ولار مۇقاعاليدى كورگەن... ۇلاربەك نۇرعالىم ۇلى
وتىرىك ايتپايىن، ولەڭىنەن بۇرىن، اڭىزىنا اڭسارىمىز اۋىپ، اۋزىمىز اڭقيىپ تىڭداعىمىز كەلەتىن دە تۇراتىن.
سودان دا بولار، كەيىنىرەك فاريزا وڭعارسىنوۆانىڭ «كوگالدى الاڭ»، «قىز مونولوگى» دەگەن ولەڭدەرىن مۇقاعاليدىڭ «ارشالىساي» ولەڭىمەن استاستىرا جىمداستىرىپ، ءوزىمىز دە اڭىز قۇراپ ايتىپ جىبەرگەنىمىز. اۋىل، اۋداندا ولەڭنىڭ ورىسىنە بىزدەن بۇرىن ات شالدىرعان اعالاردىڭ دا دۋلى داستارحان باسى مۇقاعاليسىز بولمايتىن. ولەڭدەرى جاتقا وقىلادى.
«جازىلار ەستەلىكتەر مەن تۋرالى،
بىرەۋلەر جان ەدى دەر ءور تۇلعالى.
بىرەۋلەر تۇلپار ەدى دەر دە مۇمكىن،
بۇتىندەلمەي كەتكەن ءبىر ەر- تۇرمانى».
مىنە، مۇقاعالي بولمىسىن وسى شۋماقتا ايتىلعان سيپاتتا كوبىرەك اڭگىمەلەيمىز. مۇقاعاليدىڭ ەر- تۇرمانى بۇتىندەلمەگەن وپاسىز جالعاندا ءبىزدىڭ تۇرماننان تامتىق جوق بولسا دا جاراسىپ تۇراتىنداي، دۇنيەنىڭ بار مەن جوعىن باقايىمىزعا دا ىلمەي ەسكەۋىلدەپ، ەلەۋلەپ باققان ەركوڭىل ەسەر شاققا دا جەتتىك. سول كەزەڭدە سويقاپ ۇزاق جۇردىك. ماسەلە ءتىپتى دە (ۇزاق ءيا قىسقا) جۇرۋدە ەمەس، ماسەلە تالانت پەن تالعام، تاعدىر مەن تابيعات، تاعى دا باسقا تولىپ جاتقان تىلسىم جاراتىلىستا ەكەنىن ۇعىنعانداي بولدىق. مۇقاعاليعا سول كەزدە قايتا ۇڭىلدىك.
«كەيىمە، ءىنىم،
سەن تارتقان مۇڭدى مەن ەمگەم،
كەتكەنمىن سوسىن،
ءوزىمدى- ءوزىم جەبەۋمەن...» - دەپ مۇلدە بولەك سىر شەرتەدى. مۇقاعاليعا قايتا ورالۋ بالالىق داۋرەنىڭە قايتا ورالعانداي سەزىمگە بولەگەنىنە تاعى قايرانمىن. بالا كۇنىڭدە وقىعان كەزدەردىڭ، اسەرلى ساتتەردىڭ ەلەسى الدىڭنان شاۋىپ وتكەندەي، اقىندىق الەمگە ۇمتىلعان اپپاق كوڭىلىڭنىڭ سامالى ءجۇزىڭدى شالىپ وتكەندەي. ءدال وسى كوڭىل كۇيدە، ءدال وسى ويدىڭ جەتەگىندە وتىرىپ بۇل كۇندە ءالى دە ارعى بەتتە جۇرگەن وزىمىزدەن ىلگەرگى اعا بۋىن اقىنداردان «مۇقاعالي العاش سىزدەرگە قالاي جەتتى، قالاي اسەر ەتتى؟» دەپ سۇراعىم كەلدى. قۇداي بۇيىرعاندا، كەزىندە مۇقاعالي تۋرالى «تارپاڭ تالانت، سورتاڭ تاعدىر» دەگەن كىتاپ جازعان، بۇل كۇندە بەيجىڭدە تۇراتىن اقىن بالاپان رابات اعامىزبەن تىلدەسىپ قالدىم. اڭگىمە مۇقاعالي جايىندا بولعاسىن، ارينە، اعىلا جونەلدى:
-1980 -جىلداردىڭ باسىندا ءبىز جيىرمادان ەندى اتتاعان جاس ەدىك. ولەڭگە قۇمارتىپ، قادىر اقىننىڭ ايت- ايقايسىز اقىلدى ءارى ءپالساپالىق جىرلارىن قويىن داپتەرگە كوشىرىپ، قولدان-قولعا وتكىزىپ وقىپ، جاتتاپ جۇرگەندە شىڭجاڭداعى «جاستار- ورەندەر» باسپاسىنان «قازدار قايتىپ بارادى» دەيتىن جۇقالتاڭ جىر جيناعى جارىق كوردى دە، مۇقاعالي ءدۇبىرى بىردەن بارشا ولەڭسۇيەر قاۋىمدى، اسىرەسە جاستاردى شۋاعىمەن شارپىپ، شىنايىلىعىمەن شىرق ءۇيىرىپ اكەتتى.
