قاقپان تۋرالى نە بىلەمىز؟
اعاشتان جاسالعان تيەكتەيتىن تيەگى بولادى. قاقپاندى شىنجىر ارقىلى جەرگە، اعاش تامىرلارىنا بەكىتەدى. قاقپان مەن شىنجىردىڭ قوسىلعان جەرىنە اينالسوق ورناتىلادى، قاقپاننىڭ استىنا توپىراق تۇسىرمەي توسىپ تۇراتىن قۇرىم كيىزدى جاپقى دەپ اتايدى. قاقپان ءسوزى «قاق- پان» تىركەسىنەن قالىپتاسىپ، بىرتە- بىرتە كىرىگىپ قاقپان بولىپ اتالىپ كەتكەن. قازاق قاقپاندارى ايۋ قاقپان، بۇعى قاