ادامزات تاريحىندا يممۋنداۋ مەديتسينانىڭ ەڭ ۇلكەن جەتىستىكتەرىنىڭ ءبىرى بولدى - ەپيدەميولوگ
قازاقپارات ءتىلشىسىنىڭ ساۋالدارىنا قاراعاندى قالاسىنىڭ №1-كوپسالالى اۋرۋحاناسىنىڭ ەپيدەميولوگ- دارىگەرى گۇلىم سابيدەن جاۋاپ بەردى.
«كوروناۆيرۋستىق ينفەكسيا ەشقايدا كەتپەيدى. الايدا، پاندەميانى توقتاتىپ، «كوۆيدكە دەيىنگى» ومىرگە ورالۋ مۇمكىندىگى بار. بۇل ءۇشىن ەڭ دۇرىس ءادىس - ك ۆ ي- گە قارسى ۆاكسيناتسيا»، - دەيدى ەپيدەميولوگ- دارىگەر.
- گۇلىم ساكەن قىزى، ۆاكسيناتسيانىڭ قانداي پايداسى بار؟
- ۆاكسيناتسيا - بۇل جۇقپالى اۋرۋمەن اۋىرماي يممۋنيتەتتى الۋ، سونداي- اق ينفەكسيادان كەيىن ىقتيمال اسقىنۋلاردان ءوزىڭىزدى قورعاۋ مۇمكىندىگى. بىردەن ايتا كەتۋ كەرەك، ۆاكسيناتسيا ينفەكسيادان %100 قورعامايدى، ءبىراق اسقىنۋدان نەمەسە مۇگەدەكتىكتەن قورعايدى. ادامزات تاريحىندا يممۋنداۋ مەديتسينانىڭ ەڭ ۇلكەن جەتىستىكتەرىنىڭ بىرىنە اينالدى، جاپپاي يممۋنداۋدىڭ ءساتسىز تاجىريبەسى جوق. وسىلايشا، شەشەك دەرتى ۆاكسيناتسيانىڭ ارقاسىندا بۇكىل الەمدە جويىلىپ كەتكەن جالعىز اۋرۋ بولىپ قالا بەرەدى
- ۆاكسيناتسيا ك ۆ ي تارالۋىن توقتاتا الا ما؟ ونداعان جانە جۇزدەگەن جىلدار بۇرىن بۇكىل الەمدە باسقا ىندەتتەر تارالدى. جانە ولار قانداي دا ءبىر جولمەن توقتاتىلدى. ال قازىرگى جاعداي...
- كوروناۆيرۋس ەشقايدا كەتپەيدى، ول ەندى بىزبەن بىرگە قالادى. ك ۆ ي ۆاكسيناتسياسى - پاندەميانى توقتاتۋدىڭ ەڭ سەنىمدى ءادىسى جانە «كوۆيدكە دەيىنگى» ومىرگە ورالۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ۆاكسيناتسيا ارقىلى ادامزات پوپۋلياتسياسى كوروناۆيرۋستىڭ اسقىنۋىن جانە ارتىق ءولىمدى (اسىرەسە قانت ديابەتى، دەمىكپە، جۇرەك- تامىر اۋرۋلارى، گيپەرتونيا جانە ت. ب. سياقتى سوزىلمالى اۋرۋلارى بار ادامداردا) تۋدىرماۋعا «ءماجبۇر ەتەدى» دەپ كۇتىلۋدە. ناتيجەسىندە كوروناۆيرۋستىق ينفەكسيا ماۋسىمدىق اۋرۋعا نەمەسە اسيمپتوماتيكالىق تاسىمالداۋشىعا اينالادى. يممۋنداۋ ميلليونداعان ادامداردىڭ ءومىرىن قورعاپ، ساقتاپ قالدى، ميلليونداعان ادامداردا اۋرۋدىڭ تارالۋى مەن ءومىر بويى مۇگەدەكتىكتىڭ الدىن الدى. بۇل تەك كوروناۆيرۋستىق ينفەكسيا جايلى ەمەس. مەديتسينادا «ۆاكسينامەن باسقارىلاتىن ينفەكسيالار» تەرمينى بار.
بۇل ۆاكسيناتسيا ءولىم- ءجىتىمنىڭ، مۇگەدەكتىكتىڭ الدىن الاتىن ينفەكسيالار، ال جاپپاي يممۋنداۋ كەزىندە قوزدىرعىشتىڭ اينالىمىن جانە ءتىپتى ونىڭ جويىلۋىن (ءولىمىن) ازايتادى. مۇنداي ينفەكسيالارعا تۋبەركۋلەز، ديفتەريا، كوكجوتەل، سىرەسپە، قىزىلشا، قىزامىق، پاروتيت جانە ت. ب. جاتادى. ياعني ءدال وسى جەردە جانە قازىر ءبىزدىڭ قولىمىزدا جۇقپالى اۋرۋلاردى باسقارۋ قۇرالى بار جانە بۇل - ۆاكسينا. ۆاكسينالاردىڭ پايدا بولۋىمەن مەنينگيت (ب ءتيپتى گەموفيلدى تاياقشادان)، پوليوميەليت، قىزامىق جانە ديفتەريا اۋرۋلارى %95-100 عا تومەندەدى.
