بوگەنباي باتىر دۋلىعاسى
تاريحي دەرەكتەردە حالىق باتىرى بوگەنباي اقشا ۇلى 1680 -جىلى تۋىپ، 1778 -جىلى (كەيبىر دەرەكتەردە 1775 -جىل) دۇنيەدەن وتكەنى جايلى ايتالادى. فيلولوگ عالىم سەرىك نەگيموۆ، «بوگەنباي ءوز ومىرىندە 103 دۇركىن ءىرىلى- ۇساقتى شايقاسقا قاتىسقان» دەيدى. كەيبىرىن اتاپ وتەر بولساق، 1708 -جىلعى ەدىل - جايىق جورىعى، 1710 -جىلعى قاراقۇم قۇرىلتايى، 1729 -جىلعى بۇلانتى - بولەنتى شايقاسى، 1730 -جىلعى اقىراقاي مايدانى، 1733 -جىلعى ەرەيمەنتاۋدا بولعان جوڭعار تايشىسى ۋاس- سەرەن جورىعى، 1758 -جىلعى تالقى - قۇلجا مايدانى ت. ب.
سول سياقتى، الاششىل اقىن ماعجان جۇمابايەۆتىڭ «اشۋى جاۋعان قارداي، شوككەن نارداي، قارت قىران قانجىعالى قارت بوگەنباي» دەۋى باتىردىڭ ەرلىك تۇلعاسىن ايگىلەپ تۇرسا، اتاقتى بۇقار جىراۋ: «قيادان قيقۋ توگىلسە، اتتىڭ باسىن تارتپاعان، قيساپسىز قول كورىنسە، قورقىپ جاۋدان قايتپاعان» ، دەپ بوكەڭە ەرەكشە باعا بەرەدى.
ال بۇگىنگى اسكەري - تاريحي مۋزەيگە تاپسىرىلىپ وتىرعان قۇندى جادىگەرگە توقتالساق، بۇل بۇيىم بۇعان دەيىن اقمولا وبلىسى، ەرەيمەنتاۋ اۋدانى، مالتابار اۋىلىنىڭ تۇرعىنى باتىردىڭ تىكەلەي ۇرپاعى جاباي باتىرقوجا ۇلىنىڭ ۇيىندە ساقتالىپ كەلگەن. بۇل جىگىتتىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، اتاسى كەنجالى كەڭەس ۇكىمەتى كەزىندە ۇرپاقتارىنا «باتىردىڭ دۋلىعاسىن ۇيدەن شىعارماڭدار، ول تۋرالى ەشكىمگە ايتپاڭدار» دەپ قاتاڭ ەسكەرتىپ، بولاشاق ۇرپاققا امان جەتكىزۋدى تاپسىرعان كورىنەدى. بۇل اۋلەتتە بوگەنباي باتىردىڭ دۋلىعاسىمەن بىرگە ساۋىتىدا بولىپتى. ءبىراق ۋاقىت وتە كەلە شىنجىر بۇيىم توتتانىپ ءشىرىپ كەتكەن سوڭ، ونىڭ قالدىقتارىن ىرىمداپ ەلگە تاراتىپ بەرگەن ەكەن. بۇلاردان باسقا بوكەڭنىڭ ايبالتاسى مەن كىسە بەلدىگى الماتى تۇرعىنى ءاليحان بارلىبايەۆتىڭ وتباسىندا ساقتالسا، ۇزەڭگىسى، ءتوسى، تەسكىشى مەن ۇڭعىرۋى اۋداندىق تاريحي- ولكەتانۋ مۋزەيىنە تۇر.
باتىر اتامىزدىڭ دۋلىعاسىن كاسىبي تۇرعىدان زەرتتەگەن قارۋتانۋشى، ەتنوگراف، سۋرەتشى، شەبەر رەستاۆراتورشى قاليوللا احمەتجاننىڭ قورتتىندىسىندا: جادىگەر بولات تەمىردەن تۇتاس قۇيىپ جاسالعان، فورماسى جارتىلاي شەڭبەرلى، ديامەترى - 20,5 * 22 س م، شوشاق ۇشىنا دەيىنگى بيىكتىگى - 15,5 س م، توبە شاشاعىننىڭ تۇبىنە دەيىنگى بيىكتىگى - 12 س م. دۋلىعانىڭ توبە شاشاعى جەكە جاسالىپ، توبەسىنە ءتورت جاعىنان شەگەمەن بەكىتىلگەن. توبە شاشاقتىڭ بيىكتىگى - 3,5 س م. دۋلىعانىڭ الدىڭعى ەرنەۋىنە ەنى - 1,5 س م، ۇزىندىعى - 8 س م مىستان جاسالىپ، جاپىراقتى ويۋ شەكىتىلگەن جاپسىرما ورنالاسقان.
«بۇل ويۋلى جاپسىرما مەتال دۋىلعانى اينالا قورشاپ تۇرعان. كەيىن بەلگىسىز سەبەپتەرمەن الىنىپ تاستالعان نەمەسە ادامدار تابىرەك رەتىندە قيىپ العان بولۋى دا مۇمكىن»، دەيدى قاليوللا سامات ۇلى.
ءراسىمدى قورتىندىلاعان اسكەر - تاريحي مۋزەي باسشىسى نۇرتازا ءاسىلوۆ، ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ 30 جىلدىق مەرەيتويى قارساڭىندا ۇلت تاريحىندا وشپەس ءىزى قالعان قازاق باتىرى بوگەنبايدىڭ دۋىلعاسى ەكسپوزيتسيا تورىنەن ورىن الۋى ۇلكەن جاڭالىق. سونىمەن قاتار، بۇل بۇيىم كەلەر ۇرپاقتىڭ تاريحي ساناسىن جاڭعىرتۋ ىسىنە زاتتىق ايعاق رەتىندە قىزمەت ەتەتىن بولادى، دەدى.
سۋرەتتەردە:
بوگەنباي باتىردىڭ دۋلىعاسى.
باتىردىڭ دۋلىعاسىنا جاسالعان سۋرەتتى جاڭعىرتپا (اۆتورى - ق. احمەتجان)
بەكەن قايرات ۇلى
egemen.kz
