قازاقستان مەن وزبەكستان پرەزيدەنتتەرى ب ا ق وكىلدەرى ءۇشىن بىرلەسكەن بريفينگ وتكىزدى
شاعىن جانە كەڭەيتىلگەن قۇرامدا وتكىزىلگەن ەكىجاقتى كەلىسسوزدەردىڭ قورىتىندىسى بويىنشا ەكى ەلدىڭ باسشىلارى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ وكىلدەرى ءۇشىن بىرلەسكەن بريفينگ وتكىزدى، دەپ حابارلايدى اقوردا.
مەملەكەت باسشىسى قاسىم- جومارت توقايەۆ ءوز سوزىندە قازاقستان تاۋەلسىزدىگىنىڭ 30 جىلدىعى قارساڭىنداعى وزبەكستان پرەزيدەنتىنىڭ مەملەكەتتىك ساپارىن باۋىرلاس وزبەك حالقىنىڭ قازاق حالقىنا دەگەن ەرەكشە قۇرمەتى دەپ باعالايتىنىن ايتتى.
«وزبەكستان - ءبىز ءۇشىن تاتۋ كورشى ءارى ماڭىزدى سەرىكتەس قانا ەمەس، تامىرلاس، تاعدىرلاس جانە باۋىرلاس مەملەكەت. ەكى ەل اراسىنداعى ستراتەگيالىق ارىپتەستىك تابىستى دامىپ كەلەدى. ساۋدا- ەكونوميكالىق، ينۆەستيتسيالىق جانە مادەني- گۋمانيتارلىق سالاداعى ىنتىماقتاستىق كەڭەيە ءتۇستى. بۇگىنگى كەلىسسوزدە قازاق- وزبەك قاتىناسىن جاڭا دەڭگەيگە كوتەرۋدىڭ ءتيىمدى جولدارى ايقىندالدى. ءبىز حالىقارالىق جانە وڭىرلىك وزەكتى ماسەلەلەر بويىنشا پىكىر الماستىق. كوپجاقتى ىقپالداستىقتى ودان ءارى دامىتۋ جونىندە ورتاق شەشىمگە كەلدىك. بۇگىنگى ساپار ءوزارا قاتىناسقا دا تىڭ سەرپىن بەرەدى دەپ سەنەمىن. وسى ورايدا، ىنتىماقتاستىعىمىزدى جاڭا وداقتاستىق دەڭگەيگە كوتەرۋ تۋرالى تاريحي شەشىم قابىلدانعانىن ەرەكشە ريزاشىلىقپەن اتاپ وتكىم كەلەدى. بۇل - ءبىزدىڭ باۋىرلاستىعىمىزدى بەكەمدەپ، سان قىرلى ىقپالداستىقتى نىعايتا تۇسەتىن ماڭىزدى قادام»، - دەدى قاسىم- جومارت توقايەۆ.
مەملەكەت باسشىسى قازاق- وزبەك قاتىناستارىنىڭ بۇگىندە جوعارى دەڭگەيدە دامىپ كەلە جاتقانىن جانە ونىڭ دوستىق، تاتۋ كورشىلىك، ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك رۋحىنا تولىق ساي كەلەتىنىن اتاپ ءوتتى. قازاقستان مەن وزبەكستان - ايماقتاعى ەڭ ءىرى ەكونوميكالىق سەرىكتەستەر. بيىلعى 10 ايدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا تاۋار اينالىمى 30 پايىزعا ارتىپ، 3,2 ميلليارد دوللاردان استى. قاسىم- جومارت توقايەۆ ونەركاسىپ، ماشينا جاساۋ، فارماتسيەۆتيكا، كولىك جانە لوگيستيكا سالالارىنداعى بىرلەسكەن جوبالاردىڭ جۇزەگە اسىرىلۋى وسىنداي جەتىستىككە قول جەتكىزۋگە سەپتىگىن تيگىزدى دەپ سانايدى. ەنەرگەتيكا جانە اگروونەركاسىپ كەشەنى باعىتىنداعى ىقپالداستىق تۇراقتى دامىپ كەلەدى. ەكى ەلدىڭ ۇكىمەتتەرىنە ساۋدا كولەمىن 10 ميلليارد دوللارعا دەيىن جەتكىزۋ مىندەتى جۇكتەلدى.
