قازاق قىزى قىتايداعى حالىقارالىق تورەلىك سوتتىڭ سۋدياسى
شىنتۋايتىنا كەلگەندە، مۇنداي لاۋازىمعا قول جەتكىزۋ ەكىنىڭ بىرىنە بۇيىرا بەرمەيتىن باق دەسە دە بولادى. سەبەبى تورەلىك كوميسسيالارعا ۇمىتكەرلەر تەك قانا قۇقىقتىق جۇيەسىنىڭ دەڭگەيى جوعارى ەلدەر ىشىنەن تاڭدالادى. مىسالى، ولاردىڭ باسىم كوپشىلىگى ا ق ش، ۇلى بريتانيا، گەرمانيا جانە سينگاپۋر سياقتى دامىعان ەلدەردىڭ وكىلدەرى بولىپ كەلەدى. مۇندا، ءتىپتى ورىس تىلىندە سويلەيتىندەردەن ءبىر عانا تورەشى بار ەكەن: ونىڭ ءوزى پولشانىڭ وكىلى.
البەتتە، گۇلنۇر ءۇشىن ءوز كانديداتۋراسىنىڭ بۇل لاۋازىمعا ۇسىنىلعانى جانە ونىڭ جوعارى جاقتان قۇپتالعانى كۇتپەگەن جاعداي بولىپتى. دەگەنمەن ول مۇنىڭ تۇپكى سەبەبىن ت م د جانە ورتالىق ازيا ەلدەرىندە «ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول» باستاماسىن جۇزەگە اسىرۋ بارىسىندا شەتەلدىك ەلەمەنت قيىنداتقان تورەلىك سوتقا وتىنىشتەردىڭ كوبەيۋىن كۇتۋدەن تۋىنداعان امالمەن بايلانىستىرادى.
«تورەلىك سوتتار ازاماتتىق ىستەردى قارايدى. نەكە، بالا اسىراپ الۋ، اليمەنت، مۇراگەرلىك ماسەلەلەرى بويىنشا داۋلار، سونداي- اق اكىمشىلىك داۋلار قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسى تورەلىگىنىڭ قاراۋىنا جاتپايدى. تورەلىك كوميسسيا تاراپتاردىڭ كەلىسىمىمەن تاڭدالادى»، دەيدى زاڭگەر. ال گۇلنۇردىڭ ءوزى كومپانيالاردىڭ بىرىگۋى مەن جۇتىلۋى، سونداي-اق ترانسۇلتتىق ينفراقۇرىلىمدىق جوبالار بويىنشا ماماندانعان. اربيتراجعا كەلەتىن بولساق، مۇندا كوبىنە قىتاي جانە ت م د ەلدەرىنىڭ كومپانيالارى اراسىنداعى كوممەرتسيالىق جەتكىزىلىم مامىلەلەرىنەن، قۇرىلىس كەلىسىمشارتتارىنان تۋىندايتىن داۋلار قارالادى ەكەن.
گۇلنۇر نۇركەيەۆانىڭ قىتاي ەلىندە تۇرىپ جاتقانىنا ون جىلداي ۋاقىت بولعان ەكەن. قازىرگى ۋاقىتتا ول GRATA حالىقارالىق زاڭ فيرماسىنىڭ قىتاي كەڭسەسىنىڭ باسشىسى بولىپ قىزمەت ەتەدى جانە ونىڭ تەڭ قۇرىلتايشىسى بولىپ سانالادى.
نەگىزىندە زاڭگەر ە. بوكەتوۆ اتىنداعى قار م ۋ- دى ءتامامداعان.
