قىتايداعى قازاق قالامگەرلەرىنىڭ قالجىڭدارى مەن اندەر تاريحى تۋرالى كىتاپ جارىق كوردى

نۇر-سۇلتان. قازاقپارات - جاس اقىن داۋرەن باقىتقاجى ۇلى «قىتايداعى تانىمال قازاق اندەرىنىڭ تاريحى» جانە «قىتايداعى قازاق قالامگەرلەرىنىڭ قالجىڭدارى» اتتى ەكى بىردەي كىتابى جارىق كوردى.

نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ تۋعان كۇنىنە وراي، قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ نۇر-سۇلتان قالاسىنداعى جازۋشىلار ۇيىندە كىتاپتىڭ تۇساۋكەسەرى ءوتتى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات.

اتالعان شارانى نۇر-سۇلتان قالاسى جازۋشىلار ءۇيىنىڭ ءتوراعاسى، اقىن داۋلەتكەرەي كاپ ۇلى جۇرگىزىپ وتىردى. تۇساۋكەسەرگە قازاقستان مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ يەگەرى اقىن نەسىپبەك ايت ۇلى، قازاق راديوسى مەن شالقار راديوسىنىڭ مۋزىكالىق رەداكتورى، سازگەر، ءانشى حالىق ريزابەك ۇلى قاتارلى زيالى قاۋىم وكىلدەرى جانە باسقا دا ونەردەگى ارىپتەستەرى قاتىستى.

بۇل ەكى كىتاپتىڭ بىرىنە قىتايداعى «قوس جەڭگە»، «وي قايشا»، «قازي-اي» قاتارلى تاريحي اندەر مەن كەيىنگى ءبىراز تانىمال اندەردىڭ تاريحى توپتاستىرىلعان. العى ءسوزىن مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى نۇرلان ونەربايەۆ جازعان.

ال ەكىنشى كىتاپتا قىتاي قازاقتارى جازبا ادەبيەتىنىڭ نەگىزىن قالاۋشىلارىنىڭ ءبىرى اتانعان اقىن تاڭجارىق جولدى ۇلى، كەيىنگى قازاق ادەبيەتىندە وزىندىك ورنىن العان ومارعازى ايتان ۇلى، تاپقىر ءسوزدىڭ شەبەرلەرى ايتىسكەر اقىن قۇرمانبەك زەيتىنعازى ۇلى مەن بەردىحان اباي ۇلى قاتارلى جانە كەيىنگى بۋىن اقىن-جازۋشىلاردىڭ ادەمى ازىلدەرى مەن قارىمدى قالجىڭدارى قامتىلعان.

داۋرەن باقىتقاجى ۇلى ءوزى قۇراستىرعان ەكى كىتاپ تۋرالى ويىن ءبولىستى.

«الدىمەن «قىتايداعى تانىمال قازاق اندەرىنىڭ تاريحى» كىتابىنا كەلسەك، مەن ارعى بەتتە جۇرگەندە تانىمال ءبىراز اندەردىڭ تاريحىن ءان اۆتورلارىنا كەزدەسىپ جازىپ الدىم. كەيىن بىرنەشە تاريحي اندەردىڭ تاريحىن قوسىپ، شاعىن كىتاپ ەتىپ دايىندادىم. ال «قىتايداعى قازاق قالامگەرلەرىنىڭ قالجىڭدارى» كىتابىنا كەلسەك، بۇل ارادا مەنى جازۋشى رەتىندە ەمەس، قۇراستىرۋشى رەتىندە قابىلداساڭىزدار بولادى. ويتكەنى، بۇل كىتاپتى ارعى بەتتەگى اعايىنداردىڭ اراسىنداعى 8 ساعات توقتاماي كۇلدىرگى ايتاتىن، سول جاقتاعى قازىرگى ءازىلدىڭ اتاسى، كۇلدىرگىنىڭ كوكەسى دەپ اتانعان جەڭىس ىرىسحان ۇلى باستاعان، سەرجان قابەت ۇلى، ايدىنبەك ءشارىپحان ۇلى، اسان ابەۋ ۇلى، قىزىربەك جاناسىل ۇلى، قايرات ساۋىت ۇلى، نۇرسۇلتان نۇراحمەت ۇلى، ماقسات نۇرعازى، كادىرقان قيزات ۇلى، مۇرات الماسبەك ۇلى، عاراپا ناسيوللا ۇلى، دوسبول بەيسەن ۇلى قاتارلى ەلدىڭ جوعىن جوقتاپ جۇرگەن، اقىن- جازۋشىلاردىڭ جيناعان دۇنيەلەرىنەن، باسقا دا دەرەكتەردەن رەتتەپ جانە ءوزىمنىڭ ەل اراسىنان جيعاندارىمدى قوسىپ قۇراستىردىم. باستى ەڭبەك - سول كىسىلەردىكى. ايتا كەتەرلىگى، ەل اراسىنداعى ازىلدەر مەن قالامگەرلەردىڭ قالجىڭدارىنان قۇرالعان جەڭىس ىرىسقان ۇلى اعامىزدىڭ ء«ازىلدىڭ ايرانى، قالجىڭنىڭ قاتىعى» اتتى مىڭ بەتتەن استام، ءالى جارىق كورمەگەن 3 تومدىق ۇلكەن ەڭبەگى بار. بۇل شاعىن كىتابىم - سول كەسەك دۇنيەدەن باستاۋ الىپ، وزدەرىڭىزگە شاشىراپ جەتكەن، ارعى بەتتەگى قازاق قالامگەرلەرى قالجىڭدارىنىڭ ءبىر پاراسى عانا. مەن ەكى كىتاپتى دا سول جاقتاعى ازىلدەر مەن ءان تاريحىنىڭ تولىق جيناعى دەۋدەن اۋلاقپىن. بۇل مەنىڭ شامامنىڭ شارقىنشا شاعىن كىتاپ ەتىپ دايىنداعان ازعانتاي ەڭبەگىم، ارتىعى بولسا كەشىرىپ، كەمى بولسا تولىقتاپ قابىل الارسىزدار. الداعى ۋاقىتتا بۇل دۇنيەلەردى كىتاپ جۇزىندە عانا قالدىرماي، ءارى قاراي ەفيرگە شىعارىپ ەلگە جەتكىزسەم دەگەن ويدامىن»، - دەيدى داۋرەن باقىتقاجى ۇلى.

