كەلەشەكتە قانداي ماماندىقتارعا سۇرانىس بولادى - ساراپشىمەن سۇحبات
وسى تۇرعىدا الداعى 10-15 جىلدا قازاقستاندا قانداي ماماندىقتارعا سۇرانىس ارتاتىنى جانە ازاياتىنى جونىندە قازاقپارات ءتىلشىسى «جاڭا ماماندىقتار اتلاسى» جوباسىنىڭ جەتەكشىسى، ساراپشى ولەگ مەتسيكپەن تىلدەسكەن بولاتىن.
«بۇگىندە ق ر پرەزيدەنتى قاسىم- جومارت توقايەۆتىڭ تاپسىرماسىنا سايكەس، ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگىنىڭ باستاماسىمەن «جاڭا ماماندىقتار اتلاسى» جوباسى ازىرلەنىپ جاتىر. بۇل جۇمىسقا بىرنەشە كومپانيا جۇمىلدىرىلعان. ونىڭ ماقساتى - بولاشاققا بولجام جاساپ، كەلەشەكتە كەرەكتى ماماندىقتاردى انىقتاۋ. پيلوتتىق جوبا 9 سالادان تۇرادى. ونىڭ ىشىندە مۇناي- گاز جانە ەنەرگەتيكا، تۋريزم، IT، ماشينا جاساۋ جانە تاعى باسقالار بار. كەلەشەكتىڭ جاڭا ماماندىقتارىن انىقتاۋ جوباسى بيىل اقپان ايىندا قولعا الىندى. ياعني، قازاقستانداعى بولاشاق ماماندىقتارىنا تالداۋ جاساپ جاتىرمىز. سونىڭ نەگىزىندە الداعى 10-15 جىلعا بولجام جاسالادى. دەگەنمەن، ەلدەگى توتەنشە جاعداي جۇمىس بارىسىنا ازداپ كەدەرگى كەلتىرگەنى راس. سوندىقتان پيلوتتىق جوبانىڭ ناتيجەسى شىلدە ايىندا ەمەس، قىركۇيەكتە دايىن بولادى دەپ كۇتىلۋدە»، - دەدى «جاڭا ماماندىقتار اتلاسى» جوباسىنىڭ جەتەكشىسى.
ونىڭ ايتۋىنشا، بولاشاقتىڭ ماماندىعىن انىقتاۋدىڭ وزىندىك تالداۋ، زەرتتەۋ ءادىس- ءتاسىلى بار. «جالپى الداعى ۋاقىتتا سۇرانىسقا يە بولاتىن نەمەسە جويىلاتىن ماماندىقتاردى انىقتاۋ فورسايت تەحنولوگياسى بويىنشا جۇزەگە اسىرىلادى. ول ءادىس ءوز كەزەگىندە 6 كەزەڭنەن تۇرادى. ياعني، بەلگىلى ءبىر سالاعا قاتىستى ونداعان، جۇزدەگەن ساراپشىنىڭ جانە ماماننىڭ زەرتتەۋى مەن بولجامىنىڭ ناتيجەسىندە جۇيەلى تالداۋ جاسالادى. تاعى ءبىر ايتا كەتەتىن جايت - ءدال قازىرگى ۋاقىتتا تاپشى ماماندىقتار مەن بولاشاقتا قاجەت بولاتىن ماماندىقتاردى سالىستىرۋعا كەلمەيدى. مىسالى، قازىر بىزدە ينتەرنەت ماماندارى نەمەسە ۇيگە دەيىن جەتكىزىپ بەرۋشى ماماندىعى تاپشى بولسا، ەندى ءبىر 5-10 جىلدان سوڭ ولارعا دەگەن قاجەتتىلىك ازايۋى ابدەن مۇمكىن»، - دەدى ول.
