىڭ 1 پايىزى (ەگەر پاتەنت نەگىزىندەگى سالىق رەجيمى بولسا) تابىس سالىعى رەتىندە تولەنەدى. 10 پايىزىن زەينەتاقى قورىنا اۋداراسىز. تابىستىڭ 3,5 پايىزىن الەۋمەتتىك ساقتاندىرۋ قورىنا اۋداراسىز. كەيىنگى 12-ايداعى تابىسىڭىزدى قوسىپ، 12 گە بولەسىز. ورتاسىندا كەيبىر ايدا تابىس بولماسا دا، جالپى تابىس 12 گە بولىنەدى. شىققان سومانى 4,2 گە كوبەيتەسىز. ادەتتە ايەلدەرگە بوسانعانعا دەيىن 70 كۇن جانە بوسانعاننان كەيىن 56 كۇندىك دەمالىس بەرەدى. سايكەسىنشە، 70+56=126 جانە 126/30 (ءبىر ايداعى كۇن سانى) = 4,2 دەگەن فورمۋلاداعى كوەففيتسيەنت وسىدان شىعادى.
ايەل ادام كەسىر تىلىگىمەن بوسانسا نەمەسە دۇنيەگە ەگىز نە ۇشەم اكەلسە، بوسانعاننان كەيىن 70 كۇندىك دەمالىس بەرىلەدى. سايكەسىنشە، كوەففيتسيەنت 4,2 ەمەس 4,6 بولىپ وزگەرەدى. ودان 10 پايىز زەينەتاقى قورىنا جىبەرىلەتىن اۋدارىمدى الىپ تاستاسا، قولعا الاتىن سوما شىعادى»، - دەدى مامان.
ەسەپشى قانداي جاعدايدا جوعارى تولەم الۋعا بولاتىنىن ءتۇسىندىرىپ بەردى.
«12 ايداعى ءار ايلىق تابىس 420 مىڭنان كەم بولماسا، قوردان 1587600 تەڭگە الۋعا مۇمكىندىك بار. اۋدارىمدار جۇكتىلىككە دەيىن 5 اي، جۇكتىلىكتەن كەيىن 7 اي، جالپى 12 اي ۇزىلمەي سالىنۋى ءتيىس. 420 مىڭنان كەم بولماۋى كەرەك دەگەن مىندەتتى تالاپ ەمەس. اركىم تابىسىنا قاراي قارجى سالىپ وتىرادى جانە سايكەسىنشە اقشا الادى»، - دەدى سالىق كەڭەسشىسى.
ول ۇيدە ءتۇرلى كاسىپپەن اينالىسىپ وتىرعان انالارعا جۇمىسىن زاڭداستىرۋعا كەڭەس بەردى.
«بولاشاق انالار تورت، ءبالىش، سامسا، باۋىرساق ءپىسىرىپ، ءسۇت، ايران، قۇرت-ماي، باقشا ونىمدەرىن، سالات، توسپا جاساپ ساتىپ جاتادى، كۇتۋشى بولىپ ەڭبەك ەتەتىندەرى دە بار. تاپسىرىس قابىلداپ، ءتۇرلى بۇيىم تىگەدى. ينستاگرامدا س م م، تارگەتولوگ، ستوريزمەيكەر، ماركەتولوگ بولادى نەمەسە كوتەرمە تاۋار الدىرىپ، كورشى-تانىستارعا ينستاگرام ارقىلى ساتىپ جاتادى. وسىنداي انالار، قىز-كەلىنشەكتەر كاسىپتەرىن زاڭداستىرسا دەيمىن جانە زاڭدى تۇردە وزدەرىنە تيەسىلى ميلليوندارىن السا ەكەن دەپ ويلايمىن. قازىر ايەل ادام جۇكتىلىكتىڭ العاشقى ايلارىندا بولسا، 4-5 ايعا سالىپ ۇلگەرە الادى. سايكەسىنشە، ودان 1,5 ميلليون ەمەس، 500-700 مىڭ تەڭگەدەي الۋعا مۇمكىندىك بار. سالىقتان قاشپاي، كەرىسىنشە ودان پايدا كورۋگە بولادى»، - دەپ كەڭەس بەردى ول.
مامان باسقا ادامعا جۇمىس ىستەۋ ارقىلى دا تىركەلۋگە بولاتىنىن ءتۇسىندىردى.
