شورتانباي مولدالارعا نەگە شۇيلىكتى؟ نەمەسە «ۋكازنويدىڭ» ىلاڭى
بەرگى جاعىندا دۋانا اتالىپ كەتكەن ءمادى قوجا ونىڭ بالاسى قىلىشتان، ونىڭ سمايىل ازدەردەن تاراعان شورتانباي اقىنعا دەيىن دە (شىن اتى الي مۇحامەد) نەبىر اتاقتى ءدىندارلار شىققانىن بىلەمىز. ءوزىنىڭ جانە اتا-بابالارىنىڭ حاق جولىنداعى قىزمەتىن ارقادا قالاي جالعاستىرعانىن دا جىرلاپ كەتكەن:
قاراتاۋدان ارقاعا
سارىسۋدى جاعالاپ،
ءدىن يسلام جولى ءۇشىن،
ادالدان بەرەر ءدامى ءۇشىن،
بابالارىم اۋىپ ەدى.
شورتانباي بابامىزدىڭ دا ءوزى دىنگە ادال بولدى. مەشىت ۇستادى، بالا وقىتتى. «ولمەن مالىڭ - يمانىڭ»، «قايىرى جوق مال ساقتاپ، ءدامدى حارام شايناما» دەيدى، «بۇيرىقسىزدىڭ ءبارى حارام، شاريعاتقا سىيماسا»، «بايلىقتىڭ الدى يمان-دى»، «يماننان باسقا نارسەنى، قۇدايدان كوپ سۇراما» دەپ ۋاعىزداپ، زامانىنىڭ بۇزىلىپ بارا جاتقانىن دىنگە سىزات تۇسكەنىنەن كوردى.
«مەدرەسە، مەشىت سالدىرىپ،
مۇفتيگە بەرسەڭ بالاڭدى،
ازان، تاكبىر ايتتىرىپ،
مەشىتكە قويساڭ مولداڭدى،
سيراتتىڭ جەلى سوققاندا
ورازا، ناماز پاناڭ- دى» دەپ تە ەسكەرتەدى.
اتا ءدىنىمىزدىڭ ناسيحاتتاعان قاسيەتتى اۋلەتتىڭ وكىلى بولا تۇرىپ، ءوز تايپاسىنان شىققان قوجا-مولدالار تۋرالى «قىرشاڭقى» جولداردىڭ ماعىناسىن كوپكە دەيىن تۇسىنە الماي كەلگەنبىز. «قىرشاڭقى» دەۋگە دە كەلمەس، سويىلمەن سوعىپ تۇسكەن اشكەرە، اۋىر ۇكىم. سول كەزەڭدەگى قوجا- مولدالاردىڭ يسلامعا قايشىلىعىن كورسەتىپ، قىزمەتىن جوققا شىعارادى.
ونى دا وقىرماننىڭ ويىنا سالا كەتەيىك:
اي مەن كۇننىڭ اراسى
تاڭدا ماحشار كۇن تۋسا،
تارازىنى اۋدارار،
كاليماتىڭ شاھادات
ءتامام كىسىنىڭ راسى.
ءتاۋبا، تاۋپىح كەلتىرمەس،
ازعان ەلدىڭ مولداسى
ونىڭ ايتقان ءسوزىنىڭ
اسىلى بولماس راسى.
تاعى بىرىندە:
بۇل اسىلىق اسقان زاماندا،
قوجا، مولدا كوبەيىپ،
وتىرار توردە شومەيىپ.
سالدەسىن ۇلكەن وراسىپ،
جاۋعان قارداي بوراسىپ.
جاماندىعى ىشىندە،
جان- جاعىنا قاراسىپ.
ۇلكەن مولدا دەسىن دەپ،
ماسەلەگە تالاسىپ.
ەڭ ءمۇساپىر قورىقسىن دەپ،
مۇڭايعان بولار جىلاسىپ،
وزدەرى جىلاي جۇرگەنسىپ،
نامازدى ءبۇتىن بىلگەنسىپ.
ارام بەرسەڭ جىميىپ،
قالتاسىنا سالادى.
مەنى مولدا دەسىن دەپ،
قۇدايدى الدار ادەپسىز.
تاعى ءبىر شۋماقتا:
ەندىگىنىڭ مولداسى،
زالىمنىڭ بولىپ جولداسى، - دەپ مولدا اتىن جامىلعانداردىڭ كۇناسىن بەتىنە باسادى. وسى جولداردى وقىعاننان كەيىن اقىننىڭ زامانداستارى - قوجا-مولدالاردان قايىر قالماعانداي تۇڭىلەمىز.
