بالا كوتەرە الماي جۇرگەن وتباسىندا قازىر الدىمەن ەر ادامدى قارايمىز - رەپرودۋكتولوگ- دارىگەر
ەكو (بۇدان ءارى - دەنەدەن تىس ۇرىقتاندىرۋ) كومەگىنە جۇگىنەتىندەردىڭ % 95- عا جۋىعى - پەرزەنتتى بولعىسى كەلەتىن ەرلى- زايىپتىلار بولسا، % 3-5- ى ءوزى ءۇشىن بالا تاۋىپ الۋدى قالايتىن جالعىزباستى ايەلدەر. قازاقستاندا بۇل قىزمەت تۇرىنە جۇگىنۋدىڭ قۇنى قانداي؟
جالعىزباستى ايەلدەرگە دونور بولاتىن ادامنىڭ ءبىر پورتسيا اتالىق ۇرىعى قانشاعا باعالانادى؟ ەلىمىزدە ءاربىر التىنشى وتباسى بەدەۋلىكپەن كۇرەسۋدە. مۇنىڭ سەبەبى نەدە؟ دەنەدەن تىس ۇرىقتاندىرۋعا قاتىستى وسى جانە باسقا دا سۇراقتارعا «100 جاڭا ەسىم» جوباسىنىڭ جەڭىمپازى، «Ecomed» ەمحانالار جەلىسىنىڭ رەپرودۋكتولوگ- دارىگەرى الماز يبراگيموۆ جاۋاپ بەردى.
ەكو ارقىلى بالا سۇيگىسى كەلەتىندەردىڭ 3-5 پايىزى - جالعىزباستى ايەلدەر
- دەنەدەن تىس ۇرىقتاندىرۋ دەگەن نە؟
- دەنەدەن تىس ۇرىقتاندىرۋ دەگەنىمىز - ۇرىقتاندىرۋ پروتسەسىنىڭ كەيبىر بولىكتەرىن اعزادان تىس لابوراتوريالىق جاعدايدا وتكىزۋ، ياعني انالىق ۇرىق پەن اتالىق ۇرىقتىڭ كەزدەسۋىن، قوسىلۋىن، باستاپقى كەزدەگى دامۋىن لابوراتوريالىق جاعدايدا قامتاماسىز ەتىپ، ارى قاراي ايەلدىڭ جاتىرىنا سالۋ ءادىسى.
- كوبىنەسە ادامدار قانداي جاعدايدا سىزدەردىڭ كومەكتەرىڭىزگە جۇگىنەدى؟
- كەلەتىندەردىڭ % 95- عا جۋىعى - پەرزەنتتى بولعىسى كەلەتىن ەرلى- زايىپتىلار. ءوزى ءۇشىن بالا تاۋىپ العىسى كەلەتىن جالعىزباستى ايەلدەر % 3-5 قۇرايدى. ودان كەيىن سۋرروگات انا كومەگىنە جۇگىنەتىندەر بار. مۇنداي قىزمەت ءتۇرى تەك وتباسىلى ادامدارعا عانا جاسالادى. مىسالى، كەلىنشەگىنىڭ جاتىرى جوق بولسا نەمەسە دەنساۋلىق جاعدايىنا بايلانىستى ءوزىنىڭ بالا كوتەرۋ مۇمكىندىگى بولماعانىمەن، انالىق ۇرىعى بار بولسا - ونى الىپ، جولداسىنىڭ ۇرىعىمەن قوسىپ، سۋرروگات انانىڭ جاتىرىنا سالامىز.
