رەسەيدەن اكەلىنگەن كولىكتەردى شەكتەۋ نارىقتاعى كولىك باعاسىنا قالاي اسەر ەتەدى

نۇر-سۇلتان. قازاقپارات - بەلگىلى اۆتوجۋرناليست، ساراپشى ولجاس وقاس قازاقپارات تىلشىسىنە رەسەي فەدەراتسياسىنان اكەلىنگەن كولىكتەردىڭ توڭىرەگىندەگى شۋ جەرگىلىكىتى نارىققا قالاي اسەر ەتەتىنى تۋرالى پىكىرىن ءبىلدىردى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات ءتىلشىسى.

«رەسەيدەن اكەلىنگەن كولىكتەردىڭ شۋى نارىقتاعى باعانى ارزانداتادى دەپ ۇمىتتەنبەي-اق قويسا دا بولادى. كەرىسىنشە، قىمباتتايدى. ويتكەنى سىرتتان كەلەتىن ءبىر ارنا جابىلاتىن بولدى. سۇرانىس پەن ۇسىنىستىڭ اراسىنداعى بالانس بۇرىنعىدان دا شيەلەنىسەدى دەگەن ءسوز»، - دەيدى مامان.

ونىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، شەتەلدەن اكەلىنگەن، ءبىراق تىركەلمەگەن كولىكپەن ءجۇرۋدىڭ تالابى بۇرىننان بار. ءبىراق ىشكى ىستەر مينيسترلىگى ناقتى ىسكە كىرىسكەنشە، ول تالاپقا ەشكىم ءمان بەرىپ قاراماعان.

«و باستا، وسىدان 2-3 جىل بۇرىن قۇزىرلى ورگاندار وسى ماسەلە بويىنشا ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن تۇسىنىكتى تىلمەن، بەلسەندى جۇرگىزۋى كەرەك ەدى. مينيسترلىك ەندى قاتاڭ ارەكەتكە كوشىپ جاتىر. ياعني، بۇل ماسەلەنى قاتتى كەشىكتىرىپ الدى دەۋگە بولادى. ءبىر جاعىنان ادامدار دا كىشكەنە قۇنىعىپ كەتتى. مىسالى، قاراعاندى وبلىسىندا ءبىر ءوزى اتىنا 84 ماشينا جازدىرعان ايەل بار ەكەنىن كوردىم. ساقتاندىرۋ بويىنشا اشىق بازادا ونىڭ مالىمەتتەرى بار.

«كەدەن قىزمەتكەرلەرى قايدا قاراپ وتىردى؟» دەگەن سۇراق تۋىندايدى. وسىنشا كولىكتى قانداي ماقساتپەن كىرگىزىپ جاتىرسىز دەپ سۇراماعان با؟ «بۇققانعا سۇققان» دەيدى عوي، الماتىدا وسى ءبىر كەزەڭدى پايدالانىپ، Gelendvagen، Aston Martin سياقتى قىمبات كولىكتەردى اكەلىپ العاندار بار. وندايلاردىڭ كوكسەگەنى ءبىر- اق نارسە - رەسەيدە سالىق تولەمەۋ، قازاقستاندا دا سالىق تولەمەۋ جانە قىمبات ماشينەمەن ويقاستاپ ءجۇرۋ. سولاردىڭ جانىندا زاڭ بويىنشا ساۋدا جاساپ، بۇكىل تالاپتاردى ورىندايتىن تارتىپكە باعىناتىن قاراپايىم ادامدار ۇتىلىپ تۇر دەۋگە بولادى»، - دەيدى ساراپشى.

ساراپشى رەسەيدەن كولىك اكەلۋدى ويلاپ جۇرگەندەر ەكى ەلدىڭ ىشكى ىستەر ورگاندارى تىركەلمەگەن كولىكتەردىڭ ورتاق بازاسىن قۇرا باستاعان كەزدە-اق توقتاۋى كەرەك ەدى دەپ ەسەپتەيدى.

