سىرتتاعى سانكسيانىڭ سالدارى
Castellum دەرەگىنشە، بۇگىنگە دەيىن رەسەيگە سالىنعان سانكتسيا سانى 7116 عا جەتسە، سونىڭ 4362 سى - 2022 -جىلدىڭ 22-اقپانىنان كەيىن ەنگىزىلگەن شەكتەۋلەر.
جاھاندىق ۇيىمداردىڭ احۋالعا قاتىستى بولجامدارى ءتىپتى دە وڭ ەمەس. حالىقارالىق ۆاليۋتا قورى بيىل ۋكراينانىڭ ى ج ءو- ءسى 25-35 پايىزعا قىسقارادى، ال رەسەي ەكونوميكاسى «تەرەڭ رەتسەسسياعا ۇشىرايدى» دەسە، Moody’s رەسەي ەكونوميكاسىنىڭ 7 پايىزعا قۇلدىرايتىنىن، JP Morgan ەكىنشى توقساندا كورشى ەل ەكونوميكاسىنىڭ 20 پايىزعا كۇرت قىسقاراتىنىن ەسكەرتكەن. قازاقستانداعى ەكونوميكانى قولدانبالى زەرتتەۋلەر ورتالىعىنىڭ (AERC) مالىمدەۋىنشە، ەۋروپالىق تاۋارلاردىڭ كوبى رەسەي ارقىلى ترانزيتپەن قازاقستانعا كەلەتىندىكتەن، عالامات شەكتەۋلەردىڭ تەرىس اسەرى قازاقستانعا دا تيەدى.
«ەۋرووداققا قازاقستان يمپورتى مەن ەكسپورتىنىڭ 40 جانە 29 پايىزى تيەسىلى. «قازاقستان- ەۋروپا» جەتكىزۋ تىزبەگى قايتا قالپىنا كەلۋ ءۇشىن جاڭا ترانزيت جولىن تابۋ قاجەت. الايدا رەسەي ارقىلى وتپەيتىن ترانزيت ءبىز ءۇشىن ءبىرشاما قىمباتقا ءتۇسۋى ىقتيمال. قىسقامەرزىمدى پەرسپەكتيۆادا بىزدەگى جەكەلەگەن نارىقتاردا پايدا بولاتىن ۋاقىتشا تاپشىلىق ەۋروپالىق تاۋارلار باعاسىنىڭ وسۋىنە الىپ كەلەدى.
ال ۇزاق مەرزىمدى پەرسپەكتيۆادا ەلگە تاسىمالداۋ قۇنى قىمباتتايدى. ە و ەلدەرىنەن كەلەتىن يمپورتتىڭ 48 پايىزىن ماشينا جانە قۇرىلعىلار قۇراسا، 26 پايىزىن حيميالىق زاتتار قۇرايدى. سونداي- اق قازاقستان ەو- عا تاۋارلارىن رەسەي ارقىلى ەكسپورتتايدى. ناۋرىزدىڭ باسىندا- اق ءبىزدىڭ ەكسپورتتاۋشىلار رەسەيگە سالىنعان سانكتسيالار سالقىنىن سەزىنىپ ۇلگەردى: انتۆەرپەن، گامبۋرگ، پيرەنەي، روتتەردام پورتتارى قازاقستاندىق جۇكتەردى قابىلداۋدان باس تارتتى. ويتكەنى ءبىزدىڭ تاۋارلار رەسەي پورتتارى ارقىلى جەتكىزىلگەن. ە و- نىڭ رەسەيگە جاريالاعان سانكتسيالارى ە و مەن قازاقستاننىڭ ءوزارا ساۋدا قاتىناسىن قيىنداتىپ جاتىر»، دەپ مالىمدەدى AERC ساراپشىلارى.
