جاقىنىڭدى قانشالىقتى جاقسى كورسەڭ، سونشالىقتى ودان الشاق بول - اكادەميك تورەگەلدى شارمانوۆ
سەكسەننەن اسىپ، توقساننىڭ تورىنە شىعىپ وتىرعان جايىمىز. كوڭىل بۇرىنعىداي جاس، بويىمدا جىلقى مىنەزدى قازاعىمنىڭ ساۋلىعى، وجەتتىگى ءالى دە باسىلا قويماعان.
جاڭا تىنىس اشىلىپ، كوپتەگەن دۇنيەن تىڭدىرۋعا كۇش- قۋات جوق ەمەس. ەلىمە قىزمەت ءۇشىن توقسانداعى بار كۇش قايراتىمدى جۇمساۋعا دايىنمىن. مەن مۇنىڭ ءبارىن حالقىمنان العان باتا- العىستىڭ ارقاسى دەپ بىلەم، سونداي- اق اكە-شەشەمنىڭ بەرگەن ەركىن، قازاقي تاربيەسىنىڭ جەمىسى. حالقىمنىڭ مەنى ءاردايىم قولپاشتاپ، ايالاپ قورعاشتاۋى، ىزگى ءىلتيپاتتارىن ءبىلدىرۋى، اقىل- كەڭەس سۇراپ، اقساقالدىق ءتالىم- تاربيەنى قاجەتسىنۋى - باسىما قونعان ۇلكەن باق.
مەنى شارمانوۆ ەتىپ مارتەبەمدى بيىكتەتىپ، مەرەيىمدى ءوسىرىپ وتىرعان حالىق، سوندىقتان دا مەن ءاربىر قيىن كەزەڭدى حالقىممەن بىرگە وتكەرۋ - ازاماتتىق بورىشىم.
كوروناۆيرۋس پاندەمياسى قانشاما اسىل ازاماتتارىمىزدى كەلمەستىڭ كەمەسىنە اكەتىپ جاتقاندا، مىنا جاقتا دۇركىرەتىپ مەرەيتويدى تويلاپ جاتۋ - بارىپ تۇرعان ابەستىك دەپ بىلەمىن. كارانتين بىتكەن ەكەن دەپ بوساڭسۋعا ەش جول بەرىلمەۋى كەرەك. الەم بويىنشا بۇل قاۋىپتى ىندەتتىڭ ەكىنشى تولقىنى اقىرىن قاناتىن جايىپ كەلە جاتىر.
ءبىز تاپقانىنا توي جاساپ، قۋانىشىن ەلمەن بولىسۋگە اسىعاتىن تويشىل حالىقپىز. مىنا كۇردەلى ءارى قاۋىپتى كەزەڭدە تويشىلدىعىمىزدى، داراقىلىعىمىزدى توقتاتۋ كەرەك. تويشىلدىعىمىز، دۋمانشىلدىعىمىز باسىمىزعا تاياق بولىپ ءتيىپ جاتىر. سونى ۇعىنىپ، بۇل ادەتىمىزدەن ءوزىمىزدى الشاق ۇستايتىن كەز كەلدى.
كورىپ وتىرعانىمىزداي، بۇگىنگىنىڭ تالابى - جىلدام ارەكەتەتۋ، وزگەرىستەرگە بەيىمدى بولا ءبىلۋ. مىنا پاندەميانىڭ بەتى قايتا قويماعان سوڭ، ەڭ ءبىرىنشى كەزەكتە - قاتاڭ ساقتىق شارالارىن ساقتاۋ. ءتىپتى قاراپايىم جۇرگەن جەرىڭدە جەكە گيگيەنانى ساقتاۋ، كوپشىلىك جەردە ماسكا تاعىپ ءجۇرۋ، الەۋمەتتىك قاشىقتىقتى ۇستانۋدى قاتاڭ تۇردە ادەتكە اينالدىرۋىمىز كەرەك. ىندەت تەك بيىلعا عانا ەمەس، كەلەر جىلى دا جاعدايدى ءبىراز كۇردەلەندىرمەك.
