قازاقستان ۇنىنىڭ ەكسپورتى كولەمىن قالاي ارتتىرۋعا بولادى

نۇر- سۇلتان. قازاقپارات - ءماجىلىستىڭ جالپى وتىرىسىندا دەپۋتات امانعالي بەردالين قازاقستاننىڭ ۇن تارتۋ ءونىمى ەكسپورتى كولەمىنىڭ ارتتىرۋعا قاتىستى پىكىر ءبىلدىردى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات ءتىلشىسى.

«دەپۋتاتتار جۇرگىزگەن تالداۋ بۇگىنگى تاڭدا ۇن ەكسپورتىنىڭ تومەندەۋىنىڭ نەگىزگى سەبەبى يمپورتتاۋشى ەلدەردىڭ (وزبەكستان، تاجىكستان، قىرعىزستان) تاريفتىك ەمەس رەتتەۋ شارالارىن جانە قازاقستاندىق ۇننىڭ اكەلىنۋىن تەجەۋ بويىنشا كەدەرگىلەردى قولدانۋى بولىپ وتىرعانىن كورسەتتى. سونىمەن قاتار، بۇل ەلدەر قازاقستاندىق بيدايدى ساتىپ الۋعا كوشىپ، ءوزىنىڭ استىق وڭدەۋىن دامىتا باستادى. مىسالى، 2012 -جىلدان 2020 -جىل ارالىعىندا وزبەكستانعا بيداي استىعىنىڭ ەكسپورتى 658 مىڭ توننادان 3 ميلليون تونناعا دەيىن 4,5 ەسە، تاجىكستانعا 218 مىڭ توننادان 1 ميلليون تونناعا دەيىن 4,7 ەسە ءوستى. بۇل قازاقستاننان وزبەكستانعا ۇن ەكسپورتىنىڭ 342 مىڭ تونناعا دەيىن 3,6 ەسەگە، ال تاجىكستانعا 96 مىڭ تونناعا دەيىن تومەندەۋىنە نەگىز بولدى. سالاداعى قازىرگى جاعداي ابدەن مۇمكىن بولاتىن جايت ەدى»، - دەدى ا. بەردالين ۇكىمەت باسشىسى ءاليحان سمايىلوۆتىڭ اتىنا جولداعان ساۋالىندا.

ونىڭ ايتۋىنشا، بۇگىنگى تاڭدا ۇندى وتكىزۋدىڭ نەگىزگى نارىعى - اۋعانستان، وعان قازاقستاننان ۇن ەكسپورتىنىڭ ۇشتەن ەكىسى نەمەسە 1 ميلليون 152 مىڭ توننا تيەسىلى. سونىمەن قاتار، اۋعانستان قازاقستاننان استىق ساتىپ الىپ، ونى وزبەكستانعا وڭدەۋگە اكەلىپ، كەيىننەن توللينگتىك وپەراتسيالار اياسىندا اۋعانستانعا ۇندى قايتا ەكسپورتتايتىن جاعداي قالىپتاستى.

«بۇل رەتتە ءوز ۇن تارتۋ كاسىپورىندارىن قولداۋ ءۇشىن وزبەكستان اۋعانستان «استىق بەرۋشىلەرىنە» كەدەندىك باجدار مەن سالىقتار بويىنشا پرەفەرەنسيالار بەرەدى جانە قازاقستاندىق وندىرۋشىلەردىڭ ۇنىن وزبەكستان اۋماعى ارقىلى تاجىكستان مەن اۋعانستان باعىتىندا تاسىمالداۋ كەزىندە ترانزيتتىك تاريفتى قولدانبايدى»، - دەدى دەپۋتات.

