«الامان» ءسوزى نە ماعىنا بەرەدى؟

نۇر-سۇلتان.قازاقپارات -كونەدەن كەلە جاتقان، قازىر كوپ ايتىلاتىن سوزدەردىڭ ءبىرى - «الامان» ءسوزى.

بايگە مەن جارىستىڭ ءبارىن، الەمدىك چەمپيوناتتاردى دا الامانعا بالايتىن بولدىق. ەندەشە بۇل ءسوزدىڭ ءتۇپ تامىرى، ناق ماعىناسى نە، سونى قاراستىرىپ كورەيىك.

قازاق ءتىلىنىڭ تۇسىندىرمە سوزدىگىندە «الامان» سوزىنە 2 ماعىنا بەرىلگەن:

1. كوپشىلىك، بۇقارا. 2. اسكەر، قارۋلى توپ.

باتىرلار جىرىندا بۇل ءسوز ءجيى كەزدەسەدى. اسكەري توپ، اسكەري ارەكەت دەگەن ماعىناعا سايادى. الامان اتاۋى اسكەر ماعىناسىن بىلدىرۋمەن بىرگە، اسكەري دايارلىعى جوق، تەك قاجەتتىلىكتەن سوعىسقا اتتانعان، ارالاسقان اسكەري توپتى دا الامان، اسكەر، قول دەپ اتاعان. بۇل - شابۋىلعا شىعاتىن بارلىق اسكەري كۇشتىڭ ورتاق اتاۋى.

تۇركولوگ ە. سيەۆورتيان «الامان ءسوزى كونە جازبا ەسكەرتكىشتەردە كەزدەسپەيدى، كەيىن پايدا بولعان» دەگەن پىكىر ايتادى. ال ت. بايجانوۆتىڭ پىكىرىنشە، الامان ءسوزى اسكەري توپ دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى، ءبىراق بۇگىنگى كۇندە اسكەري تەرمين ماعىناسىن جوعالتقان. جاڭا ماعىناعا يە بولعان.

باسقا تۇركى تىلدەرىندە الامان ءسوزىنىڭ ەكى ماعىناسى بار. ءبىرى - كوپشىلىك، ەكىنشىسى - تالاۋ، توناۋ، شابۋ ماقساتىندا جينالعان ادامدار.

الامان، الامانچى سوزدەرى تۇركىمەن، ازەربايجان، شاعاتاي تىلدەرىندە «توناۋ، تالاۋ، توناۋشى، الاۋشى وترياد» دەگەن ماعىنالاردى بەرەدى. م. قاشقاريدىڭ سوزدىگىندە مۇنى «شابىلداۋ ماقساتىمەن جينالعان توپ» ماعىناسىندا بەرىلگەن.

ال ەتيمولوگ عالىم ا. ماحمۋتوۆتىڭ جازۋىنشا، الامان ءسوزى قوس تۇبىردەن قۇرالعان. الا+مان. الا - الا، قول، اسكەر. مان - ادام.

قازىرگى تىلىمىزدە الا كوز، الا اۋىز بولۋ سىندى تىركەستەر بار. بۇلارعا دا «كەلىسپەۋشىلىك، قاستىق، دۇشپاندىق ەتۋ» ماعىنالارىن بەرگەندە الا ءسوزىنىڭ سەمانتيكاسى نەگىز بولعان.

قازاق تىلىندەگى الامان بايگە ءسوز تىركەسى اتتىڭ ءجۇز شاقىرىمعا دەيىن شاباتىن بايگەسى. بۇل - قازاقتاردىڭ ەرتەدەن كەلە جاتقان ۇلتتىق ويىنى.

قورىتىندىلاي كەلە، تىلىمىزدەگى الامان ءسوزى قازىرگى ۋاقىتتا كونەرگەن ءسوز بولىپ، ەرتەدەگى ماعىناسىندا ەمەس، كوپشىلىك، حالىق، جۇرتشىلىق دەگەندى بىلدىرەتىن ماندە قولدانىلادى.

massaget.kz