زاماناقىردىڭ مولداسى -
بەك ۇلكەن كەلەر سالدەسى،
باۋىر قىلا كورمەڭىز،
راس ەمەس ونىڭ دۇعاسى، - دەپ تاعى ايتادى.
ءبىراق شورتانباي مولدالاردى جامان سيپاتىن بەرىپ قويماي، ءبىر جاقسىنىڭ كەلمەسكە كەتكەنىن دە ايتىپ قامىعادى.
«قاسيەتتى تورە جوق،
شاراپاتتى قوجا جوق،
ەندىگى سورلى بەيشارا،
قورىققاندا بارىپ پانالار» دەگەن جولدار جاقسىلاردىڭ وتكەنىنەن حابار بەرەدى. «ەر ساسقاندا سىيىنعان، كەرەمەت كەتتى پىرىڭنەن» دەپ تاعى قايىرادى. سوندا «بۇل جاقسىلارى كىمدەر ەكەن؟ « دەگەن سۇراق تۋىندايدى. اقىن ايتقان «قوجا- مولدالار» بۇلاردىڭ قاتارىنا جاتپاي ما؟ ولاردىڭ كىم ەكەنىن تەرەڭىنەن تولعاماعان اقىن:
«جەتى اتاسى ءپىر بولعان،
بالالارى مولدا بوپ
پارىزدان ماعىنا ايىرعان،
قيامەتتە قوجالار
دۋانا بولىپ بارادى» دەي كەلىپ، «ايعىر ايتىپ سويساڭ دا، بۇرىنعى ءدىنىڭ كەلەر مە؟» دەۋمەن شەكتەلەدى.
مەنىڭ دە ىزدەگەنىم وسى، بابالارىمىز قول بەرگەن پىرلەرىم، قاسيەتتى قوجالار ەدى. سوڭعى جىلدارى جاريالانعان شورتانباي شىعارمالارىندا، مۇحتار ماعاۋين باسىپ شىعارعان «بەس عاسىر جىرلايدى» جيناعىندا، ودان قالدى قالامگەردىڭ «جۇلدىز» جۋرنالىندا باسىپ شىعارعان جاڭا جىرلارىندا قوجالاردى اقتايتىن ءبىر اۋىز جىر جولى كەزدەسپەدى. الايدا اقىن ايتتى دەپ قالاي جاماندىققا قيارسىڭ؟ ! قازاق دالاسىنا يسلام ءدىنىن الىپ كەلگەن شورتانبايدىڭ ءوزى دە جارالعان پايعامبار اۋلەتىنىڭ دەگدار ءدىندارلارىن قالاي قارالايسىڭ؟! دەگەنمەن ءدىن بىتكەنگە قارسى تۇراتىن، اتەيزممەن سۋسىنداعانداردىڭ الدىندا نازارىمىزدى تومەندەتكەن، وتكەن عاسىرلارداعى قوجالاردىڭ قىزمەتىن كىشىرەيتكەن وسى شۋماقتار بولاتىنى وتىرىك ەمەس. قولايىما كەلمەيدى دەپ اقىن جىرلارىن جيناقتاردان الىپ تاستاي المايتىنىمىز دا انىق. دەسە دە تەك جىرلارى عانا ەمەس، ارتىندا اسىل دۇعاسى قالعان اسقان ءىلىمدى ءدىنداردىڭ وسىلاي اشىنا ايتۋىنا نە سەبەپ بولدى، قاي قوجاسى جولىنان جىعىلىپ، حالقىنا زيانىن تيگىزدى دەگەن سۇراق كوكەيىمىزدە ءجۇردى. ال ونىڭ جاۋابى ارىدە ەكەن.
اقىننىڭ كىمدەردى اشكەرەلەپ، كىمدەردى نۇسقاعانىن تۇسىنبەگەنىم ءوزىمنىڭ ءبىلىمىمنىڭ ازدىعىنان، ەل تاريحىن بىلۋگە دەگەن تالپىنىسىمنىڭ تايازدىعىنان ەكەن. جالعىز مەن ەمەس شىعارمىن، جالپى ەكى ءجۇز جىلعا سوزىلعان پاتشا وتارىنىڭ ساياساتىن قازىرگى زاماندا تۇگەل زەردەلەپ، تۇبىنە جەتە قويعان جوق شىعارمىز. زار زامان زارشىسى شورتانبايدى وقىپ وتىرىپ، ونى زامانىمەن، ياعني ورىس وتارشىلدىعىمەن، سول كەزەڭدەگى پاتشا ساياساتىمەن از بايلانىستىرامىز. سەبەبى بۇل تاقىرىپ ازدى- كوپتى زەرتتەلسە دە، قالىڭ بۇقارانىڭ ساناسىنا سالدارى جەتە قويعان جوق. اقىن زارىنا بويلاي قويمادىق. ونىڭ ءبىر كەسىرى وتكەن عاسىرداعى كەڭەستىڭ قولىمەن جازىلعان تاريحتا جاتقانى انىق. سياسى وڭايلىقپەن وشپەيتىن كەڭەستىڭ قۇدايسىزدار قوعامىنىڭ كولەڭكەسى اتا ءدىنىمىز بەن يمانىمىزدىڭ جارىعىن ءالى كولەگەيلەپ تۇرعانىن مويىنداۋ كەرەك. ۇلى اقىننىڭ قالدىرعان مۇراسىن تۇسىنەتىن ورەلى ۇرپاق جەتىلە قويمادى ما دەپ تە قورقامىن. دەگەنمەن تالپىنىس بارى قۋانتادى.
شورتانباي جىرلارىنىڭ قۇپياسىن، اقىن سوزىمەن ايتقاندا «اققان ءىرىڭىن» تولىق تۇسىندىرەتىن «كىلت ءسوزىن» ءدال تابۋ ارقىلى اقىندى تۇسىنگەندەي بولامىز.
جاقىندا اقىن جىرلارىنىڭ بىرنەشە نۇسقالارىن سالىستىرىپ وقىپ وتىرىپ، ۇلكەن «جاڭالىق اشتىم» .
ۆاسيليي رادلوۆ - شورتانباي جىرلارىن، ورىنباي اقىنمەن ايتىسىن جازىپ قالدىرعان ورىس يمپەرياسىنىڭ ءىرى عالىمى. بەلگىلى پروفەسسور قانيپاش مادىبايەۆانىڭ ايتۋىنشا: «شورتانباي تانۋدىڭ باسىندا، بىزدىڭشە، حالقىمىزدىڭ ادەبيەت ۇلگىلەرىن جيناپ- زەرتتەۋشى، باعالاپ- ساراپتاۋشى، قازاق ادەبيەتىنىڭ عىلىمي سيپاتتاماسىن جاساۋشى ۆ. رادلوۆ تۇر» دەيدى. رادلوۆ «زار زامان مەن زامان اقىر» ءتارىزدى عيبرات ولەڭدەر قامتىلعان شورتانباي جىرلارىنا «ەرتىستىڭ شىعىسىندا دالا قازاقتارىنىڭ موللالارى شىعارعان قولتۋما تۋىندىلارى» دەپ انىقتاما بەرىپتى. رادلوۆتىڭ «وبرازتسى نارودنوي ليتەراتۋرى تيۋركسكيح پلەمەن»، ( Ⅲ توم، س پ ب، 1970) جيناعىندا جىراۋدىڭ بىرنەشە تۋىندىسى جارىق كورگەنىن ايتتىق. ونى العاش رەت وسى تاقىرىپتا ديسسەرتاتسيا قورعاعان قانيپاش مادىبايەۆا جيناقتاعان اقىن شىعارمالارىندا قايتا باستىرعان ەدى. سول ەڭبەكتىڭ 16-بەتىندە:
«ال مىناۋ ۋكازنوي شىققالى،
ۇزاتقان قىزدا نەكە جوق،
ولگەندەردە ىسقات پەنەن
قۇران جوق،
ەل ىشىندە قوجانىڭ ەسەبى جوق» دەپ بىزگە «ۋكازنوي» دەپ قۇپيانى اشاتىن كىلت ءسوزدى كورسەتكەن- ءدى. وسى ءسوزدىڭ ماعىناسىن اقتارا كەلە، اقىن ايتقانداي «ەسەبى جوق قوجانىڭ» دا ءىزىن تاپتىق. سەبەبى اقىن سارىارقاعا اعىلىپ كەلىپ جاتقان ۋكازنويلاردىڭ قاتارىنان «قوجالاردى» كورىپتى.