مۇقاعالي ماقاتايەۆ دەگەن ەسىم- سوي سودان باستاپ ءوزىنىڭ اڭىزداي عاجاپ، عالامات سيقىرىمەن جادىمىزدى جاۋلاپ الدى.
بويىندا تيتتەي ولەڭجەلىگى بار جاستار مۇقاعالي جىرلارىن بويتۇمارداي قاستەرلەپ، كەز كەلگەن ۋاقىتتا، كەز كەلگەن ورتادا كۇركىرەتە وقىپ ءجۇردى. ول مۇقاڭنىڭ سوزىنە جازىلعان ن. تىلەنديەۆتىڭ «سارجايلاۋ» ءانى دە اۋەلەپ تۇرعان مەزگىل ەدى.
كەيىن جىلدار اۋناعان سايىن، مۇقاعالي ولەڭدەرىنە حالىقتىڭ ىقىلاسى، وقىرمان سۇرانىسى ەسەلەپ ارتا ءتۇستى. سودان سوڭ ارت- ارتىنان باسىلىم كورگەن «جىلاپ قايتتىم ءومىردىڭ بازارىنان»، «امانات» جيناقتارى، «اڭىزعا اينالعان ادام» سىندى مۇقاڭ تۋرالى ەسسە- ماقالالار توپتاماسى مۇقاعاليدىڭ اقىندىق الەمىن، ادامي بولمىسىن، تارعالاڭ تاعدىرىن بىلۋگە اسىققان، تىپتەن مۇقاعاليمەن «اۋىرعان» جاندارعا اسا مول رۋحاني ازىق بولدى.
مۇقاعالي پوەزياسىنىڭ ومىرگە دەندەپ كەلۋىنە وراي، ولەڭجاندى جۇرتتىڭ ناعىز اقىن، جۇرەكجاردى جىر جونىندەگى تالعامى تەرەڭدەپ، تۇيسىگى تۇلەدى دەسەم، ارتىق ايتقانىم ەمەس. جالپى، قازاق پوەزياسىنداعى ءبىرتۋار قۇبىلىس - مۇقاعالي ماقاتايەۆ ولەڭدەرىن ەكىنشى تىلگە اۋدارۋ اسا قيىن. الايدا بىلىكتى قايشا تاباراك قىزى باستاعان اقىنعا اسا قۇرمەتپەن قاراعان اۋدارماشىلار بار زەيىن، زەردەسىن جۇمساپ، مۇقاعاليدى قىتاي تىلىنە اۋداردى.
ىزگى نيەتپەن ىستەگەن بۇل يگى ءىستى دە لايىقتى باعالاۋىمىز كەرەك. ال مەنىڭ مۇقاعالي الەمىنە ۇڭىلۋگە تالپىنعان العاشقى تولعانىسىم وسىدان 25 جىل بۇرىن جازىلعان ەكەن. ءالى دە تىڭ دۇنيەلەر جازىلا بەرەرى انىق. مۇقاعالي بيىگى - ەشقاشان الاسارمايتىڭ بيىك. اقىننىڭ شىعارماشىلىق الەمى - تۋعان كۇنىن تويلاعان سايىن تۇلەپ، تۇرلەنىپ، جاڭا ۇرپاققا جاڭا قىرىنان جاڭعىرىپ جەتە بەرەر ومىرشەڭ الەم. اقيىق اقىننىڭ بيىلعى 90 جىلدىق مەرەيتويىنا وراي ءارى تۋعان كۇنىنە بىزدەن ءبىر اۋىز لەبىز ازىرگە وسى دەپ قابىلداعايسىڭ، - دەدى. ەندى بۇل ءسوزدى جەتكىزۋ - بىزگە مىندەت.
