ءشامشىنىڭ شاپكىسىنىڭ سىرى مەن «تامدى ارۋى» ءانى تۋرالى - شەتەلدەگى قازاق ءتىلدى ب ا ق- قا شولۋ
مەديتسينالىق كومەكشى روبوتتىڭ تۇساۋى كەسىلدى - «فارس» اقپارات اگەنتتىگى
«K1 Life Bot» اتتى مەديتسينالىق ەرەكشە روبوت يراندىق مامانداردىڭ تالپىنىسىمەن جاسالىپ، تانىستىرىلدى، دەپ حابارلايدى parstoday اگەنتتىگى.
اتالعان اقپارات كوزىنىڭ كەلتىرگەن دەرەگىنشە، يراندىق «K1 Life Bot» مەديتسينالىق روبوت كوروناۆيرۋس تارالعان شاقتا مەدپەرسونالدىڭ قاجەتتىلىگىن ەسكەرە وتىرىپ جاسالعان. يراندىق ماماندار ءبىر ايدان از ۋاقىتتىڭ ىشىندە جوبالاپ، جاساپ، سارسەنبى كۇنى تەگەراندا تانىستىرعان. بۇل روبوت Stereo vision تەحنولوگياسىن پايدالانۋ ارقىلى جاسالىپتى. وندا كەدەرگىنى انىقتايتىن سەنسور، دەنەنىڭ تەمپەراتۋراسى مەن قاننىڭ قۇرامىنداعى وتتەگى دەڭگەيىن ولشەيتىن قۇرالدار بار. سونداي- اق باسقا سەنسورلاردى قوسۋ قابىلەتىنە يە.
«دارىگەر مەن ناۋقاس اراسىندا اۋديو جانە ۆيدەو بايلانىس ورناتۋ، پالاتالارعا تاماق مەن ءدارى- دارمەك جەتكىزۋ وسى روبوتتىڭ كەلەسى قابىلەتتەرىنىڭ قاتارىنا جاتادى. سونداي- اق، روبوت باسقا بىرنەشە روبوتتى باقىلايتىن كوپ ماقساتتى فۋنكسياعا يە. روبوتتىڭ قوزعالمالى پودنوستارىندا سىرعۋعا قارسى تىلىمدەر ورناتىلعان»، دەپ جازادى يراندىق ب ا ق.
ءشامشىنىڭ شاپكىسى تۋرالى - «تامدى شارۋاگەرى»
گازەتى شاپكا - دەگەن ورىس ءسوزى قۇلاقشىن ءبىزدىڭ ەلدە، كەپكى دەگەن باس كيىم اتاۋىنىڭ ورنىنا جۇرەدى. ءشامشى قالداياقوۆ كوپتەگەن سۋرەتتەردە شاپكىمەن سۋرەتكە تۇسكەن بولسا، الماتى قالاسىندا ورناتىلعان ەسكەرتكىشتە دە سول شاپكىمەن ورىندىقتا وتىرعانى بەينەلەنگەن، دەپ جازادى وزبەكستاندا شىعاتىن «تامدى شارۋاگەرى» گازەتى.
«سول كوز تارتار ادەمى شاپكى تۋرالى بىلەتىنىمدى سىزدەرمەن ءبولىسۋدى ءجون كوردىم. ءشامشى اعا تامدى جەرىنە قاني اماندىقوۆ اقساقالدىڭ شاقىرۋىمەن بارعانىن، قوناقجاي ەلدىڭ تىرلىگى مەن بىرلىگىن كورىپ، العان اسەرىنىڭ ارقاسىندا اتاقتى «تامدى ارۋى» ءانى تۋعانىن بىلەمىز. دەسەدە اتى اڭىزعا اينالعان اتاقتى سازگەردىڭ باسىنان تاستاماي كيىپ جۇرەتىن ادەمى شاپكىسى تۋرالى كوپ كىسى بىلە بەرمەسە كەرەك.
تامدى ەلىنە قوناقتا جۇرگەنىن ەستىگەن كورشىلەس كەنيمەح اۋدانىنىڭ باس كوتەرەر ازاماتتارى ءشامشى اعانى وزدەرىندە قوناق ەتۋدى ويلايدى. بۇل ءىستى اۋداندىق تۇتىنۋشىلار قوعامى (رايپو) باس ەسەپشىسى زەينەتبەك ەلۋبەكوۆ اقساقال قولعا الادى. سول ۋاقىتتا رايپو- دا ىستەيتىن، تەپسە تەمىر ۇزەتىن جاس جىگىتتەر (قازىرگى ەل اقساقالدارى) امانگەلدى اقىلبايەۆ، داۋلەت شامبەتوۆ جانە ۆولوديا قاسىموۆتاردى شاقىرىپ قولدارىنا ءبىر بۋما ون سومدىق پەن ءبىر التىن ساعات بەرەدى.