يندۋستريا جانە ينفراقۇرىلىمدىق دامۋ مينيسترلىگىنىڭ حابارلاۋىنشا، قازاقستان تاۋارىن ەكسپورتتايتىن بالاما جولدار ىزدەۋدە جانە بۇل رەتتە لاتۆيانى ىڭعايلى نۇسقا رەتىندە قاراستىرىپ وتىر. قازىردىڭ وزىندە ۆەنتسپيلس، ليەپايا جانە ريگا پورتتارىمەن الدىن الا كەلىسىم بار كورىنەدى. بىلايشا ايتقاندا، لاتۆيا رۇقساتىن بەرىپ وتىر، ءبىراق ءدال ءقازىر رەسەي پورتتارىندا تۇرعان ءبىزدىڭ جۇكتەردى بالتىق جاعالاۋىنا باعىتتاۋ ءبىراز ۋاقىت الادى.
سونىمەن قاتار ساراپشىلار تەڭگە- دوللار كۋرسىنا قاڭتاردا بولعان ەل ىشىندەگى دۇربەلەڭ ەمەس، رەسەي مەن ۋكراينا اراسىنداعى سوعىس قاتتىراق اسەر ەتكەنىن ايتادى.
«بەيتاراپتىق ۇستانىمىنا بايلانىستى جانە قازاقستاننىڭ حالىقارالىق ارەناداعى قاقتىعىستاردى ديپلوماتيالىق جولمەن رەتتەۋدى ۇستاناتىن ەل رەتىندەگى بەدەلى ارقىلى تەڭگەنىڭ دوللارعا شاققانداعى باعامى بەلارۋس رۋبلىنە قاراعاندا ازىراق اسەر ەتتى. USD/KZT باعامىنىڭ وزگەرۋى قازاقستان ەكونوميكاسى ءۇشىن ساۋدا تاۋەكەلدەرىن كورسەتەدى، ال بەلارۋس ءرۋبلىنىڭ باعامى قىسىم مەن ساياسي تاۋەكەلدەرگە ۇشىراپ وتىر. الەم لوكداۋنداردان ءالى ەسىن جيىپ ۇلگەرگەن جوق. رەسەي مەن ۋكراينا قاقتىعىسى ساۋدا قاتىناستارىنىڭ تەپە- تەڭدىگىن تاعى دا بۇزىپ جىبەردى. جەتكىزۋ تىزبەگىنىڭ بۇزىلۋى كەي نارىقتاردا تاپشىلىق تۋىنداتىپ جاتىر. مىسالى، تۇركيا كۇنباعىس مايى تاپشىلىعىمەن بەتپە- بەت كەلدى. بۇل ءونىمدى ولارعا نەگىزىنەن ۋكراينا ەكسپورتتايتىن. سانكتسيالارعا جاۋاپ رەتىندە رەسەيدىڭ ازىق- تۇلىك تاۋارلارىن ساتۋعا شىعارماي قويۋى ە ا ە و ەلدەرىندە قانت تاپشىلىعىن كۇشەيتىپ جىبەردى. ۋكراينا مەن رەسەيدىڭ الەمدەگى جەتەكشى بيداي تاسىمالداۋشى ەلدەر ەكەنىن ەسكەرسەك، بۇل ءونىمنىڭ دە كۇرت قىمباتتاۋى زاڭدى. اقپانمەن سالىستىرعاندا ناۋرىزدا بيداي باعاسى 20,7 پايىزعا ءوسىپ كەتكەن. مۇنداي تاپشىلىقتار ءوز كەزەگىندە ينفلياتسيانى تەك كۇشەيتە تۇسەدى»، دەيدى AERC.
اقپاندا قازاقستانداعى ينفلياتسيا 8,5 تەن 8,7 پايىزعا دەيىن جىلدامدادى. 24-اقپاندا ۇلتتىق بانكتىڭ بازالىق ستاۆكانى 10,25 تەن 13,5 پايىزعا كوتەرگەنىنە قاراماستان قىمباتشىلىق ءوز دەگەنىن جاسادى.
«قازاقستانداعى ەنشىلەس ۇيىمدارى ارقىلى دوللاردى رەسەيلىك كومپانيالار الىپ كەتپەس ءۇشىن ۇلتتىق بانك دوللار ساتىلىمىن شەكتەدى. ءبىز قازىر ەكى سوعىستى كورىپ وتىرمىز، ءبىرى - ۋكراينادا، ءبىرى - الەمدىك ەكونوميكادا. قازىر ناقتى نارىق فاكتورى وتە از، ءبارى كۇتىلىمدەرگە قۇرىلعان ، دەگەن پايىم ايتادى قارجىگەر راسۋل رىسمامبەتوۆ.