ا ق ش- تا ەكو ارقىلى بالالى بولۋ قۇنى قازاقستاننان 5-10 ەسە قىمبات
- دەنەدەن تىس ۇرىقتاندىرۋ قازاقستاندا قاشان قولعا الىندى؟
- 1995 -جىلى Ecomed- ءتىڭ فيليالى الماتى قالاسىندا بولعان. ونىڭ نەگىزىن قالاۋشى - بيولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، رەپرودۋكتولوگ- دارىگەر سالتانات بايقوشقاروۆا. 1996 -جىلى اتالعان ەمحانادا ەلىمىزدە تۇڭعىش رەت دەنەدەن تىس ۇرىقتاندىرۋ ادىسىمەن كوتەرگەن ايەلدىڭ ءسابيى دۇنيەگە كەلدى. ودان بەرى وسى ادىسپەن دۇنيەگە كەلگەن بالالار سانى 17 مىڭنان اسادى. قازىرگى ۋاقىتتا بۇل ورتالىقتىڭ ەلىمىزدەگى نۇر- سۇلتان، الماتى، تاراز، شىمكەنت، اقتاۋ، اتىراۋ، قىزىلوردا، وسكەمەن سياقتى 9 قالاسىندا جانە تاشكەنت پەن بىشكەكتە فيليالى بار. باستاپقى كەزدە جاسالعان دەنەدەن تىس ۇرىقتاندىرۋ باعدارلاماسىمەن قازىرگى باعدارلامانى سالىستىرۋعا كەلمەيدى. مەديتسينالىق تەحنولوگيا الدەقايدا دامىپ كەتكەن. بۇگىنگى تاڭدا وسى ورتالىقتىڭ وزىندە عانا كۇنىنە 1-2 ءسابي دۇنيەگە كەلەدى. جىلىنا 1500-2000 سيكلعا دەيىن جاسالادى. ونىڭ ىشىندە % 40 -ى ءسابي كوتەرسە، شامامەن % 20- ى ءتۇسىپ قالادى. قالعانى سابيلەرىن دۇنيەگە الىپ كەلەدى.
- شەتەلدىكتەر وسى ادىسپەن ءسابيلى بولۋ ءۇشىن ءبىزدىڭ ەلگە قانشالىقتى كوپ كەلەدى؟
- قازىرگى ۋاقىتتا ەلىمىزدەگى وسىنداي ورتالىقتار دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ الدىڭعى قاتارلى مەملەكەتتەردەگى ورتالىقتارمەن ءبىر دەڭگەيدە. بۇلاي بولۋ سەبەبى - قازاقستاندا زاڭدىق قۇجات جاعىنان قولداۋ بار. مەديتسينالىق تۋريزم جاقسى دامىماعان سوڭ وسى ادىسكە جۇگىنەتىن شەتەلدىكتەر سانى % 10-15- عا ارتتى. باستاپقى كەزدە بۇل كورسەتكىش % 3-5 قانا بولاتىن. ولار ءۇشىن ساپاسى دا، باعاسى دا ءتيىمدى. شەكارالاس مەملەكەتتەر عانا ەمەس، گەرمانيا، انگليا، امەريكادان كەلەتىندەر بار، سەبەبى ول جاقتا بۇل باعدارلامانىڭ قۇنى وتە جوعارى. ا ق ش- تا بۇل قىزمەت تۇرىنە جۇگىنۋ قازاقستانمەن سالىستىرعاندا 5-10 ەسە قىمبات.
ەلىمىزدەگى ءاربىر التىنشى وتباسى بەدەۋلىكپەن كۇرەسۋدە
- ءبىرىنشى رەت ءساتسىز بولعان كەزدە ەكىنشى رەت، ءۇشىنشى رەت تالپىنىس جاسايتىندار كوپ پە؟
- مۇنداي وتباسىلارعا پسيحولوگيالىق كومەك كورسەتىپ، ارى قاراي دا كۇرەسۋدىڭ ءمانى بار ەكەنىن دالەلدەۋدىڭ ماڭىزى زور. ءبىرىنشى جولى بالا ءتۇسىپ قالعان جاعدايدا كەلەسى قادام قالاي بولۋى كەرەك ەكەنىن ايتامىز. دەنەدەن تىس ۇرىقتاندىرۋ ءادىستىڭ ناتيجەلىگى % 40- دان استام. بۇل دۇنيەجۇزىلىك ورتاشا كورسەتكىشتەن دە جوعارى. ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزدە دونورلىق، انالىق ۇرىق، اتالىق ۇرىقتى پايدالانۋ جانە سۋراگاتتىق انانى پايدالانۋ، گەنەتيكالىق دياگنوستيكا جاساۋعا زاڭدىق تۇرعىدا مۇمكىندىك بەرىلگەن. بىزدە بۇكىل مەديتسينالىق تەحنولوگيالاردى قولدانۋعا، ەمبريونداردىڭ وسۋىنە، گەنەتيكالىق دياگنوستيكا جاساپ، سۇرىپتاپ الىپ سالۋعا مۇمكىندىك بار بولعاندىقتان ناتيجەسى جوعارى بولىپ وتىر. مىسالى، كەيبىر مەملەكەتتە «ءۇش انالىق ۇرىقتان كوپ ۇرىقتاندىرۋعا، ەمبريونداردى قاتىرۋعا بولمايدى» دەگەن سياقتى تىيىمدار بار. وسى ادىسپەن 2-3 تالپىنىس جاساعان كەزدە % 80-90- عا دەيىن وتباسىلار بالالى بولسا، قالعان % 10-15- ى بالالى بولا الماۋلارى مۇمكىن.
