ەندوكرينولوگ- دارىگەر كوروناۆيرۋس قانداي اۋرۋلاردى قوزدىراتىنىن ايتىپ بەردى

الماتى. قازاقپارات - قازاق مەديتسينالىق ۇزدىكسىز ءبىلىم بەرۋ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ ساياساتى جانە العاشقى مەديتسينالىق- سانيتارلىق كومەكتى دامىتۋ ءبولىمىنىڭ باستىعى، مەديتسينا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، ەندوكرينولوگ- دارىگەر ەرجان وتەۋليەۆ قازاقپارات تىلشىسىنە بەرگەن سۇحباتىندا كوروناۆيرۋس ينفەكسياسىنىڭ قاۋىپى مەن ءوزىن-ءوزى ەمدەۋدىڭ سالدارى تۋرالى ايتىپ بەردى.

- دارىگەردىڭ نۇسقاۋىنسىز قابىنۋعا قارسى پرەپاراتتاردى قولدانۋ دەنساۋلىققا قالاي اسەر ەتۋى مۇمكىن؟

- جاز ايلارىندا كوروناۆيرۋس ينفەكسياسى ۋشىققان كەزدە، تۇرعىنداردىڭ باسىم بولىگى ءارتۇرلى قابىنۋعا قارسى ءدارى- دارمەكتەردى وزدىگىنەن قابىلداي باستادى. ولاردىڭ ىشىندە قابىنۋعا قارسى جانە يممۋنوسۋپرەسسيۆتى اسەرى بار «دەكسامەتازون» ەرەكشە تانىمال بولدى. ول ءدارى جۇقپالى اۋرۋلار كەزىندە شامادان تىس قابىنۋ بولعان جاعدايلاردا قولدانىلادى. بۇگىنگى كۇنى گورموندى پرەپاراتتاردى باقىلاۋسىز قولدانۋدىڭ جاناما اسەرلەرىنىڭ سانى كۇرت ءوستى. مىسالى، ونى شامادان تىس قولدانۋ نيەۆروزدى، ادامنىڭ پسيحيكالىق جاعدايىنىڭ وزگەرۋىن تۋدىرۋى مۇمكىن. ەندوكرينولوگ رەتىندە ءبىز دەكسامەتازوندى ۇزاق ۋاقىت قولدانۋدىڭ جاناما اسەرلەرىمەن اينالىسامىز. قازىر كوروناۆيرۋستى ءوز بەتىنشە ەمدەپ، ءدارى قابىلداعان ناۋقاستار بىزگە ءجيى جۇگىنەتىن بولدى. دەكسامەتازون - بۇيرەككە اسەر ەتەدى. سونىمەن قاتار، اتالعان پرەپارات يممۋنيتەت تاپشىلىعىن دا تۋدىرۋى مۇمكىن. ول يممۋندىق جۇيەنى باسەڭدەتەدى، سايكەسىنشە ينفەكسيالىق فون كۇشەيەدى. سوندىقتان تەك دارىگەردىڭ رۇقساتىمەن ىشكەن ابزال.