بالاپان اعا ايتسا ايتقانداي، سول ۋاقىتتاردا ارعى بەتتەگى ءار قازاق مۇقاعاليدىڭ وقىرمانى ەدى. ءوزىم وقىعان «قازدار قايتىپ بارادى» جىر جيناعىنىڭ 8-رەت باسىلۋى بولاتىن. ونىڭ ءوزى ءبىر باسپادان شىققانى. ونداعى كىتاپحانا جۇيەسى قازىرگى بىزدەن باسقاشا- تۇعىن. ءار اۋداندا كىتاپ ساتۋ ورتالىعى بار، كىم ساتىپ الام دەسە، ۇرىمجىدەن كەشە شىققان سۋ جاڭا كىتاپتار ءيىسى بۇرقىراپ، سورەدە سامساپ تۇراتىن. قىستىگۇنى الىسقا مال وتارلاتىپ جاتقان قويشىلاردىڭ تالايىنىڭ قوسىنان مۇقاعالي كىتابى تابىلاتىن.
«سىبىزعىداي سىزىلتىپ ازالى ءۇنىن،
وكپەك جەلى سوققاندا قازالىنىڭ.
ەسىگىن اش، ەن دە كەت، توسىرقاما،
قازالىنىڭ كەز كەلگەن قازاعىنىڭ»، - دەپ اڭقىلداعان اقىننىڭ ءوزى دە ءار قازاقتىڭ ۇيىنە، ءار قازاقتىڭ جۇرەگىنە ەنىپ كەتكەن ەكەن- اۋ دەپ قايران قالاسىڭ، ءتانتى بولاسىڭ. سىرعا بارعان ءبىر ساپارىندا- اق قازاقى ءبىتىمىن ءبۇتىن ۇستاپ وتىرعان سونداعى جۇرتتى جالعىز شۋماق ولەڭمەن سيپاتتاپ بەرە سالعان ەكەن عوي دەپ تامساناسىڭ.
سول داۋرەن، سول كەزدەردە ولەڭنەن وزگە دۇنيە ايتپايتىن ەدىك. ءوز باسىم قازاقستانداعى اقىن- جازۋشىلاردى وقىپ، وزگەلەرگە ايتا- ايتا ولاردى دا ابدەن قىزىقتىرىپ، ءوزىم ەندى سول اقىن- جازۋشىلاردى كورۋگە ولەردەي ىنتىقتىم. «ولگەنىنىڭ باسىنا بارىپ، ءتىرىسىنىڭ وزىمەن جولىعام» دەپ قيالداعان ساتتەرىمدى قايىرا ەسكە السام، ءوز الدىنا ءبىر ەستەلىك ەكەن.
پويىزدان ءتۇسىپ، جان-جاعىما الاقتاپ تۇرعانىمدا تابىسبەك پەن بەيسەن دوسىم جۇگىرىپ كەلە جاتىر ەكەن. قۇشاقتاپ، كەزەك كوتەرىپ، ەرەكشە قۋانىشپەن قارسى الدى. مەندە ەس جوق، ءمازبىن. جەتتىم-اۋ، ايتەۋىر. بۇل 2004 -جىلى ناۋرىزدىڭ 20 سى ەدى.
«جىگىتتەر، مۇقاعاليدىڭ كوشەسىمەن جۇرە الامىز با؟» دەيمىن مەن. «جۇرگەندە قانداي! ءمۇسىنى بار، جاپ-جاقىن جەردە» دەيدى. قىزىق، سول ءبىر سەزىم قىزىق بولدى. مۇقاعاليدىڭ ءمۇسىنىن كورگەن كەزدە دەنەم سۋىپ سالا بەرگەندەي سەزىلدى. مۇقاعالي مەنەن ءوز الدىنا بولەك الەم، بولەك ادام، ءتىپتى مەنى بىلمەيتىن دە، تانىمايتىن، ءوز الدىنا جۇرگەن، ءوز الدىنا ءومىر كەشكەن، ولگەن، ماعان تۇك قاتىسى جوق ادامداي سەزىلىپ كەتتى.