«جالپى، - دەيدى گۇلنۇر، - قازاقستانداعى قۇقىقتىق مەكتەپ، ونىڭ ىشىندە قاراعاندىدا ءداستۇرلى تۇردە مىقتى بولىپ كەلەدى». مۇنى ول كەزىندە «قارلاگتا» بولعان ساياسي تۇتقىندار اراسىنان شىققان نەبىر تالانتتى عالىمداردىڭ كەنشىلەر استاناسىنداعى وقۋ ورىندارىندا قىزمەت ەتىپ، عىلىمي جۇمىستاردىڭ نەگىزىن قالاپ كەتكەنىمەن تۇسىندىرەدى. «مەن ءوزىم وقىپ، ءبىلىم العان ۋنيۆەرسيتەتىمە جانە بارلىق پروفەسسور- وقىتۋشىلىق قۇرامعا العىسىمدى ايتقىم كەلەدى»، دەيدى ول اعىنان جارىلىپ.
قاراعاندى ۋنيۆەرسيتەتىنەن تۇلەپ ۇشقاننان كەيىن گۇلنۇر نۇركەيەۆا ەڭبەك جولىن 1999 -جىلى اقمولا وبلىستىق ادۆوكاتتار القاسىندا تاعىلىمدامادان ءوتۋشى بولىپ باستاپتى. جۇمىس اقىسىز بولسا دا، جاس مامان ءوزىن جاقسى قىرىنان كورسەتە بىلگەن. ونىڭ بىلمەككە ۇمتىلعان قۇشتارلىعى، ىزدەنىمپازدىعى ۇزاماي جەمىسىن بەرىپتى. ادۆوكاتتىق ليتسەنزيا الۋ ءۇشىن ەمتيحاندى ءساتتى تاپسىرىپ، قىزمەتتە جاڭا بەلەسكە قادام باسقان. العاشقى جىلى- اق ول ءوزى سوتتا قورعاۋشى بولىپ قاتىسقان 12 ءىستىڭ ءبارىن دە ابىرويمەن اياقتاعان ەكەن.
ادۆوكاتتىق قىزمەتتەن كەيىن گۇلنۇردىڭ ەڭبەك جولى مەملەكەتتىك قىزمەتپەن ۇشتاستى. «مەن جۇمىس ىستەگەن كەز وتە قىزىقتى كەزەڭ بولدى. ول ۋاقىتتا مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەرگە جاتاقحانادان بولمە بەرەتىن. ارىپتەستەرىمىزبەن ءبىر جەردە تۇراتىنبىز. تاپسىرمانىڭ كوپتىگىنەن كەيدە جۇمىستا تۇنەپ قالاتىن كەزدەرىمىز دە بولدى. ەڭبەكاقى ماردىمسىز بولاتىن. ءبىراق سوعان قاراماستان، ماماندار مەن مەنەدجەرلەر جۇمىستى جانىن سالىپ، بەرىلە ىستەۋشى ەدى» ، دەپ ەسكە الادى گۇلنۇر.
ونىڭ قىتاي استاناسىنا قونىس اۋدارۋى دا ءوز الدىنا بولەك اڭگىمە. بۇل ءوزى بىرنەشە ءساتتى وقيعانىڭ ءبىر ارناعا توعىسقان كەزى بولىپتى. گۇلنۇردىڭ ەلدەگى قىزمەتتىك مانسابى ورگە دومالاپ تۇرعان كەزدە ونىڭ بەيجىڭ ۋنيۆەرسيتەتىن ءتامامداعان جۇبايى قىتايدا جۇمىس ىستەۋگە اياق استىنان شەشىم قابىلداعان ەكەن. ء«دال سول كەزدە رەسەيلىك ءىرى ينۆەستورلار قازاقستاندا اكتيۆ ساتىپ الدى دا، ماعان باسشىلىق لاۋازىم ۇسىنىلدى. بۇل باس تارتۋعا بولمايتىن ۇسىنىس ەدى. جالپى، سول كەزدە مەن ءوزىمدى جولى بولعىش ادامنىڭ ءبىرى رەتىندە سەزىنگەنىم راس ەدى»، دەيدى گۇلنۇر.
قازىرگى ۋاقىتتا تالانتتى زاڭگەر جەرلەسىمىز قىتايدىڭ ساياساتتانۋ جانە قۇقىق ۋنيۆەرسيتەتىندە دوكتورلىق ديسسەرتاتسيا جازىپ ءجۇر. سونىمەن قاتار ول ءبىر كەزدەرى ءوزى ءبىلىم العان ە. بوكەتوۆ اتىنداعى قاراعاندى ۋنيۆەرسيتەتىندە ونلاين- ءدارىس وقيدى.
«مەن الەمدىك تاجىريبە جايىندا، ونى قازاقستاندا قولدانۋ جانە بەيىمدەۋ تۋرالى كوپ ايتۋعا تىرىسامىن. مىسالى، قۇرىلىس مەردىگەرلىگىنىڭ شارتتارىن قاراستىرۋ كەزىندە ازاماتتىق كودەكستىڭ ءبولىمى، ساۋلەت جانە قۇرىلىس قىزمەتى مەن قازاقستاندىق زاڭناما تۋرالى ايتىپ قانا قويماي، قۇرىلىس كەلىسىمشارتتارىنىڭ حالىقارالىق تانىلعان نىساندارى جونىندە دە اقپاراتتىڭ كوزىن اشۋعا كوپ كوڭىل بولەمىن. قاراپايىم سوزبەن ايتقاندا، مەن مامانداندىرۋعا بولاتىن، سودان كەيىن جوباعا اقشا تاۋىپ، پايدا اكەلەتىن ءبىلىم بەرۋگە تىرىسامىن»، دەيدى زاڭگەر- وقىتۋشى.
گۇلنۇر ءوزىنىڭ زاڭگەر ماماندىعىن تاڭداۋىنا اكەسىنىڭ جالعىز اۋىز ءسوزى سەبەپشى بولعانىن ايتادى. ساراتوۆ ۋنيۆەرسيتەتىن ەكونوميست ماماندىعى بويىنشا ءتامامداعان اكەسى وتكەن عاسىردىڭ 90-جىلدارى العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ اكتسيونەرلىك قوعام قۇرىپ، سونىڭ اياسىندا حالىقارالىق ىنتىماقتاستىق ورناتۋعا ارەكەت جاساپتى. شىن مانىسىندە، مۇنىسى رەسپۋبليكاعا شەتەلدىك كاپيتالدى تارتۋدىڭ باستاماسى بولعان ەكەن.
«ءبىراق 90-جىلدارى بەلگىلى ءبىر ادامداردان قۇرالعان توپ اكەمنىڭ جەتىستىكتەرىن «مەنشىكتەپ الۋعا» تىرىستى. بۇعان ولار «الىپساتارلىق» بابى بويىنشا جالعان قىلمىستىق ءىس قوزعاۋ ارقىلى قول جەتكىزدى. ءىس جابىلدى، ءبىراق مۇنداي ادىلەتسىزدىكتىڭ كەيىن ەكىنشى ينفاركت العان اكەمنىڭ قول- اياعى تارتىلىپ قالدى. ءوزى قۇرعان اكتسيونەرلىك قوعامدى باسقارا المادى. كاسىپورىن بانكروتقا ۇشىرادى جانە بولشەكتەلدى. سودان كەيىن ول ماعان اكەڭدى قورعاۋ ءۇشىن زاڭگەر بولاسىڭ دەپ ايتتى»، دەپ ەسكە الادى گۇلنۇر نۇركەيەۆا.
قازىرگى تاڭدا قازاقستان مەن قىتاي اراسىنداعى بيزنەستىك قارىم- قاتىناستىڭ قۇقىقتىق سالاسىندا باي تاجىريبە جيناقتاعان گۇلنۇر نۇركەيەۆا ەلىمىزدىڭ زاڭگەرلەرىنە دە اقىل- كەڭەس بەرىپ تۇرادى.
قاراعاندى وبلىسى
