ەستايدىڭ ەكى نەمەرەسى

نۇر-سۇلتان. قازاقپارات - اقكول- جايىلمادان، ەستايدىڭ ەلىنەن ەكەنىمىزدى ەستىگەن جۇرت «ايگىلى انشىدەن ۇرپاق قالدى ما؟» دەگەن سۇراقتى ءجيى قويادى. مۇنداي ساۋالدىڭ نە سەبەپتى تۋىندايتىنى دا تۇسىنىكتى.
None
None

«وشپەس- توزباس ەسكەرتكىشىن ءوز ونەرىمەن، ولمەس اندەرىمەن سومداپ كەتكەن، حالقىمەن قاپتالداسا جاساي بەرەتىن» (مۇزافار الىمبايەۆ) ەستاي بەركىمباي ۇلى ءوزىنىڭ «قوشتاسۋ» اتتى ولەڭىندە:

.. . ارماننىڭ ەڭ اۋىرى بالا جوعى،

وزەكتى ورتەپ جاتىر قايعى شوعى.. . - دەپ شەرگە باتادى. دەمەك كوپشىلىكتىڭ «ەستايدان ۇرپاق قالماعان ەكەن عوي» دەپ تۇجىرىم جاساۋى ورىندى. ءبىراق شىن مانىندە، ولاي ەمەس. قۇدايعا شۇكىر، ەستايدان ۇرپاق جالعاستى. ونىڭ زەكەن جانە زەينىش (سارىتورعاي) ەسىمدى نەمەرەلەرى ورتامىزدا ءجۇر. ولاردان تاراعان ۇرپاق تا ءبىر قاۋىم ەلگە اينالعان. سوندىقتان كوپشىلىكتىڭ كوكەيىندەگى كوپ ساۋالعا ناقتى جاۋاپ بولسىن دەگەن نيەتپەن وسى ءبىر شاعىن دۇنيەنى وقىرمان نازارىنا ۇسىنعاندى ءجون كوردىك.

ەستاي بەركىمباي ۇلى تۋعاننان ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن اقكول- جايىلمادا تۇردى. اقكول- جايىلما دەگەنىمىز - قازىرگى ەكىباستۇز قالاسى مەن اقتوعاي اۋدانىنىڭ ارالىعىنداعى ۇلكەن القاپ. ءانشى ەلدى جايلاعان اشارشىلىق جىلدارى جان ساۋعالاپ، ومبى جاقتى بىرنەشە جىل مەكەندەپ كەلگەنى بار.

ەستاي ەكى رەت ۇيلەنگەن. العاشقى جارى - ۇمسىنعان. ودان ءجانابىل جانە جاكوش ەسىمدى ەكى ۇل، كۇلاي جانە كانتاي ەسىمدى ەكى قىز تۋادى. ۇمسىنعان اۋىرىپ قايتىس بولعان. قالامگەر رامازان توقتاروۆتىڭ جازۋىنشا، ەستاي العاشقى ايەلىنە جاقىن تۋىسى تولەباي قاجىنىڭ ايتۋىمەن ۇيلەنگەن. ۇمسىنعان اقكول- جايىلماداعى شونتى ەسىمدى ادامنىڭ قىزى ەكەن. ءانشىنىڭ نەمەرەسى سارىتورعاي اپانىڭ ايتۋىنشا، ەستايدىڭ ءبىرىنشى ايەلى جۋاس بولعانعا ۇقسايدى. سەبەبى ول تۋرالى ونەر يەسىنىڭ «سۇراساڭ ءبىزدىڭ ايەل بوستىڭ بوسى.. .» دەپ شىعارعان ولەڭى بار.

