قاپشاعاي اتاۋىن وزگەرتپەي، جاڭا وبلىستى «قونايەۆ وبلىسى» دەپ اتاسا دۇرىس بولار ەدى - ە. بەكتۇرعانوۆ
وسى رەتتە مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى ەرسۇلتان بەكتۇرعانوۆتىڭ جولداۋعا قاتىستى پىكىرىن ۇسىنامىز.
«الەمدەگى ساياسي احۋال اسقىنىپ، ەكونوميكالىق داعدارىستاردىڭ سالقىنى سەيىلمەي تۇرعان قازىرگىدەي تۇراقسىز كەزەڭدە ءوزىن وتانىنىڭ پاتريوتىمىن دەپ سانايتىن ءاربىر ازامات ەلىنىڭ ەرتەڭى مەن ءوزىنىڭ بولاشاعىن ويلاپ، مەملەكەتتىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ارتتىرۋعا بارىنشا اتسالىسۋعا ءتيىس. «وتانىن سۇيگەن وتقا جانبايدى، سۋعا باتپايدى» دەگەندەي بۇگىنگى كۇنى ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىنىڭ بەرىك، بولاشاعىنىڭ جارقىن بولۋى ءۇشىن اتقاراتىن قىرۋار ىستەردىڭ، الاتىن اسقار بەلەستەردىڭ الدىمىزدا تۇرعانى بەلگىلى. بۇل تۇرعىدا قاسىم-جومارت كەمەل ۇلىنىڭ جولداۋى حالىققا ۇلكەن سەنىم مەن سەرپىلىس بەردى. مەملەكەت باسشىسى ءوز سوزىندە جاڭا قازاقستاننىڭ ىرگەتاسىن بەرىك ورنىقتىرۋ كەزەڭىندە ساياسي جانە ەكونوميكالىق رەفورمالار ناتيجەلى جۇرگىزىلىپ، ەلەۋلى وزگەرىستەردىڭ ءبارى ءسوز جۇزىندە ەمەس، ناقتى ىستەرمەن تۇيىندەلۋگە ءتيىس ەكەنىن باسا ايتتى. وسىعان وراي كوپشىلىكتىڭ كوڭىلىنەن شىعاتىن ءبىرقاتار باستامالارىن ۇسىندى. دەموكراتيالىق قۇندىلىقتارعا نەگىزدەلىپ، قوعامنىڭ اشىقتىعىن قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعان بۇل ىرگەلى شارالاردى ىسكە اسىرۋ ءۇشىن كونستيتۋتسيانىڭ 30-دان استام بابىنا تۇزەتۋلەر ەنگىزىلىپ، بيىلعى جىلدىڭ وزىندە 20-دان استام زاڭ قابىلدانادى دەپ كوزدەلىپ وتىر.
پرەزيدەنت ءاربىر باستامانىڭ قوعامدا ءجيى كوتەرىلىپ، كەڭىنەن تالقىلانىپ جۇرگەن ماسەلەلەردەن تۋىنداعانىن ايتتى. ارينە، جۇرتشىلىقتىڭ بارلىق ۇسىنىس- تىلەگىن بىردەن ەسكەرىپ، ءىس جۇزىنە اسىرۋ وڭاي شارۋا ەمەس. ولاردىڭ ءارقايسىسىن قازىرگى مۇمكىنشىلىكتەر تۇرعىسىنان جان-جاقتى زەرتتەپ، ساراپتاپ، تەرەڭ وي ەلەگىنەن وتكىزۋ قاجەت. جولداۋدا ايتىلعان باستامالاردىڭ وسىنداي تالقىلاۋدان وتكەنى انىق. سونىڭ ىشىندە وتانداستارىمىز جاڭادان ءۇش وبلىس قۇرۋ تۋرالى يدەيانى ۇلكەن ىقىلاسپەن قابىل الدى. وسى ورايدا، قاسىم-جومارت كەمەل ۇلى بۇرىنعى الماتى وبلىسىنىڭ ورنىنا جەتىسۋ جانە الماتى وبلىستارى قۇرىلىپ، قاپشاعاي قالاسى سوڭعىسىنىڭ ورتالىعى بولاتىنىن ايتتى. ودان ءارى ءسوزىن ساباقتاپ: «قاپشاعاي قالاسى حالقىمىزدىڭ ءبىرتۋار پەرزەنتى دىنمۇحامەد قونايەۆتىڭ ەسىمىمەن تىعىز بايلانىستى. ەگەر جۇرتشىلىق قاپشاعايعا قونايەۆتىڭ ەسىمىن بەرۋ كەرەك دەپ ۇسىنىس ايتسا، مەن بۇل پىكىرگە قوسىلامىن»، - دەدى بەكتۇرعانوۆ.