«باسقا ادامنىڭ جەكە كاسىبىندە جۇمىسشى رەتىندە تىركەلىپ تە، جىبەرىپ وتىرۋعا بولادى. ءبىراق ەسكەرتەتىن ءبىر جايت جالدامالى جۇمىسشى رەتىندە شىعىن كوبىرەك بولادى. كاسىپتى زاڭداستىرۋ ارقىلى 1,5 ميلليون تەڭگەمەن دەكرەتكە شىعۋعا بولادى جانە بالا 1 جاسقا تولعانشا، اي سايىن 75600 تەڭگە جاردەماقى الۋعا بولادى. ونىڭ باسقا دا مۇمكىندىگى كوپ. زەينەتاقى ءجۇرىپ وتىرادى، اۋرۋحانا، ەمحانالاردا تەگىن قارالۋعا مۇمكىندىك بولادى، سالىق قىزمەتكەرلەرىنىڭ الدىندا مىندەتتەمە بولمايدى. سونىمەن قاتار، سالىق ۋاقىتىلى تولەنىپ وتىرعان سوڭ، قورىقپاي كاسىپتى جالعاستىرۋعا بولادى»، - دەدى سالىق كەڭەسشىسى.
ونىڭ ايتۋىنشا، جەكە كاسىپتى زاڭداستىرۋدىڭ 2 جولى بار.
1. ونلاين ارقىلى ە ت س ق الىپ، سايت ارقىلى تىركەلۋگە بولادى. وعان ە ت س ق بولسا جەتكىلىكتى.
2. سالىق باسقارماسىنا بارىپ، قاعاز كۇيىندە ءوتىنىش بەرۋگە بولادى. رەسمي تۇردە تىركەۋ 3 جۇمىس كۇنى ىشىندە ىسكە اسادى، تىركەۋ ءۇشىن تەك جەكە كۋالىك قاجەت.
مامان جەكە كاسىپكەر رەتىندە تىركەلگەن كەزدە سالىق رەجيمىن تاڭداۋ قاجەت ەكەنىن ايتتى. ونىڭ ءۇش ءتۇرى بار ەكەن:
1. جالپىعا بىردەي سالىق رەجيمى (تابىس سالىعى 10 پايىز؛ سالىق ەسەبى جۇمىسشىلار ءۇشىن ءار توقسان سايىن تاپسىرىلادى، ال تابىس سالىق ەسەبى جىلدىق بولادى)
2. وڭايلاتىلعان سالىق رەجيمى (تابىس سالىعى 1,5 پايىز؛ الەۋمەتتىك سالىعى 1,5 پايىز، سالىق ەسەبى جارتى جىل سايىن تاپسىرىلادى)
3. پاتەنت نەگىزىندە (تابىس سالىعى 1 پايىز؛ سالىق ەسەبى الدىن الا كەمىندە 1-ايعا، ەڭ سوڭعى مەرزىم جىل اياعىنا دەيىن تاپسىرىپ قويۋعا بولادى. مىسالى، بۇگىن پاتەنت ارقىلى جك تىركەسەڭىز، جىل اياعىنا دەيىنگى سالىعىڭىز بەن اۋدارىمداردى تولەپ قويۋعا بولادى.
ول تابىس سالىعى بويىنشا ەسەپتەپ بەردى.
«زاڭ بويىنشا، 6 ايدا ءبىر رەت جالپى تابىستىڭ 1,5 پايىزى تابىس سالىعى رەتىندە تولەنەدى. بۇل جەڭىلدەتىلگەن سالىق رەجيمى بويىنشا جۇزەگە اسادى. ال پاتەنت بولسا، تابىس سالىعى رەتىندە 1 پايىز تولەنەدى. ج ك ءوز اتىڭىزدا بولسا، 1 ايلىق تابىس 420000 تەڭگە بولسا، بىلاي ەسەپتەلەدى. زەينەتاقى قورىنا 42000 تەڭگە (10 پايىز)، الەۋمەتتىك ساقتانداندىرۋ قورىنا 14700 تەڭگە (3,5 پايىز)، تابىس سالىعى 4200 تەڭگە (1 پايىز پاتەنت بولسا، 2023-جىلدان باستاپ، پاندەمياعا بايلانىستى سالىقتان بوساتىلعان)، مەديتسانالىق ساقتاندىرۋ بويىنشا تولەم - 4200 تەڭگە، جالپى اي سايىنعى شىعىن 60900 تەڭگە بولادى»، - دەدى گۇلزەينەپ مۋزدىبەكوۆا.
ول جۇمىسشى رەتىندە تىركەلگەندە، بۇل ەسەپ قالاي جۇرگىزىلەتىنىن ءتۇسىندىرىپ بەردى.
«جۇمىسشى رەتىندە تىركەلگەندە جانە تابىس 466667 تەڭگە بولسا، زەينەتاقى قورىنا 46667 تەڭگە (10 پايىز)، الەۋمەتتىك ساقتانداندىرۋ قورىنا 14700 تەڭگە (ايلىق - مىندەتتى زەينەتاقى جارناسى) × 3,5 پايىز، تابىس سالىعى 36779 تەڭگە (ايلىق - مىندەتتى زەينەتاقى جارناسى - 14 ا ە ك - مەديتسينالىق ساقتاندىرۋعا جارنا) × 10 پايىز، مەديتسانالىق ساقتاندىرۋعا اۋدارىم 14000 تەڭگە (ايلىقتان 3 پايىز)، مەديتسينالىق ساقتاندىرۋعا جارنا 9333 تەڭگە ( ايلىقتان 2 پايىز)، سوندا اي سايىنعى شىعىن 121479 تەڭگە بولادى.