كەنيمەح قالاسىندا «انتيكا» شاپكىگە ارنايى تاپسىرىس بەرۋدى جانە وعان بولەك قاراجات بەرەدى. وسى جەردە «انتيكا» قاراكول تۋرالى ەكى اۋىز ءسوز: تامدى ءوڭىرىن ەلگە تانىتاتىن بۇل قاراكول ءتۇرى تەك تامدىنىڭ «الدابەرگەن مەن قۇلىمبەت» ەلدى مەكەنىن جايلاعان بايلاردا عانا بولعان. «انتيكا» كەرەمەت، عاجايىپ دەگەن ءسوز. قاراكولدىڭ وسى سورتى باسقا تۇرلەرىنەن بازارداعى قۇنى 10-20 ەسە باعالى بولادى»، دەپ جازادى «تامدى شارۋاگەرى».
مىنە، وسى ۋاكىلدەر كەنيمەحتىق «انتيكا» شاپكىلەردى، سىيلىقتاردى الىپ تامدىعا بارعان. شاكەڭە جولىققان ولار اماناتتى يەسىنە تاپسىرىپ، سازگەردى كەنيمەحقا قوناق بولۋعا شاقىرادى. ءبىراق، شاكەڭ، بىزگە بەلگىسىز سەبەپتەرمەن ازىرشە كەنيمەحقا بارا المايتىنىن، البەتتە قايتىپ كەلەتىنىنە ۋادە بەرگەنى ايتىلادى، اتالعان باسىلىمداعى ماقالادا.
«ايگىلى «تامدى ارۋىن» اسقاقتاتقان قازاقتىڭ ءبىر تۋار تۇلعاسى ءشامشى قالداياقوۆ، الماتىنىڭ تورىندە تاۋەلىباي ءومىرى- كەنيمەح ەلىنىڭ سىيلاعان «انتيكا» شاپكىسىن كيگەن قالپىندا وتىر. ەسكەرتكىش قويىلعان بۇل جاي بۇگىن دە ونەر سۇيەر قاۋىمنىڭ، الماتى قوناقتارى، اسىرەسە، قالا جاستارىنىڭ سۇيىكتى ورنىنا اينالعان»، دەپ تۇيىندەيدى وزبەكستاندىق باسىلىمداعى ماقالا اۆتورى ماناي ساتانوۆ.
باي- ولكەنىڭ جاسامپاز پەرزەنتى – Kaznews
«جاس ينجەنەر ءمۇپتي قابىل ۇلى العاش بايان- ولگيي ايماعىنىڭ قۇرىلىس ترەسىنە جۇمىسقا ورنالاسقاندا بۇل ۇجىمدا 1650 جۇمىسشى بار ەدى»، دەپ باستالادى Kaznews پورتالىنداعى موڭعوليالىق ۇزدىك قۇرىلىسشى تۋرالى ماقالا.
قوعام اۋىسىپ جاتقان دۇربەلەڭ شاقتا ءمۇپتي قابىل ۇلى جۇمىس ىستەيتىن سول كومپانياداعى 1650 جۇمىسشىنىڭ كوبى جۇمىس ىزدەپ، ساۋدا ىستەپ جان- جاققا كەتەدى. اقىرى ءبىر جىلدىڭ ىشىندە 50-دەي عانا ادام قالادى. ءومىردىڭ بۇنداي قاتاڭ شىندىعى ءمۇپتيدى بالا كەزىنەن ارمانداعان كاسىبىن جالعاستىرۋعا كەدەرگى بولا المادى. جاعدايدى جاقسىلاپ سارالاعان ول «ادام باردا وعان باسپانا قاشان دا كەرەك. قوعام ورنىنا كەلەر، سول قوعامدى ورنىنا كەلتىرۋگە ات سالىسايىن» دەگەن شەشىمگە كەلىپ، 1996 -جىلى «كوشەلىك» كومپانياسىن قۇرادى.