ايتا كەتەيىك، داۋرەن باقىتقاجى ۇلى 1989 -جىلى 10-ساۋىردە ق ح ر، تارباعاتاي ايماعى، تولى اۋدانىنىڭ اقبەلدەۋ اۋىلىنا قاراستى جامبىلقورا قىستاعىندا دۇنيەگە كەلگەن. 2010-2012 -جىلدارى كۇيتىڭ قالاسىنداعى وقۋ- اعارتۋ ينستيتۋتىندا قازاق ادەبيەتى ماماندىعى بويىنشا ءبىلىم العان. «قاراعايباستاۋ»، «قاراعايباستاۋ سازگەرلەرى»، «ازاتتىعىم - عاجاپ كۇنىم» الماناقتارىنا ولەڭدەرى ەنگەن.

«ون سەگىز»، «ماحاببات شىڭى» جىر جيناقتارى، «قىتايداعى قازاق سپورتشىلارى» جانە «موڭعولياداعى حالىقارالىق قازاق سپورتشىلارى» اتتى كىتاپتارى جارىق كورگەن.

2018 -جىلى تارباعاتاي ايماعىنىڭ ورتالىق قالاسىندا ءوزىنىڭ جەكە شىعارماشىلىق ءان- جىر كەشىن وتكىزگەن. قازاقستان تاۋەلسىزدىگىنىڭ 30 جىلدىعىنا ارنالعان رەسپۋبليكالىق جىر بايگەسىنىڭ 1-ورىن يەگەرى. داۋرەن باقىتقاجى ۇلى شىڭجاڭ قازاق ءتىل-مادەنيەت قوعامىنىڭ، شىڭجاڭ ادەبيەت- كوركەمونەرشىلەر بىرلەستىگىنىڭ مۇشەسى. موڭعوليا بايان-ولگەي ايماعىنىڭ قۇرمەتتى ازاماتى. بىردەن ەكى كىتاپتى شىعارىپ وتىرعان اقىننىڭ تۋىندىلارىن ونەردەگى اعالارى «بۇل كىشكەنە كىتاپ بولعانىمەن، سالماقتى جۇك ارقالاعان ۇلكەن ەڭبەك» دەپ باعالادى. ونەردەگى ارىپتەس دوستارى داۋرەنگە ءوز قاتارىنان وزا شاپقانىن ايتىپ، الداعى ۋاقىتتا بۇدان دا بيىك بەلەستەردى باعىندىرا بەرۋىن تىلەدى.

قازاقستان مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ يەگەرى، اقىن نەسىپبەك ايت ۇلى مەن قازاق ونەرىنىڭ قايراتكەرى، سازگەر حالىق ريزابەك ۇلى ەكى كىتاپتىڭ تۇساۋىن كەستى.

اقىن نەسىپبەك ايت ۇلى باتاسىن بەرىپ، اق جول تىلەدى. سوڭىندا قىتاي قازاقتارىنىڭ تانىمال اندەرى ورىندالىپ، كەش سوڭى كونسەرتكە ۇلاستى.

اۆتور: بەيسەن سۇلتان ۇلى