مەملەكەتتەرىمىزدىڭ ازاماتتارى ءۇشىن قولايلى جاعداي جاسالۋدا. ەكى ەل استانالارى مەن ءىرى قالالارىنىڭ اراسىندا قوسىمشا اۋە رەيستەرى ىسكە قوسىلدى، اۆتوبۋس قاتىناستارى كەڭەيە ءتۇستى، جاڭا تەمىر جول باعدارلارى پىسىقتالۋدا، قاجەتسىز كەدەرگىلەر الىنىپ تاستالۋدا.
«مۇنىڭ ءبارىن حالىقتارىمىز زور قۋانىشپەن قابىلداپ جاتىر جانە بۇل باۋىرلاس حالىقتاردىڭ ودان ءارى جاقىنداي تۇسۋىنە تىڭ سەرپىن بەرەدى. وسىعان بايلانىستى بۇگىن قۇرمەتتى شاۆكات ميرومونوۆيچ ەكەۋمىز مەملەكەتارالىق قاتىناستاردى وداقتاستىق دەڭگەيىنە كوتەرۋگە شەشىم قابىلدادىق. بۇل تاريحي شەشىم سەنىمگە، قولداۋعا نەگىزدەلگەن ءارى ورتاق مۇددەنى ەسكەرە وتىرىپ تىعىز ىقپالداستىقتى ودان ءارى نىعايتۋعا دەگەن ءوزارا شىنايى ۇمتىلىسىمىزدىڭ ناتيجەسىندە جۇزەگە اسىپ وتىر. وداقتاستىق قاتىناستاردى ۇيلەستىرۋ ءۇشىن جوعارى مەملەكەتارالىق كەڭەس، پارلامەنتارالىق كەڭەس، سونداي- اق جۇمىس ورگانى رەتىندە سىرتقى ىستەر مينيسترلەرى كەڭەسىن قۇرۋعا ۋاعدالاستىق. وداقتاستىعىمىزدىڭ قاعيداتتارى جاڭا عانا قول قويىلعان وداقتاستىق قاتىناستار تۋرالى دەكلاراتسيادا كورسەتىلگەن. وسىلايشا ءبىز كوپجاقتى قازاق- وزبەك بايلانىستارى جىلناماسىنىڭ جاڭا ءارى جارقىن پاراعى اشىلدى دەپ سەنىمدى تۇردە ايتا الامىز. مۇنىڭ ورتالىق ازيا ايماعىنداعى تۇراقتىلىقتى قامتاماسىز ەتۋگە جانە ءوڭىردى وركەندەتۋگە قوسىلعان ەلەۋلى ۇلەس ەكەنى ءسوزسىز»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.
قاسىم- جومارت توقايەۆ كەلىسسوزدەر بارىسىندا ساۋدا- ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋعا باسا ءمان بەرىلگەنىن جەتكىزدى. جاڭا مۇمكىندىكتەردى قاراستىرۋدىڭ جانە تاۋار نومەنكلاتۋراسىن كەڭەيتۋدىڭ قاجەتتىگى ايتىلدى. قازاقستاننىڭ وزبەكستانعا تاسىمالداناتىن ىڭعايلى لوكوموتيۆتەردەن باستاپ جەڭىل ونەركاسىپ ونىمدەرىنە دەيىنگى تاۋارلاردى كوبەيتۋگە مۇمكىندىگى بار.
شاۆكات ميرزيەۆتىڭ تۇركىستانعا ساپارى قارساڭىندا قازاقستان مەن وزبەكستاننىڭ -3 وڭىرارالىق ىنتىماقتاستىق فورۋمى ۇيىمداستىرىلدى. سونىمەن قاتار جۋىردا ەلوردادا ىسكەرلىك كەڭەستىڭ وتىرىسى ءوتتى. وسى شارالاردىڭ قورىتىندىسى بويىنشا قۇنى 6,6 ميلليارد دوللار بولاتىن كوممەرتسيالىق كەلىسىمدەر مەن كەلىسىمشارتتاردىڭ اۋقىمدى توپتاماسى بەكىتىلدى.