مەملەكەت باسشىسىنىڭ بۇل باستاماسى قوعامدا، ونىڭ ىشىندە الەۋمەتتىك جەلىلەردە قىزۋ تالقىلانىپ جاتىر. كوپشىلىك ازاماتتار، ونىڭ ىشىندە قاپشاعاي قالاسىنىڭ تۇرعىندارى قالا اتاۋىن سول كۇيىندە قالدىرۋدى دا قالايتىنىن ايتۋدا. ءبارىمىز بىلەتىندەي، 1970-جىلدارى د. ا. قونايەۆتىڭ باستاماسىمەن ىلە وزەنىنىڭ بويىندا جاڭا سۋ قويماسى تۇرعىزىلىپ، جاڭا ۇلگىدەگى قالا سالىندى. قاپشاعاي سۋ قويماسى سول وڭىردەگى اۋىل شارۋاشىلىعىن وركەندەتۋگە كەڭىنەن ىقپال ەتتى. ال قاپشاعاي سۋ ەلەكتر ستانسياسى ايماقتىڭ ەكونوميكالىق، ەنەرگەتيكالىق الەۋەتىن ارتتىرۋدا ءالى كۇنگە دەيىن زور ءرول اتقارىپ كەلەدى. جاڭا قالاعا «قاپشاعاي» دەپ ات بەرۋدىڭ ءوزى سول كەزدە جان- جاقتى ويلاستىرىلىپ، دىنمۇحامەد احمەت ۇلىنىڭ قولداۋىنا يە بولعان. سوندىقتان قاپشاعاي قالاسىنىڭ اتاۋىن وزگەرتپەي، جاڭادان قۇرىلاتىن وبلىستى (الماتى وبلىسىن) «قونايەۆ وبلىسى» دەپ اتاسا، تاريحي شەشىم بولار ەدى. ەلىمىزدە تۇلعالاردىڭ اتىمەن اتالاتىن ەلدى مەكەندەر، اكىمشىلىك- اۋماقتىق بىرلىكتەر از ەمەس. مىسالى، سەمەي ءوڭىرى اباي وبلىسى دەپ اتالاتىن بولدى.
ونىڭ ۇستىنە، ادامدار، اسىرەسە شەتەلدىكتەر الماتى قالاسى مەن الماتى وبلىسىن ۇنەمى شاتاستىرىپ جۇرەدى. الماتى قالاسى - تاريحى تەرەڭگە كەتكەن ۇلكەن مەگاپوليس، قارجى، بيزنەس جانە مادەنيەت ورتالىعى. سوندىقتان «الماتى» اتاۋىن سول قالانىڭ اتىمەن شەكتەسەك قاتە بولماس. ال جاڭا ءوڭىر قونايەۆ وبلىسى دەپ اتالسا، قاپشاعاي قالاسى بويىنشا كوپ وزگەرىستەر جاساۋدىڭ قاجەتى جوق، ءارى قارجىلىق شىعىندار دا ازايادى. بۇل جاعىن دا ەسكەرگەنىمىز ءجون.
ءسوز رەتى كەلگەندە ايتا كەتەيىن، قاپشاعاي قالاسىنىڭ توڭىرەگى بۇرىننان تۋريستىك الەۋەتى مول دەمالىس ورنى رەتىندە بەلگىلى. جازعى ماۋسىمدا الماتىلىقتاردىڭ كوپشىلىگى سول ماڭنان تابىلادى.
«قايدا بارا جاتىرسىڭ؟» دەگەن سۇراققا «قاپشاعايعا دەمالۋعا بارا جاتىرمىز» دەپ جاۋاپ بەرەدى. ال ونىڭ اتاۋىن «قونايەۆ» دەپ وزگەرتسەك، ءجون سۇراعان ادامعا «قونايەۆقا شومىلۋعا نە كۇنگە كۇيۋگە بارا جاتىرمىز» دەسە، ىڭعايسىز ەستىلمەي مە... الەۋمەتتىك جەلىلەردە وسى جاعى دا باسا ايتىلۋدا. ونىڭ ۇستىنە، دىنمۇحامەد احمەت ۇلى قونايەۆ الماتى وبلىسىنىڭ اۋماعىندا تۋىپ-وسكەن، سول وڭىرگە عانا ەمەس، بۇكىل قازاقستانعا ورتاق تۇلعا. ونىڭ ەسىمىن ءبىر وبلىسقا بەرسەك، ارتىق بولماس. جالپى، قاپشاعاي قالاسىن وبلىس ورتالىعى ەتۋ دەر كەزىندە قابىلدانعان وتە دۇرىس شەشىم دەپ سانايمىن. ول دا تۇركىستان قالاسى سياقتى كۇنى ەرتەڭ-اق جان-جاقتى وركەندەپ- وسكەن ساۋلەتتى شاھارعا اينالادى. بۇگىندە ونىڭ تۇرعىندارى 60 مىڭنان ءسال اساتىن بولسا، جاڭا كاسىپورىندار قۇرىلىپ، جاڭا جۇمىس ورىندارى اشىلعان سوڭ حالىق سانى دا كوبەيىپ، جاڭا ەكونوميكالىق ءوسۋ ورتالىعى بولاتىنىنا سەنەمىن. پرەزيدەنت «بۇل قادامدار ايماقتاردى دامىتۋ ىسىنە تىڭ سەرپىن بەرەدى دەپ سانايمىن» - دەدى ول.
قالاعا تاياۋ جەردە، ىلە وزەنىنىڭ جاعاسىندا ايگىلى «تامعالى تاس» ەسكەرتكىشى بار. ەندەشە، قاپشاعاي قالاسى وبلىس ورتالىعى عانا ەمەس، تاريحي تۋريزمدى دە دامىتۋعا جول اشاتىن ايماق بولاتىنى جانە جاڭا وندىرىستەر، جۇمىس ورىندارى اشىلىپ، الماتى قالاسىنا ءتۇسىپ تۇرعان اۋىرلىقتى كوتەرۋگە ۇلەس قوسارى ءسوزسىز.
