قازاقتار جايلى: پاتشالىق رەسەي تىڭشىلارىنىڭ مالىمەتى

نۇر-سۇلتان. قازاقپارات - ⅩⅨ عاسىردىڭ باسىندا پاتشا وكىمەتىنىڭ تاپسىرماسىمەن قازاق دالاسىنىڭ قۇنارلىعىن، حالقىنىڭ ادەت- عۇرپىن، سالت- ءداستۇرىن زەرتتەۋ ماقساتىندا ۇيىمداستىرىلعان ەكسپەديتسيانى باسقارعان فەودور اندرەيەۆيچ شەربينا ءوزىنىڭ «كيرگيزسكايا نارودنوست ۆ مەستاح كرەستيانسكيح پوسەلەني» اتتى جازباسىندا قازاقتاردىڭ 13 ءتۇرلى كەمىستىگى مەن 12 ءتۇرلى جاقسى سيپاتتارىن اتاپ كورسەتىپتى.

(بۇل دەرەكتى عاني اباي ۇلى دەگەن ادام ەرتەدە جاريالاعان كورىنەدى، وسىنى كەزىندە قازاق اقىنى مۇزافار الىمبايەۆ كوشىرىپ العان). سونىمەن: قىرعىزدىڭ (قازاقتىڭ) جاعىمسىز جاعىنان مىنەزدەيتىن 13 قادىر-قاسيەتى.

اتاپ ايتقاندا:

وزىنە شىنايى سۇيىسپەنشىلىكتىڭ جوقتىعى؛

تابانسىزدىق؛

سوزدەگى اينىمالىلىق؛

جالعانشىلىق؛

ءسوز قۇمارلىق، (مىلجىڭدىق)؛

پايداكۇنەمدىك؛

اڭقاۋلىق؛

ارىزقويلىق؛

داۋقۇمارلىق؛

داڭعويلىق؛

ايلاكەرلىك؛

قۇمارپازدىق؛

ماقتانشاقتىق.

…ءبىراق، وسى جاعىمسىز جاقتارىمەن قاتار قىرعىزدىڭ(قازاقتىڭ) وزىنە ءتان جاقسى قادىر-قاسيەتتەرى بار، اتاپ ايتقاندا:

ءدىني كوزقاراستا قىرعىز(قازاق) فانات ەمەس جانە ەرىكتى ءدىنشىل (دىندە ەرىكتى)؛

ساۋدا جانە ەكونوميكالىق سالادا ول ادال جانە ءوز سوزىنە تاباندى

اقىل-وي جاعىنان قىزىققىش جانە بىلۋگە قۇمار؛

قىرعىزدار ءوزىنىڭ پاراساتتىلىعىمەن (سالاۋاتتىلىعىمەن) قاتتى ەرەكشەلەنەدى.

ماسكۇنەمدىك جانە سپيرتتى ىشىمدىككە قۇشتارلىقتىڭ جوقتىعى

بالالارىنا سۇيىسپەنشىلىگى وتە جوعارى

ءوتىنىشتى جەرگە تاستاماۋى (تىكەلەي اۋدارسا - ءوتىنىش جاساۋعا وڭايلىق)

ۇلكەندەردى قۇرمەتتەۋ - اقساقالداردى، سونداي-اق، حالىقتىڭ تانىمال وكىلدەرىن قۇرمەتتەۋ؛

تاڭعاجايىپ بەيبىتسۇيگىشتىگى، سوعىستىڭ تۇتانۋىنان جاسقاناتىنى - قىرعىز حالقىن ەڭ جاعىمدى جاعىنان بەينەلەيدى

مۇمكىن ونىڭ ۇنەمى تابيعاتپەن قارىم- قاتىناستا بولۋىنىڭ ارقاسىندا شىعار، قىرعىز شىن مانىندە اقىن.

ول ءان سالۋدى جانە پوەتيكالىق اڭگىمەلەر مەن اڭىزداردى تىڭداۋدى سۇيەدى؛

دەنە ءبىتىمى جاعىنان قىرعىزداردىڭ دەنساۋلىعى جاقسى ءارى قاتتى شىنىققان؛

قىسقاسى، بۇل حالىق قالاي بولعاندا دا ءدال قازىرگى جاعدايدا، مىسالى، قالماقتار، باشقۇرتتار جانە ت. ب. بۇراتانالار سياقتى قۇرىپ كەتپەيدى، ءالى ءوسىپ-ونەدى جانە جەتىلە بەرەدى.

بەكەن قايرات ۇلى

namys.kz