ءبىراق بۇل «ۋكازنوي» قازاق ساحاراسىنداعى يسلام ءدىنىن تاراتقان پايعامبار اۋلەتىنىڭ قوجالارى ەمەس. پاتشا اعزام جارلىعىمەن بەكىتكەن مولدا ەكەن.
ولاردىڭ كىم ەكەنىن ءبىلۋ ءۇشىن شورتانباي اقىننىڭ زار يلەگەن ۇنىنە قۇلاق اسىپ، وتارلاۋ ساياساتىنىڭ باسىن اشىپ الايىق. كەز كەلگەن دەرەكتەردە «وتارلاۋ - كۇشتى دەرجاۆالاردىڭ ءالسىز حالىقتاردى كۇش قولدانۋ ارقىلى باعىندىرىپ، ولاردىڭ بايلىعىن، جەرىن يەلەنىپ قانا قويماي، وتارلانۋشى ەلدىڭ اكىمشىلىك باسقارۋ جۇيەسىن تۇبەگەيلى وزگەرتۋدىڭ ناتيجەسىندە ۇستەمدىك ورناتۋىن» ايتادى. قازاق جەرىندەگى ورىس وتارلاۋىنىڭ باسىن اكادەميك ماناش قوزىبايەۆ 1732 -جىلدان ەمەس، 1580 -جىلدان باستالعان دەپ جازادى. اقىن ءومىر سۇرگەن عاسىر - قازاق جەرىن وتارلاپ العان قالىڭ مۇجىقتىڭ جورىق الدىندا تىنىستاعان كەزى. بۇل كەزەڭدە جەرىن تەگىن يەلەنىپ، ەل بيلىگىن قولىنا الىپ، پاتشالىق سوت بيلىگى ورناپ، رۋحاني الەمىن تارىلتىپ بولىپ، ەندى مۇسىلمان ءدىنىن السىرەتۋ شارالارىنا كىرىسكەن ءساتى ەدى.
ال اق پاتشانىڭ رۋحاني وتارلاۋى 1862 -جىلدان باستالدى دەۋگە بولادى. ونىڭ اتى شوقىندىرۋ ەدى. وسى ءىستى اسقىندىرا ءتۇسىپ، 1868 -جىلى ۋكازنوي مولدالارىن جىبەرىپ، ەلدىڭ مىسىن باستى. ويتكەنى وسىعان دەيىن قازاق دالاسىندا ءدىني تۇتاستىق بەرىك ەدى. مومىن حالقى اسا ءدىندار بولماسا دا، يسلام شارتتارىن بويىنا جيناعان، ۇلكەندى سىيلاۋ، كىسى اقىسىن جەمەۋ، باۋىرمالدىق، دۇنيە قۋىپ، ادام جاتىرقامايتىن سىپايى سيپاتتى ساحارا ۇلدارىنىڭ رۋحاني دىڭگەگىن ۇستاعان، اقىنشا ايتقاندا «جەتى اتاسى ءپىر بولعان، بالالارى مولدا بولىپ، مەشىت ۇستاپ، قىرىق پارىزىن تۇگەندەگەن» كەرەمەتتى قوجالار بولاتىن.
ورىس وتارشىلارى ءدىن يەسىن الاستاسا، حالىقتى ناداندىققا ۇرىندىرىپ، باسقا وركەنيەتكە باس ۇردىرىپ، ءوزىن- ءوزى جوعالتاتىنىن ءبىلدى. ولاردىڭ زۇلىم ساياساتىن تۇسىنگەن شورتانباي جىراۋ قاراپ قالعان جوق. زار زامانىنا باسىپ، ەل- ەلدى ارالاپ، جاۋ القىمداپ العانداعى بۇزىلعان ەلدىڭ دەرتىن، قازۋلى تۇرعان كورىن كوردى. كەۋلەگەن ىندەتتەن ارىلۋدىڭ جولىن دا كورسەتتى. ول اسىل ءدىنى - يسلام ەدى. قازاق جەرىنە ءبىرجولا كەلگەن وتارلاۋ جۇيەسى قازاقتىڭ ءوز ءدىنىن وزىنە يەلەتپەي، پاتشا ءوزىنىڭ استىرتىن تىڭشىلارىنىڭ قىزمەتىنە مولدالىقتى مىندەتتەپ، ۋكازنويلارىن جىبەردى. ءدىن اتىن جامىلىپ كەلىپ، ۋكازنوي مولدالار ەلدى ابدەن شاتاستىردى. وكىمەت ولاردىڭ قولىنا بيلىك بەردى، دەگەنىن بولدىرتتى. جەرگىلىكتى جەردەگى ءدىني ىستەردى تەك تاعايىندالعان مولدا عانا جۇرگىزەدى دەپ بۇيرىعىمەن بەكىتىپ قويدى. اقىننىڭ «قيامەتتە قوجالار، دۋانا بولىپ بارادى» دەۋىنىڭ سەبەبى سول.