سونداي- اق ساراپشى جاسوسپىرىمدەرگە بولاشاق ماماندىعىن تاڭداۋدا قانداي ماسەلەلەرگە ءمان بەرۋ كەرەكتىگىنە توقتالىپ، كەڭەس بەردى. «ماماندىق تاڭدايتىن جاستارعا دا، قازىرگى ماماندارعا دا قويىلاتىن 4 نەگىزگى تالاپ بار. قانداي مامان يەسى بولماسىن، ءبىرىنشى تالاپ - سيفرلىق ساۋاتتىلىق. ەكىنشىدەن، ەموتسيونالدىق ساۋاتتىلىق. بۇل دەگەنىمىز ءوز ءىس- ارەكەتىنە تالداۋ جاساۋ، باسقا اداممەن ءتىل تابىسىپ، ولاردى تۇسىنە ءبىلۋ، وزىنە سىني كوزقاراسپەن قاراۋ، تاعى سول سياقتى. كەلەسى - ەۆوليۋتسيالىق ساۋاتتىلىق. ياعني، ادام ءوز ءومىرى مەن قىزمەتىن جاھاندىق تالاپقا سايكەستەندىرە الۋى كەرەك. ءتورتىنشى - ول زامان تولقىنى مەن سۇرانىسىنا تەز بەيىمدەلىپ، جاڭاشىلدىققا ۇمتىلۋ. اتاپ ايتقاندا، ءسىزدىڭ ماماندىعىڭىزعا بىرەر جىلدان سوڭ نارىقتا سۇرانىس بولماي قالسا، بۇگىنگى باعىتىڭىزدى وزگەرتىپ، سول ساتتەگى سۇرانىسقا ساي باسقا كاسىپپەن اينالىسۋعا دايىن بولۋىڭىز كەرەك»، - دەيدى و. مەتسيك.
ودان بولەك، زەرتتەۋشى مامان كەلەشەكتەگى باستى ترەند ماماندىقتار تۋرالى اڭگىمە ءوربىتتى. «قازاقستاندىق جاڭا ماماندىقتار اتلاسىن ازىرلەۋ اياسىندا ءبىز الەمدىك 6 ترەندتى ەسكەرىپ وتىرمىز. الدىمەن، ول - اقىلدى تەحنولوگيا نەمەسە روبوتتار. ەكىنشى ترەند - سيفرلىق جۇيەنى ارتتىرۋ، بۇل - IQ، IT، Big data، جاساندى ينتەللەكتتىڭ ادام ومىرىندەگى قىزمەتىن ارتتىرۋ.
ءۇشىنشى - تابيعي رەسۋرستاردىڭ تاۋسىلۋىنا بايلانىستى ونىڭ ورنىن باساتىن جاڭا رەسۋرس تۇرلەرىن تابۋ. تورتىنشىدەن، ەكولوگيالىق ترەند. بولاشاقتا ءونىم وندىرگەندە كەز كەلگەن سالا مەن ونىڭ ماماندارىنا ەكولوگيانى قاتاڭ قورعاۋ، ساقتاۋ تالابى قويىلادى. ءبىز سوعان كەلە جاتىرمىز جانە وسى شارۋامەن اينالىساتىن جاڭا مامان يەلەرى دە پايدا بولادى. تاعى ءبىر ترەند - ءوز تۇتىنۋشىلارىنىڭ سۇرانىسى مەن تالابىنا ساي تەز بەيىمدەلىپ جۇمىس ىستەي الاتىن كاسىپ يەلەرى»، - دەيدى ول.
جوبا جەتەكشىسى جاقىن ارادا جۇمىستا ادامدى روبوت الماستىرا الا ما دەگەن سۇراققا دا جاۋاپ بەردى.
«ءبىز مامان يەلەرىن بىلىكتىلىگىنە قاراي جوعارى، ورتاشا جانە بىلىكتىلىگى تومەن ماماندار دەپ ءۇش توپقا ءبولىپ قاراستىرامىز. وسى ورايدا، بىلىكتىلىگى تومەن مامانداردى اقىلدى تەحنولوگياعا نەمەسە روبوتقا اۋىستىرۋدىڭ قاجەتى جوق ءارى ول ءتيىمدى ەمەس. ال جوعارى بىلىكتى مامان يەلەرىن تولىعىمەن اۋىستىراتىن اقىلدى تەحنولوگيا الەمدە ءالى جاسالعان جوق، ياعني ءالى دە بولسا جوعارى بىلىكتى مامان يەلەرى قاجەت. ال ورتاشا دەڭگەيلى مامان يەلەرىنىڭ قىزمەتىن تەحنيكا نەمەسە روبوت تولىعىمەن اتقارا الادى»، - دەدى جوبا جەتەكشىسى.
ءسوز سوڭىندا ساراپشى ەلىمىزدە الداعى 10-15 جىل كولەمىندە جاڭادان پايدا بولاتىن جانە جويىلۋى مۇمكىن ماماندىقتاردى تىزبەكتەپ بەردى.