سويتسەم، مەن ءوزىمدى، ءومىرىمدى مۇقاعاليمەن بىرىكتىرىپ العان ەكەنمىن عوي. ول مەنىڭ كۇندەلىكتى ومىرىمە قاتىسى بار ادامداي تۇتاسىپ، تۇلعالانىپ كەتكەن ەكەن. قالاي؟ بىلمەيمىن، قازىر دە جەتكىزىپ ايتا الىپ وتىرعان جوقپىن. سونى الماتىداعى مۇسىنىنە كەلگەندە اڭعاردىم.
بۇل جازىپ وتىرعاندارىم حالقىنىڭ جۇرەگىنەن جارىپ شىققان جاۋقازىنداي تاڭعاجايىپ اقىنعا دەگەن ىنتىق كوڭىلىمنىڭ بىرەر كورىنىسى عانا. ونىڭ پوەزياداعى بيىكتىگى مەن تەرەڭدىگى جايىندا ءسوز باسقا.
«قالقام، مەن لەرمونتوۆ، پۋشكين دە ەمەن،
ەسەنينمىن دەمەدىم ەشكىمگە مەن.
قازاقتىڭ قارا ولەڭى - قۇدىرەتىم،
وندا ءبىر سۇمدىق سىر بار ەستىلمەگەن»، - دەپ جىرلاعاندا، ول ءوزىنىڭ كىم ەكەنىن، شىنداپ كەلگەندە قۇدىرەتتى قارا ولەڭنىڭ ءباسى ولاردان ارتىق بولماسا، مىسقال كەم ەمەستىگىن ايتىپ تۇرعان جوق پا؟ قارا ولەڭ دەگەنى - ارينە، اقىننىڭ ءوزى عوي، ەندى. جوق، ولەڭىن تالداماقشى ەمەسپىن. ءوزى ولەڭ جازعاندا قالاي اعىلىپ كەلىپ تۇرسا، جادىڭدا جاتتالىپ قالعان سول ولەڭدەر اقىنعا العاش كەلگەن ساتىندەي ساعان دا قۇيىلىپ كەلە بەرەتىنى بار ەمەس پە؟! كەيدە ءتىپتى «مۇقاعاليعا وسى ءسوز قايدان، قالاي كەلدى ەكەن؟» دەپ ويلانىپ كەتەتىن ساتتەرىڭ بولادى. شىن اقىننىڭ ولەڭىنىڭ ىشىندە تىراشتانىپ ولەڭ جازاتىنداردىڭ قالامىنا ىلىنە بەرمەيتىن ءبىر سوزدەر جۇرەدى. ناعىز اقىن سول سوزدەردە تۇرادى. مۇقاعاليدىڭ:
«تاۋعا شىعىپ ەنتىگىپ،
ەتەگىڭدى جەل ءتۇرىپ،
ەنجارلىقتى ءولتىرىپ،
تۇرساڭ- اۋ ءبىر جەلپىنىپ!
قاراعايلار قاپتالدا،
قىران ۇشىپ شاتقالدا،
ءسابي- وزەن شىرىلداپ،
جەر تەپكىلەپ جاتقاندا،
پاي، پاي، شىركىن، نە جەتسىن
سول ءبىر سۇلۋ شاقتارعا!
ومىراۋىڭدى اعىتىپ،
اۋناي كەتسەڭ ماقپالعا،
ودان ارتىق باق بار ما؟ !