سوندىقتان، مەرەيتوي بولسىن، ەلىمىزدە قانداي دا ايتۋلى شارالار بولسىن - ادامداردى كوپ شوعىرلاندىرماۋدى قاراستىرۋقاجەت.
مەرەيتويىما قاتىستى جاقىندارىمنىڭ، تانىپ بىلەتىن دوستارىمنىڭ، قالىڭ الەۋمەتتىڭ ءتۇرلى ءىس- شارالار وتكىزىپ، مەرەيتويدى اتاپ وتكىلەرى كەلەتىنى تۇسىنىكتى جايت. بۇل ارينە ولاردىڭ وڭ ىقىلاسى، ىزگى نيەتتەرى، كورسەتەر سىي- قۇرمەتى. وسىنىڭ وزىنە مەن شىن جۇرەكتەن ريزامىن، العىسىم زور. ءوز تىلەكتەرىن، قۇتتىقتاۋلارىن حات، ەلەكتروندىق پوشتا ارقىلى جىبەرىپ جاتسا دا توبەم كوككە جەتەر ەدى.
مەن ءۇشىن حالقىمنىڭ ساۋ بولعانى اناعۇرلىم ماڭىزدى. وتانداستارىمنىڭ دەنساۋلىعىن قاۋىپ- قاتەرگە تىگۋ - ۇلكەن قىلمىس. كوڭىلگە باي قازاعىمنىڭ «ساق جۇرسەڭ ساۋ جۇرەسىڭ» دەۋى قازىروزەكتىبولىپوتىر.
مەن بىلاي ايتار ەدىم، «جاقىنىڭدى قانشالىقتى جاقسى كورسەڭ، سونشالىقتى ودان الشاق بول» دەپ. مۇنى ەستىگەن ادام قاراما- قايشى ويدا بولۋى مۇمكىن. ال، شىنىندا بۇل ناعىز بۇگىنگىنىڭ اقىل- كەڭەسى. ءبىر- بىرىمىزگە قامقورلىق تانىتىپ، وزىمشىلدىككە بوي ۇرماۋىمىز قاجەت. توڭىرەگىڭدەگى ادامداردىڭ امان- ساۋلىعىنا جاۋاپكەرشىلىكتى تولىقتاي سەزىنگەن ءجون.
ىردۋ- دىردۋ توي دۋمانعا كەتەتىن قاراجاتتى ودان دا كومەككە مۇقتاج ادامدارعا تاراتىپ بەرگەن الدەقايدا دۇرىس. جۇمىسسىزدىق بەلەڭ العان ۋاقىتتا قانشاما ازاماتتارىمىز كومەككە ءزارۋ. ەلىمىزدىڭ قالتالى، اۋقاتتى ازاماتتارى وسى رەتتە كوپتەپ جومارتتىق تانىتسا نۇر ۇستىنە نۇر بولار ەدى. قالاي دەسەڭ دە، باي- باعلاندارىمىز كيەلى قازاق جەرىنەن جۇمىستارىن جۇرگىزىپ، بايىپ- كوتەرىلدى ەمەس پە؟
ازدى- كوپتى سۇرگەن ومىرىمنەن تۇيگەنىم - قانداي بەلەستى باعىندىرىپ، نەندەي جەتىستىككە جەتسەڭ دە، اسىپ- تاسۋدىڭ ەش قاجەتى جوق، ەگەر حالقىڭا ازعانتاي بولسىن اكەلەرپايداڭ بولماسا - بۇل قۇداي الدىندا ۇلكەن كۇناب ولادى. ايتەكە بي ايتپاقشى: «باتىر بولساڭ جاۋىڭا نايزاڭ ءتيسىن، باي بولساڭ حالقىڭا پايداڭ ءتيسىن». ەلمەن بىرگە عانا ەڭسەلى بولاسىڭ!
