رەسەيدە دەفولت بولا ما؟ ساراپشىلار بولجام جاسادى

نۇر-سۇلتان.قازاقپارات - سانكتسيالار سوققىسىنان كەيىن رەسەي قانداي كۇيگە ءتۇستى؟ سوعان توقتالساق. شەتەلدىك كومپانيالاردىڭ ەلدەن كەتۋى جالعاسىپ جاتىر.

بيزنەستەگى ءىرى جوبالاردان باس تارتىپ، جوسپارلارىن كەرى قايتارىپ جاتقاندارى از ەمەس. ال رەسەي اقشاسى قۇنسىزدانىپ بارادى. بيلىك شەتەل ۆاليۋتا اينالىمىن باقىلاۋعا الدى. كاسىپكەرلەر بۇل كۇندەر رەسەي تاريحىندا بيزنەس ءۇشىن قارالى اپتا دەگەن اتپەن قالاتىن ءتۇرى بار دەپ وتىر. ەندى ماماندار رەسەي دەفولت قاۋپىمەن بەتپە- بەت كەلدى دەگەندى ايتتى. بۇدان ءارى نە بولۋى مۇمكىن؟

حالىقارالىق رەيتينگ اگەنتتىكتەرى رەسەيدىڭ ۇزاق مەرزىمدى رەيتينگىن دەفولتقا جاقىن دەگەن دەڭگەيدە دەپ كورسەتتى. ساراپشىلار ماسكەۋدىڭ قارىز مىندەتتەمەلەرىن وتەي الاتىنىنا كۇمانمەن قارايدى. وعان قوسا سانكتسيالاردىڭ «دەسترۋكتيۆتى» اسەرىن كۇتىپ وتىر. رەسەي قارجى مينيسترلىگى ەگەمەندىك قارىزدارىن تولىق جانە ۋاقىتىلى وتەيتىنىن، ءبىراق رۋبلمەن تويلەيتىنىن ەسكەرتتى.

ماكسيم چيركوۆ، ەكونوميست:

- قارجى تاپشى ەمەس، تولەمدەردى وتكىزۋگە تەحنيكالىق مۇمكىندىك جوق. بۇل رەسەيلىك باعالى قاعازداردىڭ ءارى قاراي قۇنسىزدانۋىنا سەبەپ بولىپ تۇر. ءيا، ءدال قازىر باتىس نارىقتارىندا رەسەيدىڭ مەملەكەتتىك باعالى قاعازدارى قاتتى قۇنسىزداندى. ءبىراق بىرنەشە جىلدان كەيىن ولار بۇرىنعىداي جوعارى سۇرانىسقا يە بولادى.

بۇل ءجۇز جىلدان بەرگى رەسەيدەگى ەڭ ءىرى دەفولت بولۋى مۇمكىن. قاراپايىم تىلمەن ايتساق، رەسەيدىڭ اقشاسى بار، ءبىراق ونى جۇمساي المايدى، ويتكەنى داعدارىستان شىعۋ ءۇشىن جيناعان قاراجات قورى ا ق ش، ەۋرووداق، ۇلى بريتانيا جانە كانادا بانكتەرىندە بۇعاتتالدى. قازىرگى جاعدايدىڭ 1998 -جىلعى دەفولتتان باستى ايىرماشىلىعى، ول كەزدە مەملەكەتتىڭ مىندەتتەمەلەردى وتەۋگە قاجەتتى قاراجاتى بولعان جوق.

دميتري جۋراۆليەۆ، ساراپشى:

- تەحنيكالىق دەفولت بۇل ەلدىڭ ەكونوميكاسىنا ەمەس، بەدەلىنە سوققى. قازىر تەحنيكالىق دەفولت بولۋى ابدەن مۇمكىن. ول ەلدىڭ تولەم قابىلەتتىلىگى بويىنشا رەيتينگىن تومەندەتسە دە، شىن مانىندە ەكونوميكاعا ونشا اسەر ەتپەيدى.

ال تەحنيكالىق دەفولت تولىق دەفولتقا اينالسا، ياعني ەلدە مەملەكەتتىك قارىزدى وتەيتىن قارجى بولماسا، وندا ۇلتتىق ۆاليۋتا السىرەيتىنى ءسوزسىز. باتىس ساراپشىلارى رەسەي 15-ءساۋىر كۇنى دەفولت تۋرالى مالىمدەۋى مۇمكىن دەيدى. حالىقارالىق ۆاليۋتا قورى رەسەيدى رەتسەسسياعا يتەرمەلەگەن بۇرىن سوڭدى بولماعان قاتاڭ سانكتسيالار. بۇل ونىڭ ەكونوميكاسىن السىرەتىپ، رۋبل باعامىنىڭ تومەندەۋىنە ىقپال ەتەدى دەگەن بولجام ايتتى.

دەفولت ىقتيمالدىعى ۋكرايناداعى اسكەري قاقتىعىستىڭ ۇزاقتىعى مەن سانكتسيالاردىڭ مەرزىمىنە بايلانىستى بولىپ تۇر. رەسەي قور نارىعى ەكى اپتادان بەرى جابىق. The Wall Street Journal ساراپشىلارى بۇنى الەمدىك نارىق تاريحىنداعى ەڭ ۇزاق ءۇزىلىس دەپ جازدى.