- ۆاكسينالار ءوزارا قالاي ەرەكشەلەنەدى (رەسەيلىك، قىتاي، امەريكاندىق)؟ ءتۇرلى ۆاكسينانىڭ قۇرامى قانداي بولادى؟
- ۆاكسينالار ءوندىرىس تەحنولوگياسىمەن، قۇرامىمەن، ساقتاۋ جاعدايىمەن ەرەكشەلەنەدى. وسىلايشا، رەسەيلىك سپۋتنيك V ۆاكسيناسى ۆەكتورلىق بولىپ تابىلادى. بۇل نەنى بىلدىرەدى؟ عالىمدار قاۋىپتى ەمەس، اۋرۋ تۋدىرمايتىن ادەنوۆيرۋستى تاڭداپ، وعان s-كوروناۆيرۋس اقۋىزى دەپ اتالاتىن اقۋىزدى ەنگىزدى. ادەنوۆيرۋس ءبىزدىڭ يممۋندىق جۇيەمىزگە كوروناۆيرۋس اقۋىزىن جەتكىزۋ ارقىلى ءوزى جويىلادى. ءبىزدىڭ اعزامىز S- اقۋىزىن ەنگىزۋگە يممۋندىق رەاكسيانى باستايدى. ناتيجەسىندە ءبىز ءوزىمىزدى ينفەكسياعا ۇشىراتپاي يممۋنيتەتتى قالىپتاستىرۋعا ۇيرەتەمىز. سپۋتنيكتىڭ تيىمدىلىگى شامامەن %90 قۇرايدى.
بۇل دەگەنىمىز، 100 ادامنىڭ تەك 10 ى ۆيرۋس جۇقتىرۋى مۇمكىن، ءبىراق بۇل 10 ادام ك ۆ ي-دى اسقىنۋسىز قابىلدايدى. قىتايلىق ۆاكسينالاردىڭ قۇرامىنداعى ۆيرۋستار زەرتحانادا جاساندى تۇردە وسىرىلەدى، سودان كەيىن ارنايى تەحنولوگيانىڭ كومەگىمەن ولتىرىلەدى. امەريكاندىق زاماناۋي ۆاكسينا رنق ۆاكسيناسى دەپ اتالادى. ونىڭ قۇرامىندا ۆيرۋستىڭ گەنى بار، ول ءبىزدىڭ اعزامىزعا جاۋاپ بەرەدى، ونى بەيتاراپتاندىرادى جانە ەستە ساقتايدى، ەگەر تولىق ۆيرۋس جۇقتىرىلسا، يممۋنيتەت وعان قالاي جاۋاپ بەرۋگە - جويۋعا ۇيرەتىلگەن، وسىلايشا ينفەكسيانىڭ دامۋىنا مۇمكىندىك بەرمەيدى. بارلىق تىركەلگەن كوروناۆيرۋسقا قارسى ۆاكسينالار كلينيكالىق سىناقتاردان ءوتتى، تيىمدىلىگى جوعارى، قاۋىپسىز جانە اۋرۋدى تۋدىرمايدى.
- ۆاكسيناتسيادان ءبىرىنشى بولىپ قانداي ساناتتاعى ادامدار وتەدى؟
- قازاقستاندا ۆاكسيناتسيا ءبىرىنشى اقپاندا باستالدى. ءبىرىنشى كەزەكتە ۆاكسيناتسيالاناتىن باسىم توپتار انىقتالدى. ولار: مەديتسينا قىزمەتكەرلەرى، پەداگوگتار، قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ قىزمەتكەرلەرى، ۆەدومستۆولىق مەديتسينالىق قىزمەتتەردىڭ مەديتسينا قىزمەتكەرلەرى، مەديتسينالىق- الەۋمەتتىك مەكەمەلەردىڭ قىزمەتكەرلەرى، ستۋدەنتتەر، سوزىلمالى اۋرۋلارى بار ادامدار جانە ازاماتتاردىڭ قالعان ساناتتارى. كوروناۆيرۋسقا قارسى ۆاكسيناتسيا تمككك شەڭبەرىندە جۇرگىزىلەدى، ياعني تەگىن. ۆاكسيناتسياعا جازىلۋ ءۇشىن ءوز ەمحاناڭىزعا جۇگىنۋ قاجەت.
- نەلىكتەن بالالار مەن قارتتاردى ۆاكسيناتسيالامايدى؟
- بالالار ۆاكسينالارىنىڭ تيىمدىلىگى مەن قاۋىپسىزدىگى تۋرالى مالىمەتتەر از بولعاندىقتان عانا ۆاكسيناتسيالانبايدى. مۇمكىن بولاشاقتا ادامزات تاجىريبە جيناقتاعان سايىن وعان كەلۋى مۇمكىن. قازاقستاندا قارت ادامدارعا دا ەكپە جاسالا باستادى، كوروناۆيرۋس ينفەكسياسىنان اعا بۋىن كوپ زارداپ شەگۋدە. سوندىقتان ۆاكسيناتسيا ولارعا اسقىنۋلاردىڭ الدىن الۋعا كومەكتەسەدى.
- ۆاكسينانىڭ انتيدەنەلەرى قانشاعا جەتەدى؟ ۆاكسينانىڭ ك ۆ ي ينفەكسياسىنان قورعايتىن مۇمكىندىگى بار ما؟
- قورعانىس فۋنكسيالارىنىڭ ۇزاقتىعى - بۇل ءار ادامنىڭ جەكە قاسيەتتەرىنە بايلانىستى. ۆاكسينانى جاساۋشىلار سپۋتنيك V ۆاكسيناتسيادان كەيىنگى يممۋنيتەت ورتا ەسەپپەن ەكى جىلعا سوزىلۋى مۇمكىن دەيدى. بۇل ءىس جۇزىندە سولاي ما، ونى قازاقستاندا ۆاكسيناتسيالاۋ جاپپاي سيپات العان ۋاقىتتا بەلگىلى بولادى.
- سۇحبات بەرگەنىڭىزگە كوپ راحمەت!
اۆتور: اگاتا مۋحامەدجانوۆا
