كوروناۆيرۋس ىندەتى ناۋقاستاردا ءارتۇرلى فورمادا وتەدى - پۋلمونولوگ

الماتى. قازاقپارات - س. ج. اسفەندياروۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق مەديتسينا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پۋلمونولوگيا كافەدراسىنىڭ دوتسەنتى، مەديتسينا عىلىمنىڭ كانديداتى پۋلمونولوگ دارىگەر نازيما زارۋبەك قىزى پنيەۆمونيا مەن كوروناۆيرۋس ىندەتىنە قاتىستى كوپشىلىك اراسىندا ءجيى قويىلاتىن سۇراقتارعا جاۋاپ بەردى.

- نازيما زارۋبەك قىزى، اۋرۋعا شالدىققان ادامدار وكپەسىنىڭ قابىنعانىن بىلمەي قالادى نەمەسە كەش بىلەدى سەبەبى نەدە؟

- كوروناۆيرۋس ينفەكسياسى (COVID-19) - جەدەل جۇقپالى اۋرۋ SARS CoV-2 كوروناۆيرۋسىنىڭ جاڭا شتامى اۋا- تامشىلى جانە جاناسۋ ارقىلى بەرىلەدى. اتى ايتىپ تۇرعانداي SarsCOV 2 بۇل جەدەل رەسپيراتورلىق سيندرومعا بايلانىستى داميتىن ءارى اۋىر وتەتىن اۋرۋ. ءيا، بۇل پنيەۆمونيانى كەيبىر ناۋقاستار سەزبەي قالادى، ول ادامنىڭ يممۋندىق جۇيەسىنە، ۆيرۋستىڭ قانشالىقتى مولشەردە جۇققانىنا، ادام اعزاسى ۆيرۋستىڭ بولۋىنا قانشالىقتى تەز جاۋاپ بەرە باستايدى سوعان بايلانىستى.

اعزاعا تۇسكەن سوڭ بىرنەشە ۋاقىتتان كەيىن ياعني، ورگانيزم ۆيرۋسپەن كۇرەسۋدى باستاعاندا، اۋرۋدىڭ كلينيكالىق بەلگىلەرى كورىنە باستايدى. مۇرىن ارقىلى كىرگەن ۆيرۋس، جوعارعى تىنىس جولدارىنان ەنىپ تومەنگى تىنىس جولدارىنىڭ ديستالدى بولىگىنىڭ ەپيتەليالدى جاسۋشالارى رەتسەپتورلارىن قوزدىرىپ قۇرعاق جوتەل، دەمىكپە شاقىرادى. بۇل وكپەنىڭ ەداۋىر بولىگىنىڭ زاقىمدانۋىن كورسەتەدى. كلينيكالىق بەلگىلەر تەك 9-12 كۇن ارالىعىندا كورىنىس بەرۋى مۇمكىن، سوڭىندا اۋىر اسقىنۋ تۋدىرادى. نەگىزىندە قالىپتى جاعدايدا ادام وكپە قىزمەتىنىڭ بارلىق مۇمكىندىگىن پايدالانا بەرمەيدى، تەك سپورتپەن شۇعىلداناتىن ادامدار وكپە قىزمەتىن 100 پايىزعا پايدالانادى، سوندىقتان دا كەيبىر كەزدە وكپە قىزمەتىنىڭ ناشارلاعانىن العاشقى كەزدە سەزبەي قالۋى مۇمكىن. كەيىن اسقىنعاندا عانا دەمىكپە، اۋىر رەسپيراتورلىق ديسترەسس سيندرومىمەن مۇشكىل حالدە اۋرۋحاناعا ءتۇسىپ جاتادى.

- كوروناۆيرۋس ىندەتى اركىمدە ءارتۇرلى فورمادا وتەدى، ول ادامنىڭ اعزاسىنا بايلانىستى ما؟

- كوروناۆيرۋس ىندەتىنىڭ اركىمدە ءارتۇرلى دەڭگەيدە وتۋىنە بىرىنىشىدەن جۇقتىرىلعان ينفەكسيانىڭ ۆيرۋلەنتتىلىگىنە، ۆيرۋستىڭ جۇقتىرعىشتىق دوزاسىنا، ەكىنشىدەن ناۋقاستىڭ يممۋندىق جۇيەسىنە، اعزانىڭ ينفەكسياعا قارسى تۇرۋ قابىلەتىنە، ناۋقاستىڭ جاسىنا، قوسىمشا اۋرۋلارىنا، قاۋىپ- قاتەر فاكتورلارىنا بايلانىستى. كەيدە ۆيرۋس جۇقتىرعان ناۋقاستار كوپ مولشەردە ءوز بەتىنشە انتي باكتەريالدى دارىلەردى، ۆيرۋسكا قارسى دارىلەردى ەسەپسىز، دارىگەردىڭ تاعايىنداۋىنسىز ءىشىپ، يممۋنيتەتىن تومەندەتىپ، اعزانىڭ قارسى تۇرۋ قابىلەتىن ءوزدنرى السىرەتىپ جاتاتىن جاعداي ءجيى كەزدەسەدى.

