موڭعولياداعى تىگىنشى اجەي قازاقتىڭ سالت-ءداستۇرىن بەينەلەيتىن مۇراجاي اشتى

نۇر-سۇلتان. قازاقپارات - قازاق مادەنيەتىنىڭ، ونەرىنىڭ وزگە ەلدەردە جويىلىپ كەتپەي، كەرىسىنشە مەيلىنشە قانات جايۋىنا شەتەلدەردە تۇرىپ جاتقان قانداستاردىڭ اتقاراتىن ۇلەسى زور.

سونىمەن قاتار، «ءار قازاق مەنىڭ جالعىزىم» دەگەن ۇستانىمداعى قازاق ەلى دە شەتتەگى ءاربىر قازاقتىڭ جەتىستىگىنە، جاساپ جاتقان يگى ىستەرىنە ەلەڭدەپ، تىلەۋلەس بولىپ، قولداۋ ءبىلدىرىپ كەلەدى.

وسى رەتتە موڭعوليادا تۇراتىن قانداسىمىز، قولونەر شەبەرلىگىمەن 52 جىل بويى اينالىسىپ كەلە جاتقان ىسمەر، «موڭعوليا مادەنيەتىنىڭ وزات قىزمەتكەرى»، «موڭعوليا ەلىنىڭ وزات شەبەرى»، «حالىقارالىق وزات تىگىنشى» اتاعىمەن ماراپاتتالعان سايلاۋ تۇكىباي قىزى تۋرالى اڭگىمەلەكپىز.

سايلاۋ تۇكىباي قىزى 1957 -جىلى 17 -قازاندا بايان-ولگەي ايماعىنىڭ تۇلبا سۇمىنىندا ون بالالى وتباسىنىڭ تۇڭعىشى بولىپ دۇنيەگە كەلگەن ەكەن. ول ون جاسىنان اناسىنان تاربيە الىپ، تىگىن تىگىپ، شەبەرلىك ساباعىن ساناسىنا ەرتە سىڭىرگەن. ال 17 جاسىندا اناسى ومىردەن ءوتىپ، وتباسىنىڭ بار قيىنشىلىعى اكەسى ەكەۋىنىڭ موينىنا ءتۇسىپتى.

«ءۇيدىڭ ۇلكەنى بولعاندىقتان كوپ جاۋاپكەرشىلىك مەنىڭ موينىمدا بولدى. ءومىردىڭ قىزىعىن دا شىجىعىن ەرتە كورىپ ءوستىم، ەرتە ەسەيدىم. ارتىمنان ەرگەن باۋىر، سىڭلىلەرىمنىڭ ءبارىن اياعىنان تۇرعىزىپ، قاتارعا قوسۋ وڭاي بولعان جوق. وسى قيىندىقتاردىڭ ءبارىن ەڭسەرۋگە انامنىڭ بويىما سىڭىرگەن قولونەرى كوپ سەپتىك بولدى»، دەيدى شەبەر اجەي.

موڭعوليا مەملەكەتىنىڭ استاناسى ۇلانباتىر قالاسىنا قاراستى نالايح اۋدانىندا جەكە شەبەرحاناسىن اشىپ، ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىز قول-ونەر بۇيىمدارىن جاساپ، جاس ۇرپاققا ۇلاعاتىن ۇقتىرىپ كەلە جاتقان اجەي بۇل كۇندە شاكىرت تاربيەلەپ، ونەرىن جاستارعا اماناتتاپ جۇرگەنىن ايتادى.

«10 جاسىمنان سۋرەت سالىپ، ءىس تىگۋدى انامنان ۇيرەنە باستادىم. قازاق قولونەرىنىڭ ءبىز كەستە، قول كەستە، ويۋ- ورنەكسىز تىگۋ، توقىما تۇرلەرى، سىرماق ويۋ سەكىلدى بارلىق ءتۇرىن مەڭگەردىم. وسى سالادا جۇرگەنىمە 52 جىلداي بولىپتى. كوپتەن بەرى ونەرگە قۇمار، ىسكەر بالالاردى جيناپ قولونەر شەبەرلىگىن ۇيرەتۋمەن دە اينالىسىپ كەلەمىن. قازىرگە دەيىن 200 دەن استام شاكىرت تاربيەلەدىم. شاكىرتتەرىمنىڭ الدى فرانتسيا، جاپونيا مەن قازاقستاندا ەڭبەك ەتىپ ءجۇر. ەندىگى ماقساتىم بويىمداعى بار ونەردى جاستارعا ۇيرەتىپ، بولاشاققا اماناتتاۋ»، - دەيدى سايلاۋ تۇكىباي قىزى.