ودان ارتىق باق بار ما؟!» - دەگەن ولەڭىندەگى قاپتالداعى قاراعاي، شاتقالداعى قىراندى كەز كەلگەن ولەڭ جازعىش جازا الادى. ايتپاعىمىز بۇل سوزدەر ەمەس، ارينە. ومىراۋىن اعىتىپ ماقپالعا اۋناۋدى دا كەز كەلگەن اقىن جازا بەرەدى. مۇنداي شاققا نە جەتسىن دەپ شاتتانا الادى. ال « ءسابي- وزەن شىرىلداپ، جەر تەپكىلەپ جاتقاندا» دەگەن ءسوزدى جازۋ ءۇشىن ناعىز اقىن بولۋىڭ شارت. سەبەبى سول تاۋعا مۇقاعاليمەن ىلەسىپ شىعىپ، تومەن قاراساڭىز، تومەندە جاي عانا وزەن اعىپ جاتادى. ءيا، ءمولدىر، تۇنىق، تاعى قانداي بولۋى مۇمكىن؟ تاستان- تاسقا سەكىرىپ، سىڭعىرلاپ، تابيعاتتىڭ جەلىمەن، سىڭسىعان ورمانىمەن گارمونيا قۇرىپ ۇندەسىپ… بۇعان دا ءسال قيالشىل، اسەرشىل جۇرەك كەرەك، ايتپەسە تاۋدىڭ سۋى جاي عانا اعىپ جاتا بەرەدى.
ال اناۋ بەينەنى اقىن عانا سەزىنەدى، اقىن عانا جازادى. ءتۇۋ ەتەكتە اعىپ جاتقان تاۋ سۋى شالقاسىنان جاتىپ شىرىلداپ جىلاعان بالا سەكىلدى ەلەستەيدى. تازالىعى، تەپكىلەنگەن تەنتەكتىگى، الدە ءبىر تىلەك، الدەبىر اشۋ بارداي شىرىلداعان ءۇنى… اقىننىڭ تۇلا بويىن شارپىپ وتكەن الاپات، بۇلا سەزىم. سول سەزىمنەن سىعىلىپ شىققان ءسوز. ءدال وسى ولەڭدەگى اقىن، وزگەدەن ەرەك مۇقاعالي سول جەردە، سول سوزدە تۇر. مۇنى ادام ويلاپ تابا المايدى. وعان ۇشقىر قيال، قىلدان جىڭىشكە، قىلىشتان وتكىر سەزىم، ءبىر سوزبەن ايتقاندا، اقىندىق جاراتىلىس كەرەك.
ءسوز سيىقىرى، ءسوز تەرەڭى شىنىمەن عاجاپ الەم. قىزىقتاپ اقىننىڭ قيالىنىڭ ىشىنە ەنىپ كورگىڭ كەلەدى. ءسىرا، وسى سەزىم مۇقاعاليعا قالاي كەلدى ەكەن؟
بالا كۇنىندە ءيا كەيىنگى كەزدە كورگەن، ەستىگەن، ۇمىتقان، ءتىپتى تۇسىندە كورگەن الدەبىر وقيعالاردىڭ جاڭعىرىعى سەبەپ بولا ما، قالاي؟ وزەندى جەر تەپكىلەپ جىلاعان سابيمەن بايلانىستىراتىن قانداي دا ءبىر وقيعا بار ما؟
ارينە، ءسىز بەن ءبىزدىڭ ويىمىزعا الدىمەن يەن دالا، تاقىر قۇمنىڭ ۇستىندە اپتاپ ىستىققا قاقتالىپ، قاتتى قىسقان شولدەن قاتالاپ، شىرىلداپ جىلاعان بالانىڭ وكشەسىنەن بۇرق ەتىپ شىققان ءزامزام سۋىنىڭ وقيعاسى ورالادى. مۇمكىن، بالا كۇنىندەگى اتا- اجەلەرىنەن ەستىگەن سول ءبىر اڭگىمەنىڭ جاڭعىرىعى اقىن تاۋعا شىعىپ، كوڭىلى شالقىپ تۇرىپ، ءتۇۋ تومەندە اعىپ جاتقان تاۋ سۋىنا شاتتانا قاراعان ءبىر ساتىندە سىنعان ساۋلەنىڭ شاعىلۋىنداي كوكەيىنە وقىس سۋرەت سالىپ وتە شىقتى ما ەكەن؟.. مۇمكىن، باسقاشا وقيعا، باسقاشا كۇش.