«اتداستا ماماندىقتاردى ءبىز ءۇش توپقا بولدىك. ولار - جاڭا نەمەسە بولاشاقتىڭ ماماندىقتارى، وزگەرتۋدى قاجەت ەتەتىن ماماندىقتار جانە جويىلاتىن ماماندىقتار. ەندى ءارقايسىسىن جەكە قاراستىرساق. جاڭا ماماندىقتار پايدا بولاتىن سالانىڭ ءبىرى - ەكولوگيا. بۇعان دەيىن ايتىپ وتكەنىمدەي، ەكولوگيانىڭ كۇن ساناپ ناشارلاۋىنا بايلانىستى ونى ساقتاۋ مەن قورعاۋ ءبىرىنشى كەزەكتە بولادى. دەمەك، ەكولوگتاردان باسقا، سالالىق ءىشىنارا جاڭا ماماندار دا پايدا بولادى. بۇدان بولەك، ەكىنشى ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا جاڭا ماماندار شىعادى.
بىزدە قالاي؟ ءبىر جوعارى ءبىلىمدى الامىز دا سونىمەن جۇمىس ىستەپ، قاجەت بولعاندا بىلىكتىلىگىمىزدى ارتتىرىپ وتىرامىز. ال بولاشاقتىڭ، ءتىپتى قازىرگى كۇننىڭ تالابى باسقاشا. ءبىر ادام جالعىز ماماندىقپەن شەكتەلىپ قالماۋى ءتيىس. قاجەت بولعاندا 30-40 جاسىندا زامان تالابىنا ساي باسقا ماماندىقتى يگەرۋگە دايىن بولۋى ءتيىس. سوندىقتان وسى باعىتتاعى جۇمىس ىستەيتىن ادامداردى بولاشاقتىڭ ماماندارى دەپ ايتۋعا بولادى.
ءۇشىنشى سالا - ادامي كاپيتال. بۇل دەگەنىمىز - بەلگىلى ءبىر سالا قىزمەتكەرلەرىمەن جۇمىس ىستەپ، سول سالانىڭ قىر- سىرىن بىلەتىن ماماندار. مىسالى، كەنشىلەردى الساق، بىرنەشە جىل جۇمىس ىستەگەن سوڭ، ولاردىڭ دەنساۋلىعى سىر بەرە باستايدى. سول كەنشىلەردىڭ دەنساۋلىعىمەن، ەڭبەك قۇقىعىمەن اينالىساتىن سالا ماماندارى پايدا بولادى دەگەن بولجام بار. وسى جەردە «كەنشىنىڭ دەنساۋلىعىنا دارىگەر جاۋاپتى، ال ەڭبەك قۇقىعى زاڭمەن قورعالعان، جاڭا مامانننىڭ نە قاجەتى بار» دەگەن سۇراق تۋىندايدى. ءبىراق ماسەلەنى تەرەڭىنەن قاراۋىمىز قاجەت. ماسەلەن، زاۋىتتا، قۇرىلىستا ىستەيتىندەردىڭ جۇمىسى اۋىر جانە دەنساۋلىعىنا قاۋىپ بار ەكەنىن ءبارىمىز بىلەمىز. الايدا سول پروبلەمانى شەشۋ نەمەسە وڭتايلاندىرۋ ىسىمەن ەشكىم اينالىسپايدى. مىنە وسى تۇرعىدان العاندا، ياعني ادامي كاپيتالدى ىلگەرىلەتۋ جولىندا جاڭا كاسىبي ماماندار قاجەت.
بولاشاق ماماندىقتارعا قاتىستى تاعى ءبىر باعىت - قاشىقتان جۇمىس ىستەۋ. ياعني، قازاقستاننىڭ كەز كەلگەن ازاماتى ۇيدە وتىرىپ- اق، ماسەلەن، Google-دە جۇمىس ىستەۋى مۇمكىن. وسىنداي مۇمكىندىكتەر اشىلادى. بۇل جەردە ايتا كەتۋ كەرەك، بولاشاقتا كەنشى، مۇنايشى ماماندىعى جويىلادى دەگەن ءسوز ەمەس. كەرىسىنشە، ماماندار جۇمىس ىستەيدى، تەك قانا زامان تالابىنا ساي اقىلدى تەحنولوگيانىڭ كومەگى ارقىلى ءوز جۇمىسىن جەتىلدىرەدى ءارى جەڭىلدەتەدى. ال بولاشاقتا جوعالاتىن ماماندىقتاردىڭ قاتارىنا جۇرگىزۋشىلەردى، ماشينيستەردى جاتقىزۋعا بولادى»، - دەيدى ولەگ مەتسيك.
اۆتور: ءالي يبرايەۆ