كوروناۆيرۋسپەن ناۋقاستانعان ادام قالاي تاماقتانۋى كەرەك - مامان پىكىرى

الماتى. قازاقپارات - كوروناۆيرۋسپەن اۋىرعان ادامنىڭ تاماق راتسيونى قانداي بولعانى ابزال؟

اعزانىڭ قورعانىس قابىلەتىن، يممۋنيتەتىن قانداي ازىق- تۇلىك كوتەرەدى؟

قاي دارىلەردى دارىگەردىڭ كەڭەسىنسىز قابىلداۋعا بولمايدى؟

وسى جانە مەديتسينا سالاسىنداعى كوپشىلىك اراسىندا كەڭىنەن تاراعان وزگە دە ماسەلەلەر توڭىرەگىندەگى قازاقپارات ءتىلشىسىنىڭ ساۋالىنا مەديتسينا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، كارديولوگ- دارىگەر داۋرەنبەك نىسانوۆتى جاۋاپ بەردى.

قازاقتا «اۋرۋ - استان» دەگەن ءسوز بار. بۇل ناقىل ءسوز اسىرەسە قازىرگىدەي ەپيدەميولوگيالىق احۋال كەزىندە وزەكتى بولىپ تۇر. قازىر ادامداردىڭ تاماقتانۋ راتسيونى جۇتاڭدانىپ كەتكەنى راس. كۇندەلىكتى فاستفۋد، تەز دايىندالاتىن جارتىلاي فابريكات رەتىندە تاعام تۇتىناتىن ادامداردىڭ قاتارى كوبەيدى. بۇل دا ءوز كەزەگىندە كۇندەلىكتى ادام اعزاسىنا قاجەتتى دارۋمەندەر، اقۋىزدار، ميكروەلەمەنتتەردىڭ جەتىسپەۋشىلىگىن تۋدىرارى ءسوزسىز.

كوروناۆيرۋس ينفەكسياسىن جۇقتىرىپ اۋىرىپ شىققان ناۋقاستار قالاي تاماقتانعانى دۇرىس؟

كوروناۆيرۋس قانا ەمەس، كەز-كەلگەن ۆيرۋسقا شالدىققان ادام سۇيىقتىقتى كوبىرەك ءىشۋ كەرەك. مىسالى، قۇرت ەزگەن نەمەسە ايران قوسقان ىستىق سورپا، اسىرەسە اقجەلكەن، بۇرىش، سارىمساق، كوك پياز قوسقان قوي ەتىنىڭ ىستىق سورپاسى، يمبير جانە ليمون قوسقان ءشاي، توساپ قوسىلعان ءشاي، نەمەسە بال قوسقان ءشاي، سارى ماي قوسقان ىستىق ءسۇت، قىمىز، شۇبات، ايران ىشكەن دۇرىس. سۇيىقتىقتى كوبىرەك ءىشىپ تەرلەگەن جاعدايدا اعزاڭىزدى ۋلاندىراتىن توكسيندەر تەرمەن بىرگە سىرتقا شىعادى، دەنە قىزۋىڭىز تومەندەيدى، يممۋنيتەتىڭىز بەلسەندى تۇردە كوروناۆيرۋسپەن كۇرەسەدى. سونىمەن قاتار، كوكونىستەردى، جەمىس- جيدەكتەردى كوبىرەك جەۋ كەرەك.

مىسالى، ەلىمىزدەگى جەرگىلىكتى شيە، ورىك، بۇلدىرگەن، قاراقات، ءسابىز، قىزاناق، قيار، قاربىز، قاۋىن، الما، سونداي- اق اراحيس، كەشيۋ، فۋندۋك، پىستە، گرەك جاڭعاعى، اسقاباق ءدانى، ميندال، قىرىققابات، قىزىلشا، كارتوپ جانە تاعى باسقالارى اس مازىرىندە بولۋى ءتيىس.

وسىلاردىڭ قۇرامىندا يممۋنيتەتىڭىزدى كوتەرەتىن ورگانيزمىڭىزگە كەرەكتى دارۋمەندەر، امين قىشقىلدارى، كومىرسۋلار، مايلار، ماكرو- ميكروەلەمەنتتەر بار.