ءبىز اقىن قيالىنا اسەر ەتەر الەمگە قىزىعىپ، مۇقاعالي شىڭىراۋىنا شىم باتىپ وتىرعان ءبىر ساتتە قيالىمىزدىڭ ۇشار باسىنا كوبەلەكتەي قاڭعالاقتاپ وسىنداي ءبىر وي كەلىپ قوناقتايدى. الايدا اقىن ونىڭ قايدان، نەدەن، قالاي كەلگەنىن ءبىلۋى مىندەتتى ەمەس، بىلە بەرمەيدى دە. تەك كەلگەن دۇنيەنى قاعازعا تۇسىرۋگە مىندەتتى.
ونى اقىننىڭ جازۋ ماشىعى، ءتۇۋ تەرەڭنەن شىمىرلاپ جاتقان شالقار ءبىلىمى جانە ولەڭ جازاتىنداردىڭ ءبارى جازا الاتىن كەرەكتى سوزدەرى دە جان- جاعىنان قاۋمالاي كەلە قالىپ، ءساتتى قارسى الۋى كەرەك بولدى. ال ونداي سوزدەردى قۇداي اۋىزعا سالماسا، ويلاپ تابا المايسىڭ. مۇنداي سوزدەر مۇقاعالي جىرلارىندا ساعىمداي جوڭكىپ جۇرەدى. ونى دا وقىرمان كوبىنە ولەڭدەگى اقىن كوڭىل كۇيىن ءدوپ باسا وقىعاندا انىق اڭعارا السا كەرەك.
جۇرەكتەردىڭ شىڭىراۋ تۇبىندە، تىلەكتەردىڭ ۇشار باسىندا ۇندەسىپ جاتاتىن قايران مۇقاعالي! مۇقاعاليدىڭ سوزىنە جازىلعان وسى ءبىر ءاندى تىڭداپ، كەيىن بۇل ءاننىڭ تاريحىن بىلگەندە ەرەكشە اسەرلەنىپ ەدىم.
مۇقاعالي بۇل ولەڭدى ماسكەۋدە جۇرگەن كەزىندە جازىپتى. 1973 -جىلى دەپ كورسەتىلگەن ەكەن. اۋىلدا قالعان شولپان دەگەن كىشكەنتاي قىزىن ابدەن ساعىنىپ، زارىققان اقىن قاراپايىم عانا «شولپانىم، ساعىنعانىم-اي!» دەپ ەگىلەدى. شىنايى سوزدە جان بولادى. قاشان وقىساڭ دا، جانىڭدى شارپىپ وتەدى عوي.
جۇرەكتەردىڭ توعىسۋىن قاراڭىزشى! 1995 -جىلى قىتايدا تۇراتىن مۇراتحان شەريازدان ۇلى دەيتىن جىگىت اۋىلىنان جىراقتا، قىتايدىڭ لانجۋ دەگەن قالاسىنا وقۋعا بارىپ، اۋىلىن ساعىنىپ جۇرگەندە وسى ءاندى جازىپتى.
«اۋىلدى قاتتى ساعىنىپ جۇرگەن كەزىم ەدى، ءبىر كۇنى ساباقتا وتىرعام، ءبىر كەزدە وزىمنەن-ءوزىم ءبىراز جىرلارىن جاتقا بىلەتىن مۇقاعاليدىڭ «الاتاۋ، ساعىنعانىم-اي! الماتى، ساعىنعانىم-اي! اياۋلى قاۋىمدارىم-اي! باۋىرلارىم-اي» دەگەن جولدارىن اۋەنمەن ىڭىلداپ ايتىپ وتىرمىن. سودان ساباقتان اتىپ شىعىپ، جاتاعىما جۇگىردىم. كەلىپ، گيتارامەن تارتىپ، جاتتاپ الدىم»، - دەيدى مۇراتحان. ءسويتىپ، دۇنيەگە ساعىنىشتى ءان كەلەدى.