«... قۇرىلىس ەكونوميسى ماماندىعىن يگەرىپ، ەڭبەك جولىن ۇلان- باتىر قالاسىندا باستاعان ءمۇپتي قابىل ۇلى تۋعان جەرى بايان- ولگەي ايماعىنىڭ 4-قۇرىلىس ترەسىنە كەلىپ جۇمىس ىستەي باستادى. سول كەزدەگى كۇللى موڭعولياداعى قوعامدىق، ساياسي وزگەرىستەر قۇرىلىس سالاسىن دا شارپىدى. قىزمەتتەستەرىنىڭ قاتارى سيرەپ، ازايىپ بارا جاتقانىنا وكىنگەنمەن قولدان كەلەر قايران جوق. ول ەڭ اۋەلى قۇرىلىسشىلاردىڭ ءال- اۋقاتىن كوتەرۋ ءۇشىن نەگىزىنەن دەنە كۇشىن قاجەت ەتەتىن الاڭ جۇمىستارىن جاڭاشا ۇيىمداستىرىپ، باسقارۋ جۇيەسىن جەتىلدىرۋ جولدارىن قاراستىرادى. ءسويتىپ ول جەكە كومپانيا قۇرۋعا بەل شەشە كىرىستى»، دەپ جازادى موڭعوليالىق ب ا ق.
وسىلايشا ءمۇپتي قابىل ۇلىنىڭ «كوشەلىك» كومپانياسى از ۋاقىت ىشىندە بايان- ولگيدەگى قۇرىلىس سالاسىن تۇبەگەيلى جاڭعىرتقان.
«... ەشقانداي كەپىل قاراجاتى بولماسا دا جاس ينجەنەر ارىپتەستەرىن ۇيىمداستىرا الاتىنىنا سەنىپ، 1999 -جىلى العاشقى تەندەرگە قاتىستى... ەڭ العاشتا ورىنباسارى ەكەۋى اراسىندا ءبىر موتوتسيكل، ەكى كۇرەكپەن جۇمىسىن باستاعان «كوشەلىك» كومپانياسى العاشقى تەندەر جۇمىسىن ءدال ۋاقىتىندا اياقتايدى. سودان بەرى ەشقانداي گرانت، نەسيە الماي- اق ءوز قارجىسىمەن جۇمىس ىستەپ، قۇرىلىس سالاسىنداعى جۇمىستارىن تابىستى جالعاستىرىپ كەلەدى»، دەپ جازادى Kaznews اقپاراتتىق پورتالى.
بايان- ولگەي ايماعى ورتالىعىندا العاشقى جارتىلاي اينەكتى كونسترۋكتسيالى 6 قاباتتىق عيماراتتى سالعان ءمۇپتي مىرزا باسقاراتىن «كوشەلىك» كومپانياسى ەكەن. ول جۇمىستارى ارقىلى شاعىن كولەمدى جەردى قالاي ءتيىمدى پايدالانۋعا بولاتىنىن عىلىمي تۇردە كورسەتكەن. م. قابىل ۇلىنىڭ جۇمىس تاجىريبەسىندە بۇل سياقتى ناتيجەلى مىسالدار وتە كوپ.
«ايماقتاعى قۇرىلىس- مونتاجى سياقتى جۇمىستاردىڭ 80 پايىزىن جالعىز ەڭسەرەتىن بۇل كومپانيانىڭ ديرەكتورى ءمۇپتي مىرزا ءوزى دە جۇمىسىنا عىلىمي نەگىزدى باسشىلىق ەتىپ، ينتەللەكتۋالدىق تۋىندىلاردى دا كوپ زەرتتەپ، ىسكە اسىرىپ كەلەدى. ونىڭ وزگە دە قوعامدىق سالالاردا اتقارعان شارۋالارى تۋرالى جازا بەرۋگە ەلەكتروندى جۋرنالدىڭ بۇل از بەتى جەتپەس»، دەپ تۇيىندەيدى موڭعوليالىق ب ا ق.
وزبەكستاننىڭ «جاسىل ايماعىندا» كارانتين كەزىندە توي- جيىن وتكىزۋگە رۇقسات ەتىلدى - «ءوزا» اقپاراتتىق اگەنتتىگى
وزبەكستان اۋماعىنا كوروناۆيرۋستىڭ جاڭا ءتۇرى ەنۋى مەن ونىڭ تاراۋىنا بايلانىستى رەسپۋبليكالىق ارنايى كوميسسيانىڭ شەشىمىمەن كارانتين تالاپتارى 15- ماۋسىمعا دەيىن ۇزارتىلدى، دەپ حابارلايدى uza.uz.
ب ا ق- تىڭ كەلتىرگەن مالىمەتىنە سۇيەنسەك، كارانتيندىك مەرزىمنىڭ سوزىلۋىنا بايلانىستى رەسپۋبليكاداعى «قىزىل»، «سارى»، «جاسىل» سىندى كاتەگوريالى ايماقتارعا بولىنگەن اۋماقتىق رەجيم تۇرلىشە تارتىپكە سالىنعان. وندا ەڭ قاۋىپسىز دەپ تابىلعان «جاسىل» دەڭگەيلى اۋماقتاردا توي جيىندارى مەن ءتۇرلى مەرەكەلىك شارالار وتكىزۋگە رۇقسات ەتىلگەن.