بۇل ىندەتتى دە ەڭسەرەمىز، الدا جەڭىستەرىمىز دە كوپ بولماق. اتاپ وتەتىن مەرەيتويدى كەيىندەرى اتاپ جاتساق تا ەش نارسەدەن قالىس قالماسپىز. الار ماراپاتتى الدىق، مىنبەلەردەن قۇتتىقتاۋ لەبىزدەردىدەەستىدىك. ەڭقىمباتى - حالىقتىڭىستىقىقىلاسى، تىلەكشى بولۋى، شىنايى جاناشىرلىق تانىتۋى. ماعان حالىقتىڭ ىقىلاسىنان اسقان ماراپات جوق. بارىڭدە ماعان قىمباتسىڭ، ساۋ جۇرگەندەرىڭ مەن ءۇشىن اسا قاتتى ماڭىزدى.
مەن توقسانعا تولعان ءومىرىمنىڭ كوبىن قازاق ەلىنىڭ گۇلدەنۋىنە، تۇرعىنداردىڭ دۇرىس تاماقتانىپ، ساۋلىقتا بولۋىنا ارناپ، سونداي- اق ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى دارىپتەۋ جولىندا ءومىرىمنىڭ ەڭ قىمبات جانە قيىن كەزەڭدەرىن وتكەرىپپىن.
كەڭەس وداعى كەزىندە ماعان ۇلتشىل دەگەن ايىپ تا تاعىلىپ، قۋدالانعان بولاتىنمىن. اقتوبە مەديتسينا ينستيتۋتىنا رەكتور بولىپ كەلگەنىمدە ەڭ ءبىرىنشى نازارىمدى اۋدارعان نارسە قازاقتان قابىلدانعان ستۋدەنتتەردىڭ قاتارى 37 پايىز ەكەن. بۇل ماسەلەنى تەزدەتىپ جولعا قويىپ 63,5 پايىزعا كوتەردىم. كوپتەپ قازاق وقىتۋشىلارىن الدىرتقان بولاتىنمىن. بۇل قازاق ستۋدەنتتەرىنىڭ دە ەڭسە تۇزەۋىنە اجەپتاۋىر سەپ بولعان ەدى. ەسەسىنە، وبلىستىق پارتيا كوميتەتى مەن باسقا دا قۇزىرلى وكىلدەردىڭ تاراپىنان قۋدالاۋعا ءتۇستىم. ودان بولەك، دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى كەزىندە، 1978 -جىلى دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ حالىقارالىق تاريحي الماتى كونفەرەنسياسىن اسا جوعارى دەڭگەيدە وتكىزگەن ەدىك، سول كەزدەرى دە قيىندىقتارعا تاپ بولدىم.
قانداي قيىندىقتار بولماسىن، مەنى ءاردايىم حالقىم قولدادى، ماعان ۇلكەن سەنىم ءبىلدىردى. مەن ءۇشىن «ۇلتشىل» دەگەن اتاق الۋ ۇلكەن مارتەبە. ماعجان جۇمابايەۆ ايتقانداي: «نە كورسەمدە الاش ءۇشىن كورگەنىم، ماعان اتا قۇلتىم ءۇشىن ولگەنىم». مەن ءۇشىن بۇدان اسقان باقىت جوق. ودان ءارى دە ۇلتىما ادال قىزمەت ەتىپ، الاشىمنىڭ تۋىن بيىك كوتەرۋگە ءاردايىم دايىنمىن.
ەندىگى بەلەس قۇر توقساننان اسىپ، جۇزگە جەتۋ ەمەس، ەڭ بيىك ماقساتىم - قازاعىمنىڭ باعى ورلەپ، تاۋەلسىزدىگىمىز تۇعىرلى، ەگەمەندىگىمىز ەڭسەلى بولۋىنا بەلسەنە اتسالىسۋ، حالقىم ءۇشىن پايدامدى تيگىزۋ.
ءلايىم سولاي بولعاي.
قۇرمەتپەن، اكادەميك تورەگەلدى شارمانوۆ