ءانشىنىڭ ەكىنشى ايەلى - زاعيشا. ونى امەڭگەرلىك جولمەن العان. زاعيشا - ەستايدىڭ جەڭگەسى، تولەباي قاجىنىڭ كەلىنى. قاجىنىڭ مۇقاتاي ەسىمدى ۇلى اۋىر دەرتتەن كوز جۇمادى دا، ەستاي سۇلۋ دا سىمباتتى جەڭگەسىمەن باس قۇرايدى. زاعيشادان ۇرپاق وربىگەن جوق. دەگەنمەن مۇقاتايدان ەرمەك ەسىمدى ءبىر ۇل قالعان. ءبىراق ول شەشەسى زاعيشانىڭ ەمەس، اتاسى تولەۋباي قاجىنىڭ قولىندا ءوسىپتى. نەگىزى اعايىن- تۋىس ەستاي مەن زاعيشانىڭ قوسىلۋىنا قارسى بولعان.

ءانشىنىڭ نەمەرە ءىنىسى قىزداربەك امىرەنوۆتىڭ ەستەلىگىندە زاعيشانىڭ ەرەكشە سۇلۋ بولعانى ايتىلعان. ولاردىڭ تاتۋلىعى مەن سىيلاستىعى دا كوپتى سۇيسىندىرگەن ەكەن. ەستاي 1946 -جىلدىڭ 15-ناۋرىزىندا قايتىس بولادى دا، زاعيشا ودان بىرنەشە كۇن بۇرىن كوز جۇمىپتى. حال ۇستىندە جاتقان ءانشى زاعيشانىڭ قايتىس بولعانىن ەستىمەگەن.

ەستايدىڭ كەنجە ۇلى جاكوش اشتىق جىلدارى اقكول مەن ومبىنىڭ اراسىندا ءجۇرىپ مەرت بولعان. ءانشى وسى ۇلىنان ۇلكەن ءۇمىت كۇتىپتى. ۇلكەن ۇلى جانابىلدەن ەكى قىز قالدى. ولار - جوعارىدا ءبىز اتاعان زەكەن مەن زەينىش. 1942 -جىلدىڭ ناۋرىزىندا ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىسقا اتتانعان ءجانابىل 1943 -جىلدىڭ اقپانىندا حابارسىز كەتكەن. ءانشىنىڭ قىزدارى كۇلاي مەن كانتاي بەرتىن قايتىس بولدى. ولاردان تاراعان ۇرپاق بار.

ەستايدىڭ «قوشتاسۋ» ولەڭى جانابىلدەن «قارا قاعاز» العاننان كەيىن قارا جامىلىپ، قايعى قاجىتىپ جۇرگەن شاعىندا جازىلعان. ونىڭ «ارماننىڭ ەڭ اۋىرى بالا جوعى» دەپ كۇڭىرەنەتىنى سوندىقتان. اۋلەتتىڭ شەجىرەسىن جالعار ەر بالانىڭ جوقتىعىنا قايعىرعانى دا تۇسىنىكتى. دەسە دە، ەستايدىڭ سوڭىندا قالعان قوس نەمەرەسى زەكەن مەن زەينىش اتا ابىرويىن الاسارتقان ەمەس.

93 جاستاعى زەكەن اپامىز اقكول- جايىلمادا تۇرادى. جەتى قۇرساق كوتەرگەن. سەكسەننىڭ بەل ورتاسىنداعى زەينىش اپامىز ەرتىس اۋدانىنىڭ قوساعاش اۋىلىندا تۇرىپ جاتىر. سەگىز بالانىڭ اناسى. زەينىشتى كوپشىلىك سارىتورعاي اپا دەپ تانيدى. وعان بۇل ەسىمدى ەستايدىڭ ءوزى بەرگەن.