- بالا كوتەرە الماۋ جاعدايى جىل وتكەن سايىن كوبەيىپ بارا جاتىر. مۇنىڭ سەبەبى نەدە؟
- قازىرگى كەزدە ەلىمىزدەگى ءاربىر التىنشى وتباسى بەدەۋلىكپەن كۇرەسۋدە. بۇل % 15- دان جوعارى كورسەتكىش. بۇعان ەكولوگيا، سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ۇستانباۋ، دۇرىس تاماقتانباۋ، گادجەتتەردى ءجيى پايدالانۋ سياقتى جاعدايلار سەبەپ بولۋى مۇمكىن. بۇل جاعى تولىق زەرتتەلمەگەن. بۇرىن مۇنداي جاعدايدا كوبىنەسە الدىمەن ايەلدى تەكسەرسەك، قازىرگى ۋاقىتتا الدىمەن ەر ادامدى تەكسەرىپ الامىز. ويتكەنى ەر ازاماتتاردىڭ شاۋەتىنىڭ ساپاسى ناشارلاپ كەتكەن. كەيدە ايەلدى ءدارى- دارمەكپەن ەمدەپ، تالداۋ جۇمىستارىن جاساپ، ءتىپتى وتا جاساعان سوڭ بالا كوتەرە الماۋىنىڭ نەگىزگى سەبەبى كۇيەۋىنىڭ دەنساۋلىعىنا بايلانىستى ەكەنىن ءبىلىپ جاتامىز. ونداي جاعداي بولماس ءۇشىن ەر ادامنىڭ شاۋەتىن الىپ، قانشالىقتى ۇرىقتاندىرۋعا قابىلەتى بار ەكەنىن انىقتاپ الۋ الدەقايدا ارزان جانە تەز، ءتيىمدى.
ەكو جاساۋ 4 كەزەڭنەن تۇرادى
- بۇل ءادىستى كۆوتا ارقىلى قولدانۋ مەن اقىلى تۇردە قولدانۋ كەزىندە قالتادان شىعاتىن شىعىننىڭ ايىرماشىلىعى كوپ پە؟
- بىلتىرعا دەيىن كۆوتا مەديتسينادىق كومەكتىڭ تەگىن كولەمى شەڭبەرىندە جۇزەگە اسىرىلعان. مەملەكەت جىلىنا ەلىمىز بويىنشا 900 كۆوتا ءبولىپ وتىردى. بيىلدان باستاپ دەنەدەن تىس ۇرىقتاندىرۋ باعدارلاماسى مىندەتتى الەۋمەتتىك مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ جۇيەسى اياسىندا جۇزەگە اسىرىلادى. رەسەيدە بيىلدان باستاپ مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ بويىنشا جىلىنا ەكى رەت دەنەدەن تىس ۇرىقتاندىرۋدى تەگىن جۇزەگە اسىرۋعا مۇمكىندىك بەرىلدى. ولاردىڭ بۇل باعدارلاماعا كوشكەنىنە ون شاقتى جىل بولدى. قازاقستاننىڭ دا بولاشاقتا سونداي دەڭگەيگە كەلۋى مۇمكىن. ازىرگە بۇل بويىنشا سۇراقتار كوپ، ءبىراق مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ بويىنشا كەلگەندەرمەن جۇمىس ىستەپ جاتىرمىز.