«ءبىز مەملەكەتارالىق تاۋار وتكىزۋ جۇيەسىن ىسكە قوسۋ ارقىلى قۋاتتى ينفراقۇرىلىمدىق بازا قالىپتاستىرۋدىڭ پەرسپەكتيۆالارىن تالقىلادىق. بۇل بازا كوتەرمە- تاراتۋ جانە اگرولوگيستيكالىق ورتالىقتاردان تۇرادى. ولاردىڭ وزبەكستانداعى قۇرىلىسىنا قازاقستاندىق ينۆەستورلار قارجى سالۋعا دايىن. اگروونەركاسىپ كەشەنىندەگى ىنتىماقتاستىقتىڭ نىعايۋى ءوزارا ساۋدا- ساتتىقتىڭ جاندانۋىنا تىڭ سەرپىن بەرەدى. ەلدەرىمىز ورتالىق ازيا ايماعىن ازىق- تۇلىكپەن قامتاماسىز ەتىپ قانا قويماي، بۇكىل ەۋرازيالىق كەڭىستىكتەگى ازىق- تۇلىك قاۋىپسىزدىگىنە كەپىل بولۋعا مۇمكىندىگى بار. جالپى وسى سالاداعى ىقپالداستىق جاقسى قارقىنمەن دامىپ كەلەدى. سونىمەن قاتار اگروونەركاسىپ كەشەنىندەگى الەۋەتىمىز ءالى بىتكەن جوق. قازاقستان ەت، كوكونىس جانە جەمىس- جيدەك ونىمدەرىن تەرەڭ وڭدەۋ جونىندەگى جوبالاردى بىرلەسە جۇزەگە اسىرۋعا دايىن. ونەركاسىپتىك كووپەراتسيانى كۇشەيتۋ سەرىكتەستىگىمىزدىڭ قوزعاۋشى كۇشتەرىنىڭ ءبىرى بولادى دەپ كەلىستىك»، - دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.
سوڭعى جىلدارى بىرلەسكەن وندىرىستەردىڭ قارقىندى دامىپ كەلە جاتقانى بايقالادى. «سارى ارقا اۆتو ونەركاسىبى» جاۋاپكەرشىلىگى شەكتەۋلى سەرىكتەستىگىنىڭ بازاسىندا «Chevrolet» اۆتوكولىگىن شىعاراتىن بىرلەسكەن كاسىپورىن ىسكە قوسىلدى. جەڭىل اۆتوكولىكتەردى ساتۋمەن اينالىساتىن «Hyundai Auto Asia» قازاق- وزبەك كاسىپورنى تابىستى جۇمىس ىستەپ جاتىر. اۋىل شارۋاشىلىعى تەحنيكالارىن جانە جۇك كولىگىن، سونداي- اق اۆتوبۋستاردى شىعارۋ جانە ساتۋ جونىندەگى جوبالار ىسكە قوسىلدى. قازاقستاندا فارماتسيەۆتيكا، قۇرىلىس جانە جەڭىل ونەركاسىپ سالالارى بويىنشا كەلەشەگى زور ءبىرقاتار ءوندىرىس ورنى اشىلدى.
«ءبىز ءبىرقاتار ىرگەلى جوبانى ىسكە قوسۋعا ۋاعدالاستىق. اتالعان جوبالار مىڭداعان جاڭا جۇمىس ورنىن اشۋعا باعىتتالعان جانە ەكى ەلدىڭ دە ازاماتتارىنا الەۋمەتتىك قولداۋ كورسەتۋ ىسىنە قوماقتى ۇلەس قوسادى. مىسالى، «قازفوسفات» كومپانياسى تاشكەنت وبلىسىندا قۇنى شامامەن 1 ميلليارد دوللار بولاتىن فوسفورلى جانە كەشەندى تىڭايتقىشتار شىعاراتىن زاۋىتتىڭ قۇرىلىسىنا قىزىعۋشىلىق ءبىلدىردى. قازاقستاندىق «BI group» ءىرى قۇرىلىس كومپانياسى تاشكەنتتە جەكە ىقشاماۋداننىڭ قۇرىلىسىن جۇرگىزۋدى جوسپارلاپ وتىر. وسى ماقساتپەن 1,2 ميلليارد دوللار قارجى سالماق.