جۋىردا رەسەي مەن ۋكراينا تاراپى تۇركيادا جولىعىپ، كەلىسسوز جۇرگىزدى. ونىڭ قورىتىندىسى بويىنشا، رەسەي كيەۆ پەن چەرنيگوۆ تۇبىندەگى اسكەري بەلسەندىلىگىن ازايتاتىن بولدى. ال وسىدان كەيىن سالىنعان سانكتسيالار كۇشىن جويۋى مۇمكىن بە؟ ۇلى بريتانيا پرەمەر- ءمينيسترى بوريس دجونسون اتىستى توقتاتۋ تۋرالى كەلىسىم سانكتسيالاردى الىپ تاستاۋ ءۇشىن جەتكىلىكسىز دەپ مالىمدەدى. «پۋتينگە قىسىمدى ودان ءارى ەكونوميكالىق شارالار ارقىلى دا، اسكەري كومەك كورسەتۋ ارقىلى دا كۇشەيتۋ كەرەك»، دەيدى ول.
سانكسياعا قاتىستى ا ق ش پوزيتسياسى دا وسىعان جاقىن. ياعني جەكەلەگەن وڭىرلەردە اتىستى توقتاتۋ - سانكسيانى الىپ تاستاۋعا سەبەپ ەمەس. بالكىم، سوعىس تولىق توقتاعاندا عانا باتىس شەكتەۋلەردى قىسقارتۋ نەمەسە اسەرىن ازايتۋ تۋرالى ويلانا جاتار.
دەگەنمەن سانكتسيانى الىپ تاستاۋ دەگەننىڭ ءوزى اسا وڭاي نارسە ەمەس. قىسقا جانە ۇزاق مەرزىمدى پەرسپەكتيۆادا شەكتەۋلەردىڭ رەسەيگە جەڭىل تيمەسى انىق بولىپ وتىر. وتاندىق ساراپشىلار سوڭعى كۇندەردەگى ءرۋبلدىڭ كۇشەيۋىن ۋاقىتشا قۇبىلىس دەپ باعالاپ، 1-2 ايدان سوڭ 1 رۋبل 2-3 تەڭگە، ءتىپتى 1 رۋبل 1 تەڭگەگە تەڭەسۋى مۇمكىن دەپ بولجام ايتادى. ە و رەسەيدىڭ ەنەرگەتيكالىق رەسۋرسىنان تولىقتاي باس تارتار بولسا، وندا سانكتسيالاردىڭ الىنۋ ىقيمالدىلىعى جويىلادى، بولماسا تىم ازايادى.
رەسەيمەن تىعىز ساۋدا قاتىناسىن قۇرعان قازاقستان ءۇشىن دە قازىرگى ءسات سىناق كەزەڭى. سانكسيانىڭ سالدارى اۋىر بولاتىنىن يران مىسالىنان انىق بايقاۋعا بولادى. ولار سوڭعى 50 جىل بويى اۋىر سانكتسيالاردىڭ استىندا ءومىر ءسۇرىپ كەلە جاتىر. اسىرەسە سوڭعى ءۇش جىلدا مۇنايى سىرتقا ەكسپورتتالماي، قاتاڭ يزولياتسياعا ۇشىرادى. AERC ساراپشىلارىنىڭ ايتۋىنشا، ەل ەكونوميكاسى 2 ەسە قىسقارىپ، تۇرعىندارى ماردىمسىز جالاقىمەن كۇنەلتۋدە، 2018-2021 -جىلدارى ورتاشا جىلدىق ينفلياتسيا 35 پايىزدى قۇراعان. ەمبارگونىڭ ەنگىزىلۋىنە بايلانىستى مۇناي ءوندىرىسى 2 ەسە ازايدى. سايكەسىنشە، مۇنايدان تۇسەر تابىس تا ەسەلەپ قىسقاردى. دوللارعا قاتىستى رەال كۋرسى سوڭعى 10 جىلدا 214 ەسە قۇنسىزدانىپ كەتكەن.
اباي قازبەك ۇلى
egemen.kz