ۋكازنوي مولدالاردىڭ ىلاڭىن جازىپ قالدىرعانداردىڭ ءبىرى - قۇربانعالي حاليد دەگەن تاريحشى. قازاق بالاسىن سۇندەتتەپ، قۇران وقىتىپ، نەكەسىن قيىپ، ولىگىن كومىپ، جابدىعىن تۇگەندەگەن قوجالاردى قۋعىنعا ءتۇسىرىپ، ۋكازنوي مولداسىز ولىكتىڭ جانازاسى شىعارىلماعانعا دەيىن جەتەدى. ءولى تۇگىل، ءتىرىنىڭ دە بيلىگىن بەتىمەن جىبەرەدى. بۇل قازاقتىڭ بولمىسىن، مادەنيەتىنەن اجىراتاتىن تۋرا جول ەكەنىن ەل قامقورى، رۋحانياتىنىڭ قورىقشىسى شورتانباي مولدا بىلمەگەندە كىم بىلەدى؟! ورىستاردىڭ ايلا- شارعىسىن اقىن ايتىپ، زارلاماعاندا كىم زارلايدى؟! قۇربانعالي حاليدتىڭ «تاۋاريح حامسا» كىتابىندا ۋكازنويلاردىڭ كۇيمەلەتىپ، ۋكازدارىن الىپ، مويىندارىنا شىنجىر باۋلى ساعات سالىپ كەلىپ- كەتىپ جاتتى دەيدى.
«ءتاسپى العانسىپ قولىنا،
تۇمار تاعىپ موينىنا،
بويىن جۋىپ پاكتەمەي،
ءناپسىسىن تىيىپ تەك دەمەي،
ناماز وقىر دارەتسىز» دەگەن جولدار وسى بەينەنى ەسكە سالادى.
ۋكازنويلاردىڭ ىلاڭى مۇنىمەن بىتكەن جوق. شورتانباي جىرلارىندا سول كەزەڭدەگى ورىن العان، كەلەڭسىز دۇنيەلەر تۇگەل بەرىلگەن ەكەن. وسى ەڭبەكتى وقي وتىرىپ، اقىن جىرلارىن، ونىڭ جانايقايىن تولىق تۇسىندىك. «كاليماتسىز كاپىرگە كىرىپتار قىلدىڭ قۇدىرەتىم، ال بۇ زاماننىڭ اياعى!» دەپ تۇڭىلگەن اقىن اقتىق شەشىم شىعارادى.
شورتانباي جىرلارىندا نازار اۋداراتىن نارسە، جاڭا بيلىكتىڭ جاندايشاپتارى ۋكازنوي مولدالاردىڭ ەل ىشىندەگى ادەت- عۇرىپقا دا ارالاسىپ، قالىپتاسقان قۇندىلىقتاردى بۇزىپ، ءتىپتى ەرلى- بايلىلاردىڭ دا ورتاسىنا تۇسكەنى ەدى. اسىرەسە، وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ قاسيەتىنەن اجىراۋى، اتا- اناسىن سىيلاماي، بىلگەننىڭ اقىلىن الماي اۋا جايىلۋى نالىندىرادى. ءتىپتى كوپ ادامدار قازان توڭكەرىسىنەن كەيىن عانا بولدى دەپ ويلايتىن ايەل تەڭدىگى باسقا سيپاتپەن اقىن جىرلارىندا قوزعالادى.