«وسىدان تۋرا 5 اي بۇرىن «روسۋچەت» تۋرالى ۆيدەو شىعارعانمىن. سول ۆيدەودا ەسكەرتۋ جاسادىق. «مۇنىڭ ارتى شيكى، ەرتەڭ پروبلەما تۋىنداۋى مۇمكىن، قازىر رەسەي مەن قازاقستان تىركەلمەگەن كولىكتەر بويىنشا ورتاق بازا قۇرىپ جاتىر»، - دەپ دابىل قاقتىق. ءبىراق قۇلاق اسقاندار از بولدى. جالپاق تىلمەن ايتقاندا «قادالدى». ءبىر جازدا عانا رەسەيدەن اكەلىنگەن كولىكتەردىڭ سانى 200 مىڭنان اسىپ كەتتى. ءبىراق وسىنىڭ اينالاسىندا پايدا تاۋىپ وتىرعاندار كوپ. ساقتاندىرۋ كومپانيالارى ەڭ كوپ پايدا تاپتى. ولارعا كولىكتىڭ قاي جاقتان كەلگەنى، قانداي جولمەن كەلگەنى ماڭىزدى ەمەس. ءنومىردى قولدان جاساپ، WhatsApp-پەن جىبەرسەڭىز، اقىسىنا لەزدە ساقتاندىرۋ قۇجاتتارىن شىعارىپ بەرەدى. بۇل جەردەگى ەڭ وكىنىشتى نارسە - 2,5-3 جىلدىڭ ىشىندە قازاقتىڭ قانشا اقشاسى رەسەيگە قايتارىمسىز كەتتى؟! رەسەي سونىڭ ارقاسىندا ءوزىنىڭ قوقىسىنان قۇتىلىپ، ونىڭ ۇستىنە اقشاعا كەنەلدى»، - دەيدى اۆتوجۋرناليست.

كولىك نارىعىنداعى جاعدايدى ءجىتى باقىلاپ وتىراتىن ساراپشى ەشبىر ەلدىڭ تىركەۋىندە جوق كولىكتىڭ كوبەيۋى ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك ماسەلەسىمەن بايلانىستى ەكەنىن ايتادى.

«رەسمي ستاتيستيكا بويىنشا، قازاقستانعا رەسەيدەن 210 مىڭ كولىك كىرگەن ەكەن. سونىڭ 88 مىڭى ەشبىر مەملەكەتتىڭ تىركەۋىندە جوق. ياعني، قۇجات جۇزىندە بۇل كولىك ەمەس، قوقىس دەۋگە بولادى. كوبى «پريورا»، «ۆولگا» سياقتى ءشىرىپ كەتكەن ماشينالار. ولاردىڭ ءبىزدىڭ ەلدىڭ اۋماعىندا ءجۇرۋى دە دۇرىس ەمەس قوي. ەشقانداي سەرتيفيكاتتاۋدان وتپەگەن، وزگەلەرگە قاۋىپ ءتوندىرۋى مۇمكىن. كەشە ىشكى ىستەر ءمينيسترى دە تىركەلمەگەن كولىكتەر جاساعان اپات سالدارىنان 250 ادام قايتىس بولعانىن ايتتتى. ادام ءبىر رەت زاڭ بۇزىپ، جازالانباسا، ءارى قاراي جالعاستىرا بەرۋى مۇمكىن. تۇپتەپ كەلگەندە، بۇل ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك ماسەلەسى. قازاقتىڭ جەرىندە شەتەلدىك ءنومىرلى كولىكتەردىڭ ويقاستاپ ءجۇرۋى قاي جاعىنان دا ورىنسىز»، - دەدى ولجاس وقاس.

قيسىن بويىنشا، قازىرگى جاعداي جەرگىلىكتى كولىك قۇراستىرۋشى كاسىپورىنداردىڭ ساۋداسىن قىزدىرۋى كەرەك ەدى. ساراپشىنىڭ ايتۋىنشا، ولاي بولمايتىن سياقتى.