كوروناۆيرۋس جۇقتىرعانىن بىلگەن ادام دارىگەردىڭ قابىلداۋىنا بارا الماعان جاعدايدا نە ىستەۋى كەرەك؟

كوروناۆيرۋس ينفەكسياسىنا (ك ۆ ي) بايلانىستى ادام ءوز بەتىنشە ەمدەلۋىنە بولمايدى. قانداي جاعداي بولسا دا مىندەتتى تۇردە دارىگەرمەن كەڭەسۋ كەرەك. الايدا مەنىڭ بەرەر كەڭەسىم: ەڭ الدىمەن كوروناۆيرۋس جۇقتىرىپ اۋىرا قالعان جاعدايدا العاشقى 1-2 تاۋلىكتە دەنە قىزۋىن تۇسىرەتىن ءدارى (پاراتسەتامول، اسپيرين) ءىشىپ تۇسىرگەن دۇرىس ەمەس. سەبەبى ءسىزدىڭ ورگانيزمىڭىز ك ۆ ي- مەن ءوزى كۇرەسكەنى دۇرىس. سونداي-اق، توڭازىتقىشتاعى سۋسىنداردى ىشپەڭىز. سۋىققا ۇرىنباڭىز. سۋىق تيسە يممۋنيتەتىڭىز السىرەيدى. سونىمەن بىرگە وقشاۋلانىڭىز، قولىڭىزدى جۋىپ ءجۇرىڭىز جانە بەتپەردە (ماسكا) تاعىڭىز. اينالاڭىزداعى ادامدارعا جۇقتىرۋدان جانە قوسىمشا كوروناۆيرۋستىڭ باسقا ءتۇرىن جۇقتىرىپ الۋدان ساقتانىڭىز. ەگەر دەنە قىزۋىڭىز 38 گرادۋستان بىرنەشە تاۋلىككە سوزىلىپ، تۇسپەي جاتسا عانا پاراتسەتامول، نەمەسە اسپيرين قولدانۋعا بولادى.

قانداي دارىلەردى قولداناردا ادام دارىگەردىڭ كەڭەسىنە جۇگىنۋى ءتيىس؟ قاي دارىلەردى ءۇي جاعدايىندا قابىلداي الادى؟

ەلىمىزدە انتيبيوتيكتەردى ءوز بەتىنشە قولدانىپ، اۋرۋىن اسقىندىرىپ العاندار وتە كوپ. ەستەرىڭىزدە بولسىن، انتيبيوتيكتەردى ورىنسىز قولدانۋعا بولمايدى. ونى تەك قوسىمشا باكتەريالدى ينفەكسيا قوسىلعان جاعدايدا عانا دارىگەردىڭ نۇسقاۋىمەن قابىلداعان دۇرىس. ونىڭ ۇستىنە انتيبيوتيكتەر كوروناۆيرۋسقا اسەر ەتپەيدى. ال قاندى سۇيىلتاتىن دارىلەرگە توقتالاتىن بولساق، اسىرەسە، انتيكواگۋليانتتار مەن انتياگرەگانتتاردى ءوز بەتىڭىزشە قولدانۋ ءارتۇرلى اسقىنۋلارعا، ءتىپتى ولىمگە اكەپ سوعادى. گەپارين، كلەكسان، كاتەنوكس، ەنوكساپارين ناتري، فراكسيپارين جانە تاعى باسقا اتاۋلارى بار انتيكواگۋليانتتار بۇلاردى تەك ۋچاسكەلىك دارىگەرىڭىزدىڭ نۇسقاۋىمەن امبۋلاتورلىق تۇردە كۇندىزگى ستاتسيوناردا كۇنىنە ءبىر رەت تاڭەرتەڭگى ۋاقىتتا تەرى استىنا ەگۋگە بولادى. مىسالى، كلەكسان 0,4 م ل، نەمەسە گەپارين 1,0م ل/5000 بىرلىك.

ال كەشكىسىن انتياگرەگانتتاردىڭ بىرەۋىن عانا ءىشۋ كەرەك. مىسالى، ترومبوپول، كارديوماگنيل، ترومبواسس سياقتى اسپيرين پرەپاراتتارىنىڭ بىرەۋىن عانا 150 م گ- نان كەشكى تاماقتان سوڭ ءىشۋ كەرەك. ەگەر ولارعا اللەرگياڭىز بولسا، كلوپيدوگرەلدى 75 م گ- نان كۇنىنە ءبىر رەت كەشكى تاماقتان سوڭ ىشكەنىڭىز دۇرىس.