بۇل ءان اۋىلىنان الىس جۇرگەن سول جاقتاعى قانشاما قازاق جاستارىنىڭ ساعىنىش، زارىعىن باسار ەمگە اينالادى. سول كەزدە قازاقستاننان بارىپ جۇرگەن ستۋدەنتتەرمەن بىرگە وتىرىپ شىرقاعاندا، اۋىلى مەن الماتىسىن ساعىنعان جاستار بار، «قازاقستانعا بارسام» دەپ ارمانداعان سول جاقتاعى قىز- جىگىتتەر بار، قوسىلا شىرقاپ، قوسىلا جىلاعان تالاي وقيعالار بولعان ەكەن. مۇراتحان بۇل ءاندى 2008 -جىلى ءۇرىمجى قالاسىندا وتكەن مۇقاعاليدى ەسكە الۋ كەشىندە ورىندايدى. 2009 -جىلى ارنايى شاقىرتۋمەن كەلىپ، الماتىدا وتكەن ءبىر كەشتە دە ورىنداعان ەكەن. سول ءاننىڭ جەتەگىمەن ءوزى دە سول الماتىعا جەتىپ، مۇقاعالي جۇرگەن الماتىنىڭ تۇراقتى تۇرعىنىنا اينالىپتى.
كەيدە بۇل ءان قازاقتا اكەنىڭ قىزدارىن قالاي جاقسى كورەتىنىن، قالاي ساعىناتىنىن ايعاقتاپ، سونىڭ ءبىر بيىك كورسەتكىشى سەكىلدى بولىپ تا سەزىلەتىنى بار. اڭقىلداعان اقىننىڭ جۇرەگىنەن شىققان ىستىق لەبىزدىڭ سوناۋ ارعى بەتتىڭ دە ار جاعىندا جۇرگەن ءبىر باۋىرىنىڭ جۇرەگىن تەربەتكەن كەرەمەتىن قاراساڭىزشى! اۋەن بۇل ولەڭگە قالاي ءدوپ تۇسكەن! نە دەگەن ۇندەستىك!
قازاق نەگە اۋىلدى ساعىنادى؟ باۋىرمال قاۋىمىن ساعىنادى. ءوز ىنىنە كىرىپ الىپ، تابانىن جالاپ جاتاتىن سۋىر سەكىلدى بولسا، نەسىن ساعىنادى؟ جاقىندارىڭا دەگەن ساعىنىش تۇتاس قاۋىمدى ساعىنۋعا ۇلاسقاندا ساناڭ سەزىمگە، سەزىمىڭ تۇتاستاي ساعىنىشقا اينالىپ، جان الەمىڭدى تەڭىزدەي تولقىتپاق.
مۇقاعالي تۋرالى كافە- بارلاردىڭ ماڭىنداعى وقيعالاردان اسا المايتىن ەستەلىكتەر ەمەس، ونىڭ شىن مانىندە قۇبىلىس ەكەنىن جان- جاقتى اشا تۇسەر، سول ارقىلى شىن مانىندەگى اقىن دەگەن قانداي اسقاق ۇعىم ەكەنىن اڭعارتار زەرتتەۋلەر دە جازىلار ءالى. مۇقاعالي جىرلارىندا تۇتاس قازاقتىڭ بولمىسى جاتىر. ءتىپتى سانا، مىنەزىنە سالعان ۋاقىتتىڭ تاڭباسى دا.
«جىگىتىنەن قازاقتىڭ دوس تابا الماي...» دەگەن جالعىز اۋىز ءسوزدىڭ وزىمەن قانىن ىشىنە تارتقان زىميان قوعامنىڭ سۇرقيا سيپاتىن اشىپ بەرە سالعان جوق پا، ءوزى؟ باياعى بالا كوڭىلدىڭ ىستىق تابىنداعى ماحاببات كوزىمەن قارار بولسام، كەيدە قازاقتىڭ اقىن- جازۋشىلارىن «مۇقاعاليدى كورگەندەر مەن كورمەگەندەر» دەپ، ەكىگە ءبولىپ كورىپ تۇراتىنىم بار. انە ءبىر اقىنداردىڭ قاسىندا تۇرىپ «بۇل كىسى مۇقاعاليدى كوردى عوي، سوندا» دەپ، قىزىعا قاراپ قوياتىن قيتۇرقى ويىمنان ءوزىم ىڭعايسىزدانىپ قالعان ساتتەر بولعان. شىنىندا، كوردى عوي، ءا؟..
ۇلاربەك نۇرعالىم ۇلى
zhasalash.kz