«وسى جاعدايعا وراي توي جيىندارى مەن وتباسىلىق شارالار 30 كىسىدەن اسپايتىن (تەك جاقىن تۋىستارى مەن سول اۋداندا تۇراتىن باسقا تۋىسقاندار) جانە سانيتارلىق- گيگيەنالىق تالاپتاردى قاتاڭ تۇردە ساقتاۋمەن وتكىزۋگە رۇقسات بەرىلگەن. ءوز كەزەگىندە ءتۇرلى راسىمدەر مەن شارالار وتكىزۋ ءتارتىبىن بۇزعان ازاماتتار ىندەتكە قارسى كۇرەس ەرەجەلەرىن بۇزعانى ءۇشىن اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلاتىنى جونىندە ەسكەرتۋ قوسىمشا رەتىندە كورسەتىگەن»، دەپ مالىمدەيدى «ءوزا» اقپاراتتىق اگەنتتىگى.
قاراعاي بالىنىڭ قايدا وندىرىلەتىنىن بىلەسىز بە - TRT
گۇلدەن الىنعان بالمەن سالىستىرعاندا تاماشا ءيىسى بار قاراعاي بالىنىڭ 90 پايىزى تۇركيادا وندىرىلەدى، دەپ حابارلايدى تۇركيا راديو تەليەۆيزيا پورتالى.
TRT- نىڭ كەلتىرگەن دەرەگىنە سۇيەنسەك، ب ۇ ۇ- نىڭ ازىق- تۇلىك جانە ەگىن شارۋاشىلىعى ۇيىمىنىڭ «دۇنيەجۇزىلىك ارا كۇنىنە» وراي جاريالاعان مالىمدەمەسىنە قاراعاندا بال جاھاندىق ازىق- تۇلىك قورىندا ماڭىزدى ورىن يەلەيدى. سوندىقتان قاراعاي بالى دا وسى تۇرعىدان وزىندىك ورنى بار ازىق تۇرىنە جاتادى. ءشايىرلى قاراعاي بالىنىڭ گۇل بالىمەن سالىستىرعاندا ءيىسى كۇشتى جانە وزگەشە ءتاتتى ءدامى بار. سول ەرەكشە بالدىڭ بۇكىل الەم بويىنشا 90 پايىزى تۇركيادا وندىرىلەدى.
«ب ۇ ۇ ازىق- تۇلىك جانە ەگىن شارۋاشىلىعى ۇيىمى (FAO) مەن ەۋروپا قايتا قۇرۋ جانە وركەندەۋ بانكى (EBRD) قاراعاي بالىنىڭ ءوندىرىسىن كۇشەيتۋ، الەمگە تانىستىرۋ ماقساتىمەن تۇركيانىڭ قاراعاي بالى كاسىپورنىمەن بىرگە جۇمىس ىستەۋدە»، دەپ جازادى تۇركيالىق ب ا ق.
ەۆەرەستتىڭ بيىكتىگى قايتا ولشەندى – تيانشاننەت
الەمدەگى ەڭ بيىك شىڭ ەۆەرەست تاۋىنىڭ بيىكتىگىن ءدال ولشەۋ ءۇشىن 7 - مامىردا جولعا شىققان قىتايلىق باقىلاۋ توبى شىڭعا كوتەرىلدى، دەپ حابارلايدى تيانشاننەت اقپاراتتىق پورتالى.
قىتايلىق اقپارات كوزىنىڭ كەلتىرگەن دەرەگىنە سۇيەنسەك، تابيعي بايلىقتار مينيسترلىگىنىڭ ولشەۋ ماماندارى مەن كاسىپتىك الپينيستەردەن ۇيىمداسقان توپ قىتاي- نەپال شەكاراسىنداعى تاۋدىڭ قىتاي جاعىنان باستاعان شىڭعا شىعۋ ساپارىن ءساتتى اياقتاعان. باقىلاۋ توبى شىڭدا جاھاندىق قورعاۋ جۇيەسى (GPS) سيگنالدارى ارقىلى جەردە مەنشىكتى سالماق ولشەيتىن گراۆيمەتر سياقتى جابدىق جانە باسقا دا زاماناۋي اسپاپتاردى پايدالاندى. سولاردىڭ كومەگىمەن العاش رەت ەۆەرەست شىڭىنىڭ باسىندا اۋىرلىقتى ولشەپ، بيىكتىكتەگى سالماقتىڭ ناقتى ولشەمىن الۋعا تالپىندى. الپينيستتەر شىڭ باسىندا 150 مينۋت ايالدادى. سول ۋاقىتتا الەمگە ايگىلى تاۋدىڭ باسىنداعى قاردىڭ قالىڭدىعى مەن كليماتى سياقتىلاردى ولشەپ، قىتايلىقتاردىڭ ەۆەرەست شىڭىنىڭ باسىندا بولۋ ۋاقىتىنىڭ رەكوردىن جاڭالاعان.