ەلىمىزدىڭ اۆتوموبيل ونەركاسىبىندەگى كوشباسشى «Astana-Motors» كومپانياسى وزبەكستاندا «Hyundai « اۆتوكولىگىن وندىرەتىن كاسىپورىن اشۋعا دايىن. ەكى مەملەكەتتىڭ شەكاراسىندا حالىقارالىق ونەركاسىپ كووپەراتسياسى ورتالىعىنىڭ تەز ارادا ىسكە قوسىلۋى مۋلتيپليكاتيۆتى تۇرعىدان تيىمدىلىگى زور بولادى ءارى پايدا اكەلەدى. اتالعان مەكەمە ورتالىق ازياداعى ءىرى ساۋدا- ونەركاسىپ حابىنا اينالماق. ول ەكىجاقتى عانا ەمەس، سونداي- اق ايماقتىق كولەمدەگى ساۋدانى دامىتۋعا ىقپال ەتىپ، اراداعى كولىك- لوگيستيكالىق مۇمكىندىكتەردى كەڭەيتە تۇسەدى. وسىعان بايلانىستى ۇكىمەتتەرگە اتالعان نىساندى تەز ارادا سالۋدى تاپسىردىق»، - دەدى قاسىم- جومارت توقايەۆ.
پرەزيدەنتتىڭ ايتۋىنشا، قازاقستان مەن وزبەكستان ەۋرازياداعى ماڭىزدى ساۋدا- كولىك دالىزدەرىنىڭ توعىسىندا ورنالاسقان. تاراپتار وسى باعىتتى ودان ءارى دامىتۋ ءۇشىن ستراتەگيالىق ماڭىزى بار ءبىرقاتار جوبانىڭ جۇزەگە اسىرىلۋىن جىلدامداتۋعا ۋاعدالاستى.
«بۇل جەردە مەملەكەتتەرىمىزدىڭ تۋريستىك الەۋەتىن نىعايتا تۇسەتىن «تۇركىستان- شىمكەنت- تاشكەنت» جوعارى جىلدامدىققا ارنالعان تەمىرجول ماگيسترالى تۋرالى ءسوز بولىپ وتىر. ال «داربازا- ماقتاارال- جىزاق» تەمىرجولى اراداعى ترانزيتتىك مۇمكىندىكتەردى كەڭەيتىپ، «سارىاعاش» وتكىزۋ بەكەتىنىڭ جۇمىس جۇكتەمەسىن ازايتادى. ءبىز بۇگىن «ءۇشقۇدىق- قىزىلوردا» تەمىر جول جەلىسىنىڭ قۇرىلىسى تۋرالى ماسەلەنى جان- جاقتى تالقىلاپ، الدىن- الا كەلىسىم جاسادىق. ەكىجاقتى ساۋدا- ەكونوميكالىق ماسەلەلەردى ىلگەرىلەتۋ ءۇشىن پرەزيدەنتتەردىڭ ارناۋلى وكىلدەرىن تاعايىندادىق. قازاقستاننىڭ اتىنان ساۋدا جانە ينتەگراتسيا ءمينيسترى باقىت سۇلتانوۆتى تاڭدادىم»، - دەدى پرەزيدەنت.
مەملەكەتتەر باسشىلارى ورتالىق ازيانىڭ ترانسشەكارالىق وزەندەرىنىڭ رەسۋرستارىن ءتيىمدى پايدالانۋ ماسەلەلەرى بويىنشا ۇيلەسىمدى جۇمىستى جالعاستىرۋعا كەلىستى. بۇل اسا ماڭىزدى مىندەت. قازاقستان مەن وزبەكستان يرريگاتسيا، گيدروەنەرگەتيكا جانە ەكولوگيا سالالارى اراسىنداعى بالانستى قامتاماسىز ەتۋدى دايەكتى تۇردە قولدايدى.
«ايماقتاعى جانە الەمدەگى سۋ شارۋاشىلىعىنىڭ جاعدايى تۋرالى كوڭىل كونشىتپەيتىن بولجامدار جاسالىپ جاتقاندا، ءبىز شاۆكات ميرومونوۆيچ ەكەۋمىز جاعىمسىز ستسەنارييلەردى بولدىرماۋ ءۇشىن باتىل شارالار قابىلداۋ قاجەت دەگەن ورتاق پىكىرگە كەلدىك. سۋ شارۋاشىلىعى ماسەلەسىنىڭ اسا ماڭىزدى ەكەنىن ەسكەرە وتىرىپ، ءبىز كەلىسسوزدەر ۇدەرىسىن پرەمەر- مينيسترلەر دەڭگەيىنە كوتەرۋىمىز كەرەك. سونداي- اق جاڭا تەحنولوگيالار مەن تسيفرلىق شەشىمدەردى قولدانۋ سالاسىنداعى ءوزارا ءتيىمدى ىنتىماقتاستىقتىڭ مۇمكىندىكتەرىن قاراستىردىق. قازاقستان وسى باعىتتاردا تاجىريبە الماسۋعا جانە كووپەراتسيانى دامىتۋعا دايىن ەكەنىن ءبىلدىردى. وزبەك دوستارىمىزدى قازاقستاننىڭ وزىق ونىمدەرىن، سونداي- اق «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعىنىڭ كەڭ مۇمكىندىكتەرىن پايدالانۋعا شاقىرامىز»، - دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.