- اكەمنىڭ ءتۇر- ءتۇسى ەسىمدە جوق، سوعىسقا كەتكەننەن ورالماپتى. اكەي قازا تاپقاننان كەيىن كوپ ۇزاماي انامىز نەسىبەلدى دە ومىردەن ءوتىپتى. زەكەن ەكەۋىمىز ەستاي اتام مەن زاعيشا اجەمىزدىڭ تاربيەسىندە بولدىق. اتام مەنى ۇل بولادى دەپ دامەلەنىپتى. ءۇمىتى اقتالماعاننان كەيىن العاشىندا ماعان ۇمتىلا قويماپتى. بەسىكتە ۋىلدەپ جاتادى ەكەم. بىردە، ءتىلىم شىعىپ قالعان كەز بولۋ كەرەك، قاسىمنان ءوتىپ بارا جاتقان اتامنىڭ شاپانىنىڭ ەتەگىنەن ۇستاپ، ايىرىلماي «اتا، اتا» دەي بەرسەم كەرەك. سوندا اتام جاقىنداپ كەلىپ، ماڭدايىمنان سيپاپ، «اتا» دەيدى، كىشكەنە سارى تورعايىم- اۋ، سارى تورعايىم» دەپ ەلجىرەپ كەلىپ، يىسكەپتى. سودان «سارىتورعاي» اتانىپ كەتىپپىن، - دەيدى اسىلدىڭ سىنىعى.

وكىنىشكە قاراي، اشتىق جىلدارى بەركىمباي اۋلەتىنەن تاراعان ۇرپاقتاردىڭ دەنى قىرىلىپ قالعان. قارتتىق قالجىراتقان شاعىندا كىل جەتىمگە پانا بولىپ قالعان ەستاي وسىلاردى ءوسىرىپ، قاتارعا قوسسام دەپ كۇن كەشىپتى. ءبىراق ءوز بالاسىنداي قولىندا وسكەن نەمەرە ءىنىسى قىزداربەكتى عانا اياقتاندىرىپ ۇلگەرگەن ءانشى كىندىگىنەن وربىگەن نەمەرەلەرىنىڭ قىزىعىن كورە المادى. قىزداربەك ەستايدىڭ اعاسى نۇرماعامبەتتىڭ امىرە دەگەن ۇلىنان تۋعان.

تەكتىنىڭ تۇياعى زەكەن مەن زەينىش اپالار ونەردەن كەندە ەمەس. كوكىرەگى داڭعىل قوس اپا انگە دە، اڭگىمەگە دە جۇيرىك. وكىنىشكە قاراي، تۇرمىس قۇرىپ، تىرشىلىك قامىتى مويىنعا تۇسكەن سوڭ بويداعى ونەردى ودان ءارى ۇشتاي الماعان. دەسە دە، ەستايدىڭ ەكى نەمەرەسىنەن تاراعان ۇل- قىزدار مەن نەمەرە- جيەندەر ونەردەن الىستاعان جوق. ماسەلەن، سارىتورعاي اپانىڭ كەنجە قىزى ءشامشيا پاۆلودار قالاسىنىڭ ىرگەسىندە ورنالاسقان كەنجەكول اۋىلىنداعى ونەر مەكتەبىن باسقارادى. ال ەستايدىڭ ءوز ۇلىنداي بولىپ كەتكەن قىزداربەكتىڭ جيەنشارى تەمىرلان ولجاباي بۇگىندە ەلگە تانىمال دومبىراشى.

اقكول- جايىلمادا ەرتەدەن قالىپتاسقان انشىلىك مەكتەپ بار. بۇل ولكەدەن ەستايعا دەيىن دە، ودان كەيىن دە ونەرپاز كوپ شىققان. بۇگىندە ونەر ولكەسىندە ولجا سالىپ جۇرگەن اعايىندى ەربول، جانات جانە قايرات ايتبايەۆتار، ءدۇيىم ەلگە تانىمال ءداستۇرلى انشىلەر مەدىعات ماناپوۆ، امانگەلدى قوجانوۆ، سۇڭعات كوپەجانوۆتار وزدەرىن ەستايدىڭ ۇرپاعىمىز دەپ ەسەپتەيدى. شىن مانىندە دە سولاي. اقكول- جايىلمادان تۇلەپ ۇشقان دارىنداردىڭ ەستايعا تىكەلەي تۋىستىعى، جاقىندىعى بار. ەندەشە باز بىرەۋلەر ايتىپ جۇرگەندەي ەستاي ۇرپاقسىز، ءىزباسارسىز ەمەس، اللاعا شۇكىر!

فارحات قايرات ۇلى

egemen.kz


سوڭعى جاڭالىقتار