«توپ تابيعي بايلىقتاردى انىقتاۋعا باعىتتالعان سىناق پەن بىرگە بارلاۋ جۇمىستارىن دا جۇرگىزەدى. قىتاي 1975 جانە 2005 -جىلدارى شىڭنىڭ ءدال بيىكتىگىن ولشەۋ ءۇشىن ەۆەرەستكە باقىلاۋ توبىن جولداعان بولاتىن. سول كەزدە ەۆەرەست شىڭىنىڭ بيىكتىگى قاتارىمەن 8 مىڭ 848 مەتر 13 سانتيمەتر جانە 8 مىڭ 844 مەتر 43 سانتيمەتر بولىپ ولشەنگەن»، دەپ تۇيىندەيدى قىتايلىق اقپارات كوزى.
قازاقستان موڭعولياعا ارنايى رەيس ۇيىمداستىرۋدى جوسپارلاۋدا - Kaznews
2020 -جىلعى 27 - مامىردا ارنايى رەيسپەن قازاقستاننىڭ ازاماتتارىن موڭعوليادان الدىرتۋ ماقساتىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ موڭعولياداعى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى ج. ادىلبايەۆ موڭعوليا پرەمەر- ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى - توتەنشە جاعدايلار جونىندەگى مەملەكەتتىك كوميسسيانىڭ ءتوراعاسى ۋ. ەنحتۋۆشينمەن كەزدەستى، دەپ حابارلايدى موڭعوليالىق Kaznews باسىلىمى.
اتالعان اقپارات كوزىنىڭ دەرەگىنە سۇيەنسەك، كەزدەسۋدىڭ باسىندا ەلشى موڭعوليا ۇكىمەتىنىڭ ەلدە كوروناۆيرۋس ينفەكسياسىنىڭ تارالۋىن بولدىرماۋعا باعىتتالعان الدىن- الۋ شارالارىنىڭ تيىمدىلىگىن، سونداي- اق دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى موڭعوليانىڭ COVID-19 كۇرەسۋدەگى كۇش- جىگەرىن جوعارى باعالايتىنىن اتاپ وتكەن.
سونىمەن قاتار، ديپلوماتيالىق ميسسيانىڭ باسشىسى قازىرگى ۋاقىتتا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 108 ازاماتى موڭعوليادا قالۋعا ءماجبۇر ەكەنىن حابارلادى. ولاردىڭ بارلىعى كارانتيندىك شارالار ەنگىزگەنگە دەيىن جانە موڭعول- رەسەي شەكارالارى جابىلعانعا دەيىن كەلگەن ادامدار. ولاردىڭ كوپشىلىگى قازىرگى ۋاقىتتا بايان- ولگەي ايماعىندا تۇرادى ەكەن. وسىعان بايلانىستى ج. ادىلبايەۆ قازاقستاندىق تاراپ موڭعوليا ازاماتتارىندا ەۆاكۋاتسيالاۋ ءۇشىن ارنايى رەيس ۇيىمداستىرۋعا دايىن ەكەنىن ايتقان. ءوز كەزەگىندە، ۋ. ەنحتۋۆشين قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ COVID-19 پاندەمياسىمەن كۇرەسۋ ماقساتىندا قولدانىپ جاتقان ءتيىمدى جانە كەشەندى ءىس- شارالارىن ەرەكشە اتاپ وتكەن.
«سونىمەن قاتار، موڭعول تاراپى قازاقستان ازاماتتارىن ەۆاكۋاتسيالاۋ ماسەلەسى بويىنشا قازاقستاندىق تاراپتىڭ باستاماسىنا قولداۋ كورسەتۋگە ءازىر ەكەندەرىن جەتكىزدى. تاراپتار ساياسي، ساۋدا- ەكونوميكالىق جانە مادەني- گۋمانيتارلىق سالالارداعى ەكىجاقتى ىنتىماقتاستىقتى ودان ءارى دامىتۋ تۋرالى پىكىر الماستى»، دەپ جازادى Kaznews.
اۆتور: بەيسەن سۇلتان