رەسەي مەن ۋكراينا اراسىنداعى ساياسي شيەلەنىس كۇردەلەنىپ، اسكەري قاقتىعىستار باستالعان كۇننەن باستاپ ماسكەۋ قور بيرجاسىنىڭ يندەكسى %33 تومەندەدى. اكسيا ساۋداسى توقتاتىلدى. لوندون قور بيرجاسىندا ساتىلاتىن رەسەيلىك اكسيالار قازىر %90 عا ارزاندادى. ۇكىمەت رەسەيلىك اكسيالاردى قولداۋ ءۇشىن ۇلتتىق ءال- اۋقات قورىنان 10 ميلليارد دوللار جۇمساۋدى جوسپارلاپ وتىر.

ۆاسيلي كولتاشوۆ، ەكونوميست:

- اكسيالار باعاسى كۇرت تۇسپەي تۇرىپ، قور نارىعىن جاپقاندا ءرۋبلدى قاتتى قۇنسىزدانۋدان ساقتاپ قالۋ مۇمكىندىگى بار ەدى. ارينە، ءرۋبلدىڭ قۇلدىراۋى بولماعاندا، ە ا ە و- عا كىرەتىن باسقا ەلدەردىڭ ۆاليۋتا نارىعىنىڭ ەشقايسىسىندا مۇنداي دۇربەلەڭ بولماس ەدى. تەڭگەنىڭ دە جاعدايى جاقسىراق بولار ەدى. قور نارىعى ءالى دە ۇزاق ۋاقىتقا جابىق بولادى. ال قايتادان اشىلعاندا، الەمدىك شيكىزات باعاسىنىڭ وسۋىنە بايلانىستى رەسەيلىك باعالى قاعازدار دا قىمباتتايتىنى انىق.

رەسەي بۇرىن- سوندى بولماعان قاتاڭ سانكتسيالار قۇرساۋىندا. ساۋدا بايلانىستارى ءۇزىلدى، حالىقارالىق كومپانيالار رەسەي نارىعىنان كەتىپ جاتىر. جەرگىلىكتى بيلىك ۆاليۋتا اينالىمىن باقىلاۋعا الدى. ەندى بيزنەس جۇرگىزۋ تىم قيىنداپ كەتتى. وتكەن اپتا رەسەيدىڭ جوعارى تەحنولوگيا سالاسى ءۇشىن قارالى اپتاعا اينالدى. ءرۋبلدىڭ قۇنسىزدانۋى، شەتەل ۆاليۋتاسىن ەلدەن شىعارۋعا تىيىم، تەلەكوممۋنيكاتسيالىق جابدىقتار مەن باعدارلامالىق قامتاماسىز ەتۋ الپاۋىتتارىنىڭ رەسەيلىك نارىقتان كەتۋى - وسىنىڭ بارلىعى IT سەكتوردا دۇربەلەڭ تۋعىزدى. سالا ماماندارىنىڭ كوبى ەلدەن كەتۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادى. اپتانىڭ باسىندا ساراپشىلار ەلدەن كەتۋگە بەكىنگەن پروگرامميستتەردىڭ سانى بەس مىڭ دەپ ەسەپتەسە، اپتا سوڭىنا قاراي ونداعان مىڭ ادامعا جەتتى.

قىزمەتكەرلەرىن ەلدەن كوشىرۋ ءۇشىن كاسىپكەرلەر چارتەرلىك رەيستەرگە تاپسىرىس بەرە باستادى. مامانداردىڭ ءبىر بولىگى قازاقستانعا بەت العان. قازاقستان ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ دەرەگى بويىنشا جىل باسىنان بەرى 39 مىڭعا جۋىق شەتەل ازاماتى قازاقستاندا ۋاقىتشا تۇرۋعا رۇقسات الدى. ولاردىڭ 9 مىڭعا جۋىعى - رەسەي ازاماتى.

سۋگرا گادجيەۆا، بايلانىس اگەنتتىگىنىڭ باس ديرەكتورى:

- قازىر قازاقستانعا كوشىپ جاتقان كومپانيالارعا كەلەتىن بولساق، ولار كوپ ەمەس. بۇل كومپانيالاردىڭ قازاقستاندا ءوز وكىلدىكتەرى ودان بۇرىن بولعان. ەسەپ ايىرىسۋ قاتىناستارىنىڭ توقتاتىلۋىنا بايلانىستى، ارينە ولار تولەم جاساۋ ءۇشىن قازاقستاندا ورنالاسقان كەڭسەنى پايدالانۋعا ءماجبۇر. پروگرامميستەرمەن قاتار جۋرناليستەر دە رەسەيدەن كەتىپ جاتىر. ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، ولاردىڭ قاتارى كوبەيمەسە، ازايمايدى. ازىرگە بولجام ەكونوميكالىق وقشاۋلانۋ الدىندا ونداعان مىڭ ادام ەلدەن كەتۋگە ءماجبۇر بولادى.

دانا نۇرجان، شاحزود گاميروۆ

www.24.kz