نەگىزى پاتوگەنەزىندە ۆيرۋس الۆەولوتسيتتەردى زاقىمداپ، يممۋنوقابىنۋلىق سيندروم شاقىرادى، سونىمەن قاتار پاتوگەنەتيكالىق تۇرعىدا COVID-19 ۆيرەميامەن، جەرگىلىكتى جانە جۇيەلىك يممۋنقابىنۋشىلىق ۇردىسمەن جۇرەدى. ول كواگۋلياتسيانىڭ بەلسەندىلىگىن، ەندوتەلييدىڭ قابىنۋىن، گيپوكسيا، ماكرو جانە ميكروترومبوزدار شاقىرىپ سيمپتومسىز تۇرىنەن كلينيكالىق ايقىن ينتوكسيكاتسيا، جوعارى قىزۋ، وكپە، جۇرەك، بۇيرەك، اسقازان- ىشەك جولى قانتامىرلارىنىڭ ەندوتەلي زاقىمدالۋىمەن، ورتالىق جانە پەريفەريالىق جۇيكە جۇيەسىنىڭ اۋىر اسقىنۋىمەن كورىنەدى.

- ءيىس پەن ءدام سەزبەۋ ج ر ۆ ي بەلگىسى مە، الدە ك ۆ ي مە؟

- ءيىس پەن ءدام سەزبەۋ نەگىزىندە كوروناۆيرۋستىڭ بەلگىلەرى، ءبىراق اللەرگيالىق جانە ج ر ۆ ي كەزىندەگى رينيت بەلگىلەرى دە بولۋى مۋمكىن، سوندىقتان ەكەۋىن جاقسىلاپ اجىراتىپ الۋ كەرەك. كوروناۆيرۋس كەزىندە تەك قانا ءدام مەن ءيىس سەزۋ بۇزىلىپ قويمايدى، قوسىمشا ءىشتىڭ ءوتۋى، بورتپەنىڭ پايدا بولۋى، بۇلشىق ەتتەردىڭ اۋرۋى سياقتى قوسىمشا بەلگىلەر دە كورىنىس بەرەدى. ءبىر عانا ءيىس سەزبەي قالۋ سيسپتومى بولسا، كوروناۆيرۋس بولدىم دەپ ۋايىمداۋ ارتىق، ناقتى دياگنوز قويۋ ءۇشىن قالعان سيمپتومداردىڭ بولۋى قاجەت. ءيىس پەن ءدام سەزبەي قالۋدى ۆيرۋستىڭ مۇرىن شىرىشتى قاباتىنداعى نەرۆ ۇشتارىن زاقىمدانۋىنان دەپ تۇسىندىرۋگە بولادى، ول 1-2 اپتا كولەمىندە قالپىنا كەلەدى.

- قازىر حالىق اراسىندا پنيەۆمونيادان جازىلعان ادامعا مونشاعا تۇسۋگە بولمايدى دەگەن پىكىر قالىپتاسقان. راسىندا سولاي ما؟

- كورونوۆيرۋسى بار ادام مونشاعا تۇسۋدەن باس تارتقانى دۇرىس، ۆيرۋس جۇقتىرعان كەيبىر ادامدار مونشاعا بارىپ تەرلەپ، يممۋنتيتەتىمدى كوتەرەمىن، اۋرۋدان تەز ايىعامىن دەپ ويلايدى، ول دۇرىس تۇسىنىك ەمەس. ادامدار اۋرۋدان ايىقتىق، پنيەۆمونيا جوق دەپ مۇنداي نارسەگە ءمان بەرمەي ءوزىنىڭ جاعدايىن جاقسى سەزىنگەننەن كەيىن ءجيى مونشاعا ءتۇسىپ، جاعدايىن ۋشىقتىرىپ جاتادى. ناۋقاستار ۇزاق ۋاقىت ىستىق بۋمەن تىنىستاۋعا جانە قاتتى بۋلانعان جەردە كوپ وتىرۋعا بولمايدى، سەبەبى ىستىق اۋا زاقىمدانعان وكپەنىڭ جانە جوعارعى تىنىس جولدارىنىڭ ىسىگىن تۋعىزىپ، تۇنشىقتىرادى.

ءبىز ۆيرۋستىڭ ادام اعزاسىنان قاشان تولىق شىعىپ (ۆيرۋس ەليميناتسياسى)، ناقتى ايىعاتىن كۇنىن بىلە بەرمەيمىز. بۇل بارلىعىڭىزعا ءمالىم جاڭا ۆيرۋس جانە اعىمى تولقىن ءتارىزدى، سوزىلىڭقى وتەتىن اۋرۋ بولعاندىقتان، كۇندەلىكتى ءتۇسىپ جۇرگەن سەبەلەككە (دۋش) شومىلا تۋرعان ءجون بولادى.

- پۋلمونولوگ دارىگەر رەتىندە قانداي كەڭەس بەرەر ەدىڭىز؟

- ادامداردىڭ ۆيرۋس بەلگىلەرىنە باسا نازار اۋدارعانى ابزال. دەنساۋلىققا ءمان بەرگەن ءجون. پنيەۆمونيامەن اۋىرعان ناۋقاستارعا ۇزاق ۋاقىت بويى رەابيليتاتسيا كەرەك. سوندىقتان ناۋقاستاردان سابىرلى بولۋىن سۇرايمىز. سول ءۇشىن ادامدار بۇل اۋرۋدىڭ ۇزاق اعىمدى جانە تولقىن ءتارىزدى جۇرەتىنىن ەستەن شىعارماۋى ءتيىس. ۇزاق ءارى كوپ مولشەردە انتيبيوتيك ىشۋدەن باس تارتۋ قاجەت.

اڭگىمەڭىزگە راحمەت!

اۆتور: الما مۇقانوۆا