سايلاۋ تۇكىباي قىزى حالىقارالىق كورمەلەرگە جانە موڭعولياداعى قازاقستان ەلشىلىگى تاراپىنان ۇيىمداستىرىلعان مادەني ءىس-شارالاردىڭ كوبىنە بەلسەنە قاتىسىپ تۇرادى.

«بۇگىنگە دەيىن رەسپۋبليكالىق، حالىقارالىق دەڭگەيدەگى 40 تان استام كورمەگە قاتىستىم. جۇلدەلى ورىنداردان كورىنىپ كەلەمىن، مەملەكەت تارپىنان دا كوپتەگەن ماراپاتتار الدىم. قازاق دەسە ءبىر بۇيرەگىمىز بۇرىپ تۇرادى- عوي، قازاقستان تاراپىنان ۇيىمداستىرىلعان مادەني ءىس-شارالاردىڭ دا ءاردايىم باسى-قاسىندامىن. ءوزىمىز اشقان مۇراجايىمىز بار، وندا قازاقتىڭ بارلىق تۇرمىس- تىرشىلىگىن، سالت- ءداستۇرىن بولىمىسىن بەينەلەيتىن قولونەر بۇيىمدارى توپتاستىرىلعان. شەتەلدىك ساياحاتشىلار مۋزەيىمىزگە ءجيى كەلىپ تۇرادى. بۇيمدارىمىزدى قىزىعىپ ساتىپ الىپ جاتادى. ارينە بيىلعى پاندەمياعا بايلانىسىتى كەلۋشىلەر سانى ازايدى. الداعى ارمانىم وسى مۋزەيدى كەڭەيتىپ، بولاشاق ۇرپاقتارعا مۇرا ەتىپ قالدىرىرۋ»، - دەيدى ىسمەر اجەي.

ءومىرىن ونەرىمەن ورنەكتەگەن اجەيدىڭ قازاق جانە موڭعول تىلدەرىندە ۇلتتىق ونەرىمىز تۋرالى جازعان «شەبەردىڭ - شەجىرەسى» اتتى كىتابى دا جارىق كورىپتى. وسى ەڭبەگى ءۇشىن سايلاۋ تۇكىباي قىزى «موڭعوليا ەلىنىڭ وزات شەبەرى» ءتوس بەلگىسىمەن ماراپاتتالعان.

«ادام ۇرپاعىمەن مىڭ جاسايدى» دەيدى. بەس قىز ءبىر ۇل ءوسىردىم. قىزدارىما، سىڭلىلەرىمە، شاكىرتتەرىمە بويىمداعى بار ونەرىمدى ۇيرەتتىم. شەبەرلىك جايىندا ەكى كىتابىم جارىق كوردى. قازاقتىڭ ۇمىتىلىپ بارا جاتقان بارلىق قولونەر بۇيىمدارىن تانىستىرىپ، قالاي جاسالاتىنىن قايدا قولدانىلاتىنىن وسى كىتاپتارعا كىرگىزدىم. اللانىڭ قالاۋىمەن قاجىلىق پارىزىمدى وتەپ قايتتىم. جالپى ءومىرىم ءوزىم كەستەلەگەن ادەمى ورنەكتەردەي كوركەم بولىپ ءوتىپ جاتىر»، دەيدى اجەي. ەڭبەگىمەن ەل القاۋىنا بولەنىپ، ونەرىن كاسىپ كوزىنە اينالدىرعان سايلاۋ تۇكىباي قىزى قايرىمدىلىق شارالارىن ءجيى وتكىزىپ تۇرادى ەكەن.

«ءوزىم جاس كەزىمدە كوپ قيىنشىلىق كورىپ ءوستىم، سول ءۇشىن دە قينالعان جان كورسەم كومەكتەسۋگە اسىعىپ تۇرامىن. كوپتەگەن جاستاردىڭ ءىسىن باستاۋعا، كاسىبىن اشۋعا قولعابىس جاسادىم. پاندەميا كەزىندە بەتپەردەلەر تىگىپ، ونى تەگىن تاراتتىق.

«كەڭ بولساڭ، كەم بولمايسىڭ» دەگەن حالقىمىز ادامنىڭ پەيىلىنە قاراي اللانىڭ بەرەرى مول بولاتىنىن دا ايتادى عوي. پەيىلىمىز كەڭ بولسىن، الەمنىڭ ءار تۇكپىرىندەگى قازاعىم امان بولسىن! ۇلتتىق ونەرىمىز ورلەي بەرسىن!»، دەگەن تىلەگىن جولدادى سايلاۋ تۇكىباي قىزى.

اۆتور: ريزابەك نۇسىپبەك ۇلى