«بۇل احۋال وزدەرىن وتاندىق اۆتو ءوندىرىس وشاعى دەپ اتاپ جۇرگەن جەرگىلىكتى كاسىپورىندارعا ءتيىمدى بولۋى كەرەك ەدى. ءبىراق ولار دا ماشينا كومپلەكتىلەرى جوق بولعاندىقتان، قول قۋسىرىپ قالدى. قۇراستىراتىن بولشەكتەر جوق بولعاندىقتان، سۇرانىستىڭ ءوزىن قامتاماسىز ەتە الماي وتىر. قازاقستانداعى بۇل جاعداي جاھانداعى پروبلەمامەن تۇسپا-تۇس كەلدى. قازىر الەمدىك اۆتووندىرىستە ميكروچيپتەردىڭ جەتىسپەۋى، قۇراندى بولشەكتەردىڭ تاپشىلىعى ءبىر-بىرىنە مىنگەسىپ الدى. بۇل احۋال كولىك باعاسىن ءبارى ءبىر قىمباتتاتادى. ءبىراق بىردەن ەمەس، بىرتىندەپ قوسىلا بەرەدى. ياعني، قازىرگى ديناميكا جالعاسا بەرەدى. ونسىز دا جىل سايىن 10 پايىزدان، 7 پايىزدان قىمباتتاپ جاتىر عوي. سول ديناميكا ۇدەمەسە، كەمىمەيدى. ويتكەنى جاڭا كولىك سانى از، اۆتوسالونداردا كولىك جوقتىڭ قاسى»، - دەيدى ول.

ولجاس وقاس كولىك نارىعىن رەتتەۋ بويىنشا ءوز ۇسىنىسىن دا ورتاعا سالدى. «جاعداي وڭالسا، وزىمىزدە شىققان كولىكتى العانعا نە جەتسىن؟! حالىققا سۋبيسيديالانعان 3-4 پايىزدىق نەسيە بەرسە، سالا دامۋشى ەدى. وندا، ءبىر جاعىنان، حالىقتىڭ ءتيىمدى باعامەن كولىك ساتىپ الۋ مۇمكىندىگى پايدا بولار ەدى. ەكىنشى جاعىنان، سول كولىك 2-3 جىلدان كەيىن توزعاندا قىرعىزستان، ارمەنيا، رەسەي، گرۋزيا سياقتى ەلدەر وزدەرىنە الىپ كەتەر ەدى. سوندا ۋتيلدەۋ شارۋاسى دا جەڭىلدەيدى. سونىڭ ارقاسىندا نارىقتا ەسكى كولىكتەر ازايىپ، جاڭا ماشينە عانا تەبەتىن مۇمكىندىك تۋىنداۋشى ەدى. بىرىككەن اراب امىرلىكتەرى وسى تاسىلمەن رەتتەپ وتىر. ت م د بويىنشا ازىرگە مۇنداي تاجىريبە جوق.

رەسەيدە «العاشقى ماشينا»، «وتباسىلىق امشينا» دەگەن سياقتى يدەياسى جاقسى باعدارلامالار بار. ءبىراق ولاردىڭ جۇمىس ىستەۋى ءالسىز. ال اراب امىرلىكتەرىندە ا ق ش، جاپونيا، قىتاي سياقتى ەلدەردەن جاڭا كولىكتەر تىكەلەي بارادى. ءبىراق ەسكىرگەندە ول جاقتا قالمايدى. افريكا، ت م د مەملەكەتتەرى سىرتقا الىپ شىعادى. وسىلايشا ولار ۇنەمى جاڭا كولىك ءمىنىپ قانا قويماي، ەكى ورتادان مارجا دا كورىپ وتىر. جەڭىل پايىزبەن كولىك بەرۋ قارجىلىق ۇيىمداردىڭ مۇددەسى بولعانىمەن، مەملەكەت تە قولداۋ كورسەتۋ كەرەك. «وپەراتور روپ» مەكەمەسىندە ءبىراز قارجى شوعىرلانعان. سونىڭ ءبىر بولىگىن اۆتونەسيەگە بولە الادى. سوندا حالىقتىڭ ۋتيل الىمعا دەپ بەرگەن اقشاسىن وزىمىزگە جەڭىل نەسيە ەتىپ بەرسە، قايتارىمى دا بولادى»، - دەدى ساراپشى.

اۆتور: ەسىمجان ناقتىباي