ءداستۇر بويىنشا مادەني- گۋمانيتارلىق بايلانىستارعا ەرەكشە كوڭىل ءبولىندى. مەملەكەت باسشىسى قازاقستاننىڭ استاناسىندا ۇلى اقىن الىشەر ناۋايعا ەسكەرتكىش ورناتۋ تۋرالى شەشىم قابىلداعانىن جەتكىزدى. تاراپتار ەكى ەلدىڭ زيالى قاۋىم وكىلدەرىنىڭ شىعارماشىلىق فورۋمىن تۇراقتى تۇردە وتكىزۋ تۋرالى باستاما كوتەردى. سونىمەن قاتار ۋنيۆەرسيتەتارالىق ىنتىماقتاستىقتى جانداندىرۋ جايىندا دا ايتتى. قازاقستاننىڭ الدىڭعى قاتارلى وقۋ ورىندارى وزبەكستاندا ءوز فيليالدارىن اشۋعا مۇددەلى. بۇل جۇمىستاردى جۇيەگە كەلتىرۋ ءۇشىن ستۋدەنتتەرگە ارنالعان كۆوتالاردى كوبەيتۋدى كوزدەيتىن ءتيىستى كەلىسىم جاساۋ جوسپارلانىپ وتىر. قازاقستان احمەت ياسساۋي ستيپەندياسى بويىنشا وزبەك ستۋدەنتتەرىن تۇركىستانداعى حالىقارالىق ۋنيۆەرسيتەتكە قابىلداۋعا دايىن.
«ءبىز وزبەك ستۋدەنتتەرىن قازاقستاننىڭ جوعارى وقۋ ورىندارىنا شاقىرۋىمىز كەرەك. بۇل ءۇشىن ارنايى احمەت ياسساۋي اتىنداعى ستيپەنديالار مەن گرانتتار بولىنگەن. وزبەك ستۋدەنتتەرى قازاقستاننىڭ جوعارى وقۋ ورىندارىندا وقۋعا قىزىعۋشىلىق تانىتادى دەپ ويلايمىن. تيىسىنشە، قازاقستاندىق ستۋدەنتتەردىڭ دە وزبەكستانعا بارىپ ءبىلىم الۋىنا بولادى. قازاقتىڭ كورنەكتى زيالى قاۋىم وكىلدەرىنىڭ كەزىندە تاشكەنتتە ءبىلىم العانى تاريحتان بەلگىلى ەكەنىن قۇرمەتتى شاۆكات ميرومونوۆيچكە جاڭا عانا ايتتىم. بالكىم، وسى يگى ءداستۇردى قايتا جاڭعىرتۋ كەرەك شىعار، - دەدى قاسىم- جومارت توقايەۆ.
ساپار اياسىندا ايماقتىق جانە جاھاندىق كۇن تارتىبىندەگى ماسەلەلەر تالقىلاندى. پرەزيدەنتتەر ايماقتاعى تۇراقتىلىق پەن قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەسىنە، ونىڭ ىشىندە اۋعانستانداعى جاعدايعا باسا ءمان بەردى. تاراپتار ورتالىق ازيانىڭ ورنىقتى دامۋىن قامتاماسىز ەتۋ بارلىق باۋىرلاس حالىقتاردىڭ تۇپكى مۇددەسىنە ساي كەلەتىن ورتاق ءارى قولجەتىمدى ماقسات دەگەن پىكىرگە توقتادى. مەملەكەت باسشىسى ءسوزىنىڭ سوڭىن وزبەكستان پرەزيدەنتى شاۆكات ميرزيەۆتىڭ بۇل ساپارى ەكى ەل ءۇشىن دە تابىستى بولدى دەپ تۇيىندەدى.