دەنەدەن تىس ۇرىقتاندىرۋ باعدارلاماسى ءتورت كەزەڭنەن تۇرادى. ءبىرىنشى كەزەڭدە وتباسى وسى ادىسپەن بالالى بولۋعا دايىندالىپ، قاجەتتى تالداۋلاردى جينايدى. كوبى تىركەلگەن ەمحاناسى ارقىلى تالداۋلارعا جولداما الىپ، تەگىن وتە الادى. وتباسىلاردىڭ كوبى كەزەككە تۇرعىسى، ۋاقىت ءولتىرىپ العىسى كەلمەگەندىكتەن اقىلى تۇردە ءبىر كۇندە وتۋگە تىرىسادى. ەكىنشى كەزەڭدە ەتەككىر كەزەڭىن كۇتىپ، انالىق ۇرىقتى ءوسىرۋ، جەتىلدىرۋ ءۇشىن ىنتالاندىرادى. بۇل كەزەڭدە ايەل 10-12 كۇن ءدارى- دارمەك قابىلدايدى.
ءۇشىنشى كەزەڭدە انالىق ۇرىقتى الىپ، لابوراتوريا جاعدايىندا اتالىق ۇرىقپەن قوسىپ، ۇرىقتاندىرىپ، وسىرەمىز. ءتورتىنشى كەزەڭدە ەمبريون ايەلدىڭ جاتىرىنا سالىنادى. جۇكتىلىك بار- جوعىن انىقتاۋعا تاعى دا ەكى اپتاداي ۋاقىت كەتەدى جانە وسى ۋاقىتتا ايەل جۇكتىلىكتى ساقتاپ قالاتىن ءدارى- دارمەكتەردى ىشەدى. ءبىرىنشى كەزەڭنەن باسقاسى مىندەتتى الەۋمەتتىك مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ ەسەبىنەن تەگىن جاسالادى. 2010 -جىلدان بەرى وسى ءادىس تۇرىنە بولىنەتىن قارجى مولشەرى وزگەرگەن ەمەس.
مىسالى، بىلتىر كۆوتا ارقىلى جۇمىس ىستەگەن كەزدە ءبىر باعدارلاماعا مەملەكەت تاراپىنان بولىنەتىن قاراجات ورتاشا ەسەپپەن 780 مىڭ تەڭگە بولدى. نەگىزى بۇل بارلىق پروتسەسكە جەتپەيدى، ءبىراق ءبىز ناتيجەلىلىكتى كورسەتۋ ءۇشىن كەرەك كەزدە ءوز مەكەمەمىزدىڭ قاراجاتىن جۇمساۋىمىز مۇمكىن. ال كۆوتاسىز، ءوز قالتاسىنان شىققان قاراجات ەسەبىنەن بالا كوتەرۋگە كەلگەن وتباسىلارمەن ءوزارا اقىلداساتىن جاعدايدار بولادى.
ەمبريونداردى قاتىرىپ قويۋ وتە ءتيىمدى. بۇل مەملەكەتتىڭ قاراجاتىن ۇنەمدەۋ ءۇشىن دە قاجەت. مىسالى، بولىنگەن قاراجات بويىنشا جاسالعان دەنەدەن تىس ۇرىقتاندىرۋ كەزىندە 15 ۇرىق الدىڭىز دەلىك. ونىڭ ىشىنەن 5 ساپالى ەمبريون الىپ، ونىڭ ەكەۋىن ايەلدىڭ جاتىرىنا سالامىز. قالعان 3 ەمبريوندى قاتىرىپ قويۋعا بولادى. ءبىرىنشى جاعدايداعى تالپىنىس ءساتسىز بولسا، قاتىرىپ قويعان ەمبريونداردى ەرىتىپ، سالۋعا بولادى. ونىڭ قۇنى شامامەن 150 مىڭ تەڭگە. ءتىپتى ءبىرىنشى جۇكتىلىك ءساتتى بولىپ، كەيىن تاعى دا ءسابي سۇيگىڭىز كەلسە سول ەمبريوندى قايتا قولدانا الاسىز. ال ۇرىقتى قاتىرىپ قويماساڭىز، كەلەسى تالپىنىس كەزىندە بارلىق پروتسەستى باسىنان باستاپ ءوتىپ، تاعى دا 780 مىڭ تەڭگە شىعىندالۋعا تۋرا كەلەدى.