ونىڭ دا سىرىن ۋكازنويلاردىڭ ىلاڭىنان تاپتىق. ولار ايەلدەردىڭ قاتىناسىندا اتا جولى ءداستۇرىن مانسۇق ەتۋىنە جاعداي جاساعان، قىزداردىڭ ءوز قالاۋىما تيەمىن دەپ، جەسىرلەردىڭ دە جۇلقىنا شىققانى مولداسىماقتارعا پارا بەرىپ ازدىڭ ءسوزىن سويلەتكەنىندە ەكەن. جوعارىدا اتالعان كىتاپتا: «جەرگىلىكتى جەرلەردە ازداعان كوزى اشىق وقىعاندارى بولعانمەن، كەلگەن ۋكازنوي مولدالاردىڭ توزاڭى بۇلاردى باسىپ كەتتى» دەپ جازادى. بۇل كەز قوجاسى قالىڭ قاراتاۋ مەن ارقا اراسىنداعى اق جولدىڭ جابىلىپ قالعان شاعى ەدى.
بەرتىندە اباي دا بۇل ماسەلەدەن شەت قالماي: «مولدالار تۇرا تۇرسىن، حۋسۋسان اسىرەسە بۇل زاماننىڭ يشاندارىنان بەك ساق بولىڭدار. ولار - ءفيتنا عالىم، بۇلاردان زالالدان باسقا ەشنارسە شىقپايدى. وزدەرى حۇكىم شاريعاتتى تازا بىلمەيدى، كوبى نادان بولادى. ونان اسىپ ءوزىن- ءوزى ءاھىل تاريحات (ءدىندار كورىنىپ) ءبىلىپ جانە بىرەۋدى جەتكىزبەك داعۋاسىن قىلادى. بۇل ءىس ولاردىڭ سىباعاسى ەمەس، بۇلاردىڭ جەتكىزبەگى مۇحال (مۇمكىن ەمەس)، بۇلار ادام ازعىرۋشىلار، ءحاتتا دىنگە دە زالالدى. بۇلاردىڭ سۇيگەنى - ناداندار، سويلەگەنى - جالعان، دالەلدەرى - تاسبىعى مەنەن شالمالارى، ونان باسقا ەشنارسە جوق» (جيىرما ءتورتىنشى قارا ءسوزى)
كەيىننەن ءماشھۇر ءجۇسىپ اتامىز:
«قۇراندى قور، مولدانى بوزداي قىلىپ،
كىرىستى سوندىرۋگە يسلام نۇرىن» دەپ ايىپتادى. بۇل، ارينە، ۋكازنويلاردىڭ ۋشىعىپ تۇرعان شورتانباي زامانىنىنان كەيىنگى ايتىلعاندارى.
اقىن وسى زالالمەن بەتپە- بەت كەلدى. سۇرقيا ساياساتتىڭ «قوجا- مولدالار» قىزمەتىن ارتقارعانسىپ، سولاردىڭ اتىن جامىلىپ كەلگەن قۋلىعىن بىردەن تۇسىنە قويعان جوق. ءبىراق بار بولمىسىمەن ءبىر جاماندىقتى سەزىپ، جەتى اتاسىنان بەرى قورعاپ كەلگەن مۇسىلمان قامالى قۇلاپ بارا جاتقانىن ۋكازنويدان كورىپ، ەلىن ساقتاندىردى.
ارينە، قالىڭ وقىرمانعا شورتانباي جىراۋدىڭ ورىس وتارىنا قارسى شىققانى جاقسى تانىس جانە وسى كەزەڭنىڭ باسىنداعى بارلىق وزگەرىستەر مەن قۇندىلىقتاردىڭ اۋىسۋى كوز الدىندا ءوتىپ، ونىڭ سالدارىن، شىعۋ سەبەبىن تاپتىشتەپ ايتىپ كەتتى، جىرىمەن جەتكىزدى. سوندا دا ەكى عاسىردان بەرى سول ساياساتتىڭ ىزعارى ىدىراماعان جىراۋدىڭ شىعارماشىلىعىن ۇڭىلە وقىعاندا عانا وقىرماننىڭ جۇرەگىنە زار زاماننىڭ زارى جەتەرى انىق. ءبىزدىڭ ماقساتىمىز - «قوجا- مولدالاردىڭ» اراسىن اشىپ، انىعىن ايتىپ، وقىرماننىڭ تۇسىنبەي قالعان تۇسى بولسا، بىلە ءجۇرسىن دەگەنىمىز عانا. شورتانبايدان جەتكەن زار زاماننىڭ تاريحي تۇجىرىمىن ءتۇسىندىرۋ مامانداردىڭ، عالىمداردىڭ جۇمىسى دەپ بىلەمىز.
ايگۇل ۋايسوۆا
اعا ءتىلشى
astana-akshamy.kz