بۇلاردىڭ ءبارى ءسىزدىڭ زەرتحانالىق تالداۋلارىڭىزدىڭ ناتيجەسى بويىنشا دارىگەردىڭ باقىلاۋىمەن جاسالعانى دۇرىس. الەۋمەتتىك جەلىدەگى پىكىرلەرگە، جازبالارعا سۇيەنىپ ءدارى قابىلداپ جاتقاندار وتە كوپ. قازىر بىلگەنى دە، بىلمەگەنى دە ەمشى بولىپ كەتكەنى راس.

كەيبىر كوروناۆيرۋسپەن اۋىرىپ، اۋرۋحانادان ساۋىعىپ شىققان ناۋقاستار وزگەلەرگە «كلەكساندى اۋرۋحانادا جاتقانىمدا ماعان كۇنىنە 3 رەت سالدى، سەن كۇنىنە 3 رەت سالدىرساڭ جاقسى بولاسىڭ» دەپ اقىل ايتادى. مىنە، وسىندايدى ەستىپ العان كەيبىر ازاماتتارىمىز ءوز بەتىنشە كلەكساندى كۇنىنە 3 رەت سالدىرامىن دەپ، ومىرىمەن قوشتاسىپ جاتادى.

سوندىقتان، ايتارىم، كلەكسان سياقتى انتيكواگۋليانتتاردى تەك اۋرۋحاناداعى جانساقتاۋ بولىمىندە عانا كواگۋلوگرامما سياقتى قان تالداۋىنىڭ ناتيجەسىن باقىلاي وتىرىپ كۇنىنە 2 رەت، نەمەسە 3-4 رەت سالۋعا بولادى.

اۋرۋحانانىڭ جانساقتاۋ بولىمىندە عانا پروترومبين ۋاقىتىن، اچتۆ، منو، ترومبين ۋاقىتىن، پتي، گەماتوكريت، فيبرينوگەن سياقتى تالداۋلاردى ساعات سايىن تەكسەرىپ وتىرۋعا مۇمكىندىك بار. ەستەرىڭىزدە بولسىن، باسقا دا زەرتحانالىق تالداۋسىز انتيكواگۋليانتتاردى كۇنىنە ەكى رەت نەمەسە 3-4 رەت قولدانۋ وتە قاۋىپتى ەكەنىن ەسكەرتەمىن! سول سياقتى ۆيرۋستارعا قارسى قولدانىلاتىن دارىلەر وتە كوپ. ولاردىڭ كوبىنىڭ توكسيكالىق (ۋلى) اسەرى جوعارى: اتسيكلوۆير، ينگاۆيرين، گروپرينوسين، تاميفليۋ، رەمدەسيۆير جانە باسقالار. ينگاۆيريننەن ەشقانداي جاقسى ناتيجە جوق. ورگانيزمدە كوروناۆيرۋستەن باسقا دا ۆيرۋستاردىڭ (سيتومەگالوۆيرۋس، گەرپيەۆيرۋس جانە ت. ب. ) بەلسەندىلىگى ارتىپ كوروناۆيرۋسپەن بىرگە ءتۇرلى اسقىنۋلارعا اكەپ سوعۋى مۇمكىن. وسى جاعدايدا تيىمدىلىگى بار ۆيرۋسقا قارسى قولدانىلاتىن پرەپاراتتار: اتسيكلوۆير، گروپرينوسين، تاميفليۋ، رەمدەسيۆير جانە ت. ب.

شەتەلدىك كلينيكالىق زەرتتەۋلەر بويىنشا ەڭ ءتيىمدىسى رەمدەسيۆير بولىپ شىقتى.