بۇل مەملەكەت ءۇشىن دە ءتيىمدى ەمەس. وسى تۇرعىدا مەديتسينالىق تەحنولوگيالار مۇمكىندىگىن قايتا قاراۋ كەرەك دەپ ويلايمىن. كۆوتامەن دەنەدەن تىس ۇرىقتاندىرۋ جاساعان وتباسىعا ۇرىقتى قاتىرىپ قويۋ تۋرالى ۇسىنىس ايتامىز. نەگىزى ءبىرىنشى جولى ءساتسىز بولسا، ەكىنشى جولى اعزانى، ۇرىقتى قاتىرىپ، دەمالدىرىپ بارىپ سالۋ كوپ جاعدايدا ءساتتى اياقتالادى.
- ءوزى ءۇشىن بالا تاۋىپ العىسى كەلەتىندەر «ەرتەڭ بالام وسكەندە اكەسىنىڭ قايدا ەكەنىن سۇراسا قايتەم؟ بالا تولىق وتباسىندا تۋۋعا لايىقتى» دەپ ويلاماي ما؟
- جالعىزباستى ايەلدەر كەلگەن كەزدە ءبىزدى دە تولعاندىرادى. ولارعا بالانىڭ اكەسى دە، اناسى دا بولعانى ءجون ەكەنىن ايتامىز. كوبىنەسە 40 جاستان اسقان ايەلدەر كەلەدى. ولار بالالى بولا الاتىن جاستان ءوتىپ بارا جاتقان سوڭ كەلەدى. 30 جاسقا دەيىنگى جاس كەلىنشەك تە كەلگەن جاعداي بولعان. ول بۇرىن تۇرمىستا بولعان جانە بالا كوتەرە الماعانى سەبەپتى اجىراسىپ كەتكەن. ول ەشكىمنىڭ پىكىرىنە قاراماي دەنەدەن تىس ۇرىقتاندىرۋ ارقىلى بالا كوتەرۋگە شەشىم قابىلداعان، ءبىراق مەن وعان «ءسىز ءالى جاسسىز. ەمدەلەسىز. تاعى دا تۇرمىسقا شىعىپ، بالا كوتەرەسىز» دەپ ۇيىنە قايتاردىم.
ءبىر پورتسيا اتالىق ۇرىق 30 مىڭ تەڭگە تۇرادى
- جالعىز باستى انالارعا ۇرىعىن بەرەتىن ادامدار، ياعني دونورلار ەلىمىزدە كوپ پە؟ ولاردىڭ موتيۆاتسياسى قانداي؟ قازاقستاننىڭ ءبىر تۇكپىرىندە ءوزىنىڭ بالاسى بار ەكەنىن بىلە تۇرا كورىسپەي جۇرە بەرۋ قيىن ەمەس پە؟
- ەلىمىزدە انالىق ۇرىق دونورىن، اتالىق ۇرىق دونورىن پايدالانۋعا رۇقسات ەتىلگەن جانە بۇل قاجەت دۇنيە دەپ سانايمىن. ەگەر ەلىمىزدە رۇقسات ەتىلمەسە شەشىم قابىلداپ قويعان ايەل شەتەلگە بارىپ جاساتۋى مۇمكىن. ول كەزدە اكەسى ازيالىق بولعانىن قالايتىنىن ايتادى، ال ازيالىق كوپ جاعدايدا قىتاي، كارىس، جاپون بولۋى مۇمكىن. اتالىق ۇرىق بەرەتىن دونورلارعا كوپ قارجى بەرىلمەيدى. ءبىر پورتسيا اتالىق ۇرىق شامامەن 30 مىڭ تەڭگە تۇرادى. ءار ادام ارى كەتسە 10 پورتسيا ۇرىق بەرۋگە قۇقىلى. ول 300 مىڭ تەڭگەگە باعالانسا، اقشانىڭ جارتى بولىگىن ۇرىقتى وتكىزگەننەن كەيىن، قالعان بولىگىن التى ايدان كەيىن كارانتيننەن وتكەننەن سوڭ الادى.