جوعارىدا ايتىلعانداردى ەسكەرە وتىرىپ، مىنا ماسەلەلەردى قاراستىرۋ سۇرالدى:

1) قازاقستاندىق ۇندى تاسىمالداۋ كەزىندە (تاجىكستان، وزبەكستان، قىرعىزستان) جەرگىلىكتى ونىممەن سالىستىرعاندا تەڭ ەمەس جاعدايلار بەلگىلەگەن ءۇشىنشى ەلدەر ءونىمىنىڭ قازاقستان ارقىلى ترانزيتىنە قاتىستى تاريفتىك جانە تاريفتىك ەمەس رەتتەۋ شارالارىن قولدانۋ مۇمكىندىگىن قاراستىرۋ. مىسالى، رەسەيدەن وزبەكستانعا قازاقستان ارقىلى ترانزيت كەزىندە «قازاقستان تەمىر جولى» ۇ ك» ا ق قولداناتىن سۇرەككە (ورمانعا، اعاش ماتەريالدارىنا) جانە مۇناي ونىمدەرىنە تومەندەتۋ كوەففيتسيەنتىن الىپ تاستاۋ، سونداي- اق ەنگىزىلەتىن «اگروەكسپرەسس» جوباسى اياسىندا جوعارى تاريفتەردى قولدانۋ؛

2) ىشكى نارىقتا استىق ساتۋدى ىنتالاندىرۋ، اتاپ ايتقاندا ديىرمەن كاسىپورىندارىنا بيداي ساتقان اۋىل شارۋاشىلىعى تاۋارىن وندىرۋشىلەردى سۋبسيديالاۋ. سونىمەن قاتار، اۋىل شارۋاشىلىعى شيكىزاتىن ەكسپورتتاۋ كەزىندە -% 0، ۇن ەكسپورتتاۋ كەزىندە - % 100 (قىتاي تاجىريبەسى بويىنشا) ق ق س- تىڭ سارالانعانىن قايتارۋ ۇسىنىلادى.

مۇنداي شارا قازاقستاندىق ۇن باعاسىنىڭ ايىرماسىن قىسقارتۋعا جانە سونىمەن بىرگە رەسەيدەن قازاقستانعا استىقتىڭ كولەڭكەلى يمپورتىمەن كۇرەسۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.

3) قازاقستاننىڭ بارلىق ۇن تارتۋ كاسىپورىندارىنىڭ مۇددەلەرىن ەسەپكە الۋ ماقساتىندا ۇندى ەكسپورتتاۋ كەزىندە كولىك شىعىندارىن سۋبسيديالاۋ قاعيدالارىن قايتا قاراۋ. قازىرگى ورىن العان جاعدايدا شيكىزاتتى قازاقستاننىڭ باتىس جانە وڭتۇستىك وڭىرلەرىنىڭ ۇن تارتۋ كاسىپورىندارىنا دەيىن جەتكىزۋ ەسكەرىلمەيدى، ولار تيىسىنشە تونناسىنا 7000-9000 تەڭگەنى قۇرايدى (ساۋدا جانە ينتەگراتسيا مينيسترلىگى).

4) ق ق س اسىپ كەتكەن سوماسىن قايتارۋدىڭ وڭايلاتىلعان ءتارتىبىن ەنگىزۋ جولىمەن ق ق س قايتارۋ سحەماسىن وزگەرتۋ. بۇگىنگى تاڭدا كوپ ساتىلى جۇيە بويىنشا جۇزەگە اسىرىلاتىن ەكسپورتتىق وپەراتسيالار كەزىندە ققس قايتارۋعا بايلانىستى پروبلەما بار.

«كورسەتىلگەن شارالار جيىنتىعىندا سالاداعى شيەلەنىستى بولعىزباۋعا جانە قازاقستاندىق ۇن تارتۋ ءونىمى ەكسپورتى كولەمىنىڭ ءوسۋىن قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى دەپ ويلايمىز. ۇن ءوندىرىسىنىڭ ارتۋى ونىڭ كەبەكتى قوسىمشا ءونىمنىڭ، ياعني مال شارۋاشىلىعىنا ارنالعان جەم- ءشوپتىڭ كولەمىندە ارتتىرادى»، - دەدى دەپۋتات.

اۆتور: رۋسلان عابباسوۆ