سوڭعى كەزدە جاپونيانىڭ وسىدان 2-3 جىل بۇرىنعى ۆيرۋسقا قارسى قولدانىلعان ءتيىمسىز جانە ۋلى پرەپاراتتارىن رەسەي جانە تۇركيا شىعارىپ، كوروناۆيرۋسقا قولدانۋعا كلينيكالىق زەرتتەۋ جۇرگىزىپ جاتىر. ول دارىلەردىڭ اتتارىن كەيبىر سەبەپتەرمەن ايتقىم كەلمەيدى. ازىرگە تۇركيا مەن رەسەيدىڭ كلينيكالىق زەرتتەۋلەرى بويىنشا ول دارىلەردىڭ ۋلىلىعىنان باسقا ەشقانداي وڭدى ناتيجە جوق. مۇنى ايتىپ وتىرعان سەبەبىم، عالامتوردان رەسمي ەمەس اقپاراتتاردى وقىپ الىپ، سوعان سەنىپ، ءوز بەتىنشە ەمدەلەمىن دەيتىندەر بار. ال عالامتورداعى اقپاراتتاردىڭ جالعان نەمەسە شىندىق ەكەنىن ارنايى ماماندار بولماسا اجىراتۋ وڭايعا سوقپايدى.

سول سەبەپتى وتانداستارىمىز زارداپ شەكپەسە ەكەن دەيمىن. كوپتەگەن ادامدار وڭدى- سولدى قولدانىپ، ءتۇرلى اسقىنۋلارعا دۋشار بولعان، زارداپ شەككەن تاعى دا ءبىر ءدارى بار. ول دەكسامەتازون دەپ اتالادى. بۇل ءدارىنى دارىگەردىڭ نۇسقاۋىنسىز سالعىزۋعا بولمايدى. ياعني، دەكسامەتازوندى قانداي جولمەن، قانداي سحەما بويىنشا، قانداي مقلشەردە قولدانىلاتىنىن دارىگەر عانا سىزگە نۇسقاۋلىق بەرۋى ءتيىس.

جۇرەك- قان تامىرلارى اۋرۋى، قانت ديابەتى بار پاتسيەنتتەرگە ايتارىم، كۇندەلىكتى قابىلدايتىن دارىلەرىڭىزدى ۇزبەڭىزدەر، كوروناۆيرۋس جۇقتىرعان جاعدايدا ۋچاسكەلىك دارىگەرلەرىڭىزگە (كارديولوگ، ەندوكرينولوگ) تەز ارادا حابارلاسۋدى ۇمىتپاڭىزدار! ەستەرىڭىزدە بولسىن! ۇرەيگە بوي الدىرماڭىزدار، دارىگەردىڭ باقىلاۋىمەن ۇيدە ءجۇرىپ- اق ك ۆ ي-دى جەڭۋگە بولادى!

ەگەر ۇيدە ەمدەلىپ ءجۇرىپ، قوسىمشا باسقا ينفەكسيا قوسىلىپ قالىڭىز ناشارلاپ بارا جاتسا، نەمەسە اعزاڭىزداعى سوزىلمالى اۋرۋلارىڭىز اسقىنىپ قالىڭىز ناشارلاعان جاعدايدا اۋرۋحاناعا جاتۋ ءۇشىن دەرەۋ ۋچاسكەلىك دارىگەرىڭىزگە كورىنىڭىز، نەمەسە جەدەل جاردەم شاقىرتىڭىز!

ك ۆ ي- دەن ەمدەلىپ اۋرۋحانادان شىققان سوڭ دا دارىگەرلەردىڭ باقىلاۋىندا بولۋ جانە رەابيليتاتسيا كەرەك ەكەنىن ۇمىتپاڭىزدار! مەن تەك ساناۋلى دارىلەردى عانا اتاعاندى ءجون سانادىم. كوپ جاعدايدا ەمدەۋ ستاندارتتارى بارلىق ناۋقاستارعا بىردەي بولا المايدى.

سوندىقتان، مەديتسينالىق كومەك كورسەتۋدىڭ بارلىق دەڭگەيىندە COVID-19 كوروناۆيرۋس ينفەكسياسى بار ناۋقاستاردى باسقارۋ الگوريتمى بويىنشا ينديۆيدۋالدى (جەكە) تۇردە ەمدەۋ جۇرگىزىلۋى ءتيىس. مەن سىزدەرگە ءارقاشان كەڭەس بەرۋگە دايىنمىن!

- كوپ راحمەت!

اۆتور: گۇلميرا عوسمانالي