اتالىق ۇرىق مىندەتتى تۇردە 6 اي كارانتيننەن وتەدى، ودان كەيىن قايتادان زەرتتەپ، تولىق تازا بولعان جاعدايدا قولدانۋعا مۇمكىندىك بەرىلەدى. دۇنيەجۇزىلىك تاجىريبە بويىنشا، ءبىر دونوردىڭ ۇرىعىن 20 رەتتەن ارتىق قولدانۋعا بولمايدى. 20 رەت قولدانعان كەزدە شامامەن 5-6 بالا دۇنيەگە كەلەدى. ال ءبىزدىڭ ەلدە حالىق سانى از بولعاندىقتان، دونور ۇرىعىن 10 رەت قانا قولدانامىز. مۇنداي جاعدايدا دۇنيەگە 3 بالادان ارتىق كەلمەيدى. سونداي- اق، ينتسەستتىڭ الدىن الۋ ءۇشىن، ياعني تۋىسىمەن وتباسى قۇرىپ قالۋىنان ساقتاپ قالۋ ءۇشىن ايەلگە ۇرىق يەسىنىڭ ءجۇزىن، رۋىن ايتامىز.
- قوعامدا مىناداي پىكىر دە بار. ياعني، اللا تاعالا ادامعا بالا بەرمەسە - دەمەك ول ادامنىڭ ومىردەگى ميسسياسى باسقا بولۋى مۇمكىن ەمەس پە؟ ول قۇدايدىڭ قالاۋىنا قارسى كەلۋگە جاتپاي ما؟
- ەگەر فيلوسوفيالىق تۇرعىدان قارايتىن بولساق، ومىردە تەپە- تەڭدىك بار. عىلىم مەن ءدىندى ءبىر- بىرىنە قاراما- قارسى قويۋعا بولمايدى. ەگەر اللا قالاماسا، ادامنىڭ باسىنا دەنەدەن تىس ۇرىقتاندىرۋ تۋرالى يدەيا تۋىنداماس ەدى. اللا تاعالا ادامدارعا ەمدى دە، وسىنداي مۇمكىندىكتى دە دارىگەرلەر ارقىلى بەرەدى. بۇل - ەرلى- زايىپتىلاردىڭ گەنەتيكالىق تۇرعىدا ءوز بالالارى بولۋىنا مۇمكىندىك بەرەتىن ءادىس.
ەرەكشە جاعدايدا كەلگەن وتباسى ءۇشىن ارنايى قۇرىلعى ويلاپ تاۋىپ، ءسابيلى بولۋىنا سەبەپشى بولدىق
- وسى تاقىرىپتى ءارى قاراي وربىتسەك، ءدىن ەرلى- زايىپتىلاردىڭ وسىنداي جولمەن ءسابيلى بولۋىنا قارسى ەمەس. ءدىن جالعىزباستى ايەلدەردىڭ وسى جولمەن ءسابيلى بولۋىنا جانە سۋرروگاتتى انانى قولدانۋعا قارسى. بۇل تۋرالى نە ويلايسىز؟
- ءبىر مىسال كەلتىرەيىن. ءبىر ايەل بوسانۋ كەزىندە سابيىنەن دە، جاتىرىنان دا ايىرىلىپ قالعان، ءبىراق ۇرىقتارى ساقتالعان. ول جولداسىمەن بىرگە بىزگە كەلدى. وعان سۋرروگات انادان باسقا ۇسىناتىن نۇسقامىز بولعان جوق. وعان سۋرروگات انا رەتىندە تۋعان ءسىڭلىسى بالا كوتەرىپ بەردى. بۇل جەردە نەكە قيدىراتىنداي ەشقانداي جىنىستىق قاتىناس بولعان جوق. بۇل جىنىستىق قاتىناسسىز، لابوراتوريالىق جاعدايدا جاسالاتىن ءادىس. دىندە ءتورت ايەل الۋعا رۇقسات، ياعني ءتورت ايەلمەن كەزەك- كەزەك جاتۋ كۇنا ەمەس. مورالدىق تۇرعىدان قاراعاندا قايسىسى جيىركەنىش تۋدىرادى؟
- جۇرەگىڭىزدە ۇزاق ۋاقىت ساقتالىپ قالاتىن وقيعالار بولىپ تۇرا ما؟
- مەديتسينالىق اكادەميانى بىتىرگەن كەزدەن باستاپ ءومىر جولىن مەديتسيناعا ارناعان ايەل بار. 30 جىل بويى جەدەل گينەكولوگيا سالاسىندا ەڭبەك ەتكەن. قىزمەت بابىمەن جۇرگەندە جاسى ءوتىپ كەتكەنىن بايقاماي قالعان. ول بىزگە 50 جاسىندا كەلدى. ۋايىمدادىم، سەبەبى وسى جاسىندا بالانى كۇتىپ- باعۋ وڭاي ما؟ قۋانىشقا وراي، ءبارى ءساتتى ءوتتى. ول بوسانعاننان كەيىن ءسابيىن الىپ كەلدى. ءسابيدى كورگەن كەزدە بويىمداعى كۇماننان تولىق ارىلدىم. ودان بەرى بەس جىل ءوتتى.
تاعى ءبىر جاعداي، بىزگە انالىق بەزىندە ۇرىعى بار، ءبىراق ونى الۋعا ەش مۇمكىندىك جوق ايەل كەلدى. مۇنداي جاعدايدا كەلگەن ادامداردىڭ ۇرىعىن دۇنيەءجۇزى بويىنشا ەش مامان الا الماعان. ءبىز سول وتباسى ءۇشىن ارنايى قۇرىلعى جاساپ، شەشىمى جوق ماسەلەنىڭ شەشىمىن تاۋىپ، دەنەدەن تىس ۇرىقتاندىرۋ جاسادىق. بۇل بۇرىن- سوڭدى بولماعان تاجىريبە بولدى. ونى قانداي جولمەن العانىمىز تۋرالى عىلىمي جۇمىس جازىپ جاتىرمىز، الداعى ۋاقىتتا كوپەنگاگەندە وتەتىن فورۋمدا وسى جاعداي تۋرالى بايانداما جاسايمىز.
ادام اعزاسى - قولدان جاسالعان كولىك ەمەس
- دەنەدەن تىس ۇرىقتاندىرۋ ارقىلى ومىرگە كەلگەن بالالاردىڭ قانداي دا ءبىر ەرەكشەلىگى، وزگەشەلىگى بولا ما؟
- بۇل ءادىستى بريتانيالىق گينەكولوگ روبەرت ەدۆاردس جانە ەمبريولوگ پاتريك ستەپتوۋ ويلاپ تاپقان. ولار 600-گە جۋىق تالپىنىستان كەيىن ناتيجەگە قول جەتكىزىپ، 1978 -جىلى وسى ءادىس ارقىلى ومىرگە لۋيزا براۋن ەسىمدى قىز كەلگەن. ونىڭ جاسى قازىر قىرىقتان استى جانە تابيعي جولمەن كەلگەن بالالارى بار. ودان كەيىن وسى جولمەن دۇنيەگە كەلگەن بالالاردىڭ دەنساۋلىعى جان- جاقتى زەرتتەلىپ، ونىڭ تابيعي جولمەن دۇنيەگە كەلگەن بالالاردان ەشقانداي ايىرماشىلىعى جوق ەكەنى دالەلدەنگەننەن كەيىن بارىپ 2010 -جىلى روبەرت ەدۆاردسقا نوبەل سىيلىعى بەرىلدى.
- وسىنداي جاعدايعا تاپ بولعان وتباسىلارعا قانداي كەڭەس ايتاسىز؟
- دۇنيەنىڭ سىرلارى كوپ. كولىكتى جوندەۋ - قيىن ەمەس، سەبەبى ونى ادام جاسادى. ادامنىڭ اعزاسىن زەرتتەۋ - قيىن، سەبەبى ونى اللا تاعالا جاراتتى. مەنىڭ كەڭەسىم، قانداي سىرقات، قانداي جاعداي بولسا دا ەر مەن ايەلى ءبىر- ءبىرىن قولداپ جۇرسە، بىرگە بولسا - جاقسى ناتيجەگە جەتەدى. ەڭ باستىسى - ءبىر- ءبىرىن ايىپتاپ، كىنالاۋعا بولمايدى. مەن قانشا جىلدىق جۇمىس تاجىريبەمدە وسىعان كوزىم جەتتى.
- سۇحباتىڭىز ءۇشىن راحمەت!
اۆتور زارينا قاھارمان