«نەگە جۇمىسشى رەتىندە ءدال وسى سوما 466 667 تەڭگە؟» دەگەن سۇراق تۋىندايدى. سەبەبى جۇكتىلىككە بايلانىستى تولەنەتىن جاردەماقى الەۋمەتتىك اۋدارىم جىبەرىلگەن سومادان ەسەپتەلەدى. ياعني، ءبىز تابىستى 420000 دەپ كورسەتسەك، الەۋمەتتىك ساقتاندىرۋ قورىنا اۋدارىم 378000 تەڭگەدەن كەتەر ەدى»، - دەدى ول.
مامان ءبىرقاتار ەسكەرتۋ جاسادى. مىسالى دەكرەتكە ج ك ارقىلى شىعۋ جولدارىن ءتۇسىندىرۋ بارىسىندا كەيبىر سالىق ينسپەكتورى قاتە ەسەپتەپ بەرەتىن جاعدايلار بولادى. سالىق ينسپەكتورلارى ەسەپتەپ بەرىپ جاتقاندا، مۇقيات بولۋ كەرەك. ولار دا قاتەلەسۋى مۋمكىن. تەك زاڭعا سۇيەنىپ، ەسەپ ماماندارىنا ءبىر تەكسەرتىپ الۋ دۇرىس.
«ج ك- ءتى تەك دەكرەتكە دەيىنگى اقشانى الۋ ءۇشىن اشقان دۇرىس ەمەس. كاسىبىڭىز بولماسا، ج ك- ءتى اقشا الۋ ءۇشىن عانا اشۋعا بولمايدى. باسقا ادامنىڭ كاسىپورنىنا تىركەلىپ، ءوتىپ كەتكەن ايلاردان زەينەتاقىعا جانە الەۋمەتتىك قورعا اۋدارىم جىبەرۋ دە دۇرىس ەمەس. بارلىق تولەمدى ۋاقىتىلى جانە اي سايىن سالۋ كەرەك. ءبارىن بىرگە سالا سالساڭىزدار، ول كۇماندى ءارى قابىلدانبايدى. ونى دالەلدەپ، قانشاما جۇيكەڭىز جۇقارادى ءارى بۇل الاياقتىق بولىپ سانالادى. ال الاياقتىق ءۇشىن زاڭ، جازا بار، سونى دا ەسكەرە جۇرگەن ابزال»، - دەدى گۇلزەينەپ مۋزدىبەكوۆا.
دەكرەتتىك دەمالىسقا شىعۋ ءۇشىن قانداي قۇجاتتار قاجەت؟
مامان جۇكتىلىككە جانە بوسانۋعا بايلانىستى جاردەماقى الۋ ءۇشىن قۇجاتتار ءتىزىمىن ايتتى.
جەكە كۋالىك؛
بانكتەن الىنعان 20 ساندىق شوتى جازىلعان انىقتاما؛
ۋاقىتشا جۇمىسقا جارامسىزدىعى جايلى انىقتاما.
جۇكتىلىككە بايلانىستى دەكرەتتىك دەمالىسقا شىعۋ جانە الەۋمەتتىك تولەم تاعايىنداۋ ءۇشىن ەڭبەككە ۋاقىتشا قابىلەتسىزدىگى پاراعى قاجەت بولادى. جۇمىس ىستەگەن جۇكتى ايەلدەر، بالانى/بالالاردى تۋعان ايەلدەر، جاڭا تۋعان بالانى اسىراپ العان ايەلدەر ەڭبەككە ۋاقىتشا جارامسىزدىق پاراعىن الا الادى.
ونى مەديتسينا قىزمەتكەرى (اكۋشەر-گينەكولوگ دارىگەر) نەمەسە د ك ك قورىتىندىسىنان كەيىن بولىمشە مەڭگەرۋشىسىمەن بىرلەسىپ، دارىگەر - جۇكتىلىكتىڭ 30 اپتاسىنان، ال يادرولىق سىناق اسەرىنە ۇشىراعان اۋماقتاردا تۇراتىن ايەلدەرگە جۇكتىلىكتىڭ 27 اپتاسىنان باستاپ ق ر ەڭبەك كودەكسىنىڭ 99-بابىندا كورسەتىلگەن مەرزىمگە بەرىلەدى.
جەكە كاسىپ ارقىلى دەكرەتكە شىقسا، قوسىمشا مىنا قۇجاتتاردى سۇرالۋى مۇمكىن:
جەكە كاسىپكەر رەتىندە تىركەلگەن تالون؛
سالىق تولەۋشىنىڭ كابينەتىنەن سالىق جانە باسقا دا مىندەتتى سالىستىرۋ اكتىسى جانە ت. ب.