- كوروناۆيرۋس ينفەكسياسىنا قاتىستى عىلىمي زەرتتەۋلەر جۇرگىزدىڭىز بە؟

- كوروناۆيرۋس - بۇل ادامنان ادامعا اۋا تامشىلارى مەن بايلانىس ارقىلى بەرىلەتىن ينفەكسيا. ول اۋادا تۇرادى. ال اۋانىڭ نەگىزگى تۇتىنۋشىسى - وكپە. وسى اۋرۋدىڭ پاتوگەنەزىنىڭ ەرەكشەلىكتەرى تۋرالى ءبىز حالىقارالىق زەرتتەۋلەر نەگىزىندە ءبىرقاتار اۆتورلىق كۋالىكتەر جاسادىق. كوروناۆيرۋس ينفەكسياسى فونىندا بىرنەشە تەحنولوگيا ازىرلەدىك. جىل بويىنا ءبىز بۇل ۆيرۋستىڭ پايدا بولۋ ساتىنەن باستاپ زەرتتەدىك. ول مۋتاتسياعا ۇشىرايدى. ارينە، مۋتاتسيالانعان ينفەكسيا ادام اعزاسىنا ءارتۇرلى اسەر ەتەدى. قازىر كوۆيد كۇشەيە ءتۇستى. ءبىز ونى اۋىر تۇرىندە سەزىنە باستادىق. ءبىز بۇل ينفەكسيانى حالىقارالىق تاجىريبەگە جۇگىنە وتىرىپ زەرتتەدىك. شىنىندا دا پاتوگەنەزىندە يممۋندىق جۇيە ويانا باستاعان كەزدە «سيتوكين داۋىلى» سياقتى ەلەمەنتتەر بار. مۇنىڭ ءبارى قان تامىرلارىنىڭ ىشىندە. سوندىقتان العاشقى كۇندەردەن باستاپ انتيكواگۋليانتتاردى قولدانا وتىرىپ قاندى سۇيىلتۋ قاجەت. جالپى تەراپيا جۇرگىزۋ كەرەك، وكپەنى جاتتىقتىرۋ قاجەت. اسىرەسە كوروناۆيرۋس ينفەكسياسىمەن اۋىرعان ادامدار تولىق وڭالتۋدان ءوتۋى ءتيىس. قاننىڭ ۇيۋىن باقىلاپ وتىرۋ شارت. ويتكەنى ونىڭ ودان ءارى قويۋلانۋى مۇمكىن فاكتىلەر بار جانە بۇل باسقا قان تامىرلارى اۋرۋلارىنىڭ دامۋىنا اكەلەدى.

- كوروناۆيرۋستىڭ قاۋىپتى فاكتورلارى تۋرالى ايتىپ بەرسەڭىز؟

- مەنىڭ تاجىريبەمە سايكەس، مىسالى، مەندە بۇرىن ديففۋزيالىق توكسيكالىق زوب اۋرۋىنان ەمدەلگەن ناۋقاس بار. ۇزاق ەمدەۋدەن كەيىن ول جازىلدى. ءبىراق كوروناۆيرۋس ينفەكسيا ونىڭ بۇرىنعى اۋرۋىن قايتا قوزدىردى. كوز بەن جۇرەك اۋرۋىنىڭ اسقىنۋلارى پايدا بولادى. قازىر مەن ەمدەۋدىڭ ەكىنشى كەزەڭىن باستادىم. كەيدە سوزىلمالى اۋرۋلار ۇيىقتاپ قالادى. الايدا اۋرۋدى جاڭا جاعدايلار قوزدىرۋى مۇمكىن. وسى كەزدە يممۋندىق جۇيە قايتا كۇرەسۋدى باستايدى. وسىلايشا، ىشكى گومەوستاز (ورگانيزمنىڭ تۇراقتىلىعى) ءبىرشاما وزگەرەدى.

- كوروناۆيرۋسقا توتەپ بەرە الاتىن يممۋنيتەتتى قالاي قالىپتاستىرۋعا بولادى؟

- بىرىنشىدەن، فيزيكالىق بەلسەندىلىك. تاڭەرتەڭگىلىك جاتتىعۋلار مەن تازا اۋادا سەرۋەندەۋ. ەكىنشىدەن، دۇرىس ۇيقى. اسىرەسە بالالار كوپ ۇيىقتاۋ كەرەك. كەمىندە سەگىز ساعان دەمالعان ابزال. ۇشىنشىدەن، دارۋمەنگە تولى اس. جەمىس-جيدەك، كوكونىستى ءجيى جەۋ كەرەك. قۇرامىندا اقۋىز بار تاعامداردى ىشكەن ابزال. تورتىنشىدەن، كۇيزەلىسككە جول بەرمەۋ قاجەت. كۇيزەلىس ادام اعزاسىنا كەرى اسەرىن تيگىزىپ، اۋرۋدىڭ ورشۋىنە جول بەرەدى. الدا سۋىق كۇندەر كۇتىپ تۇر. قىس مەزگىلىندە س دارۋمەنى بار سۇيىقتىقتى كوبىرەك ءىشۋ كەرەك، سونداي-اق ماسكا تاعىپ، الەۋمەتتىك اراقاشىقتىقتى ساقتاۋ سياقتى قاراپايىم سانيتارلىق ەرەجەلەردى ساقتاۋ قاجەت.

- سۇحباتىڭىزعا راحمەت!

اۆتور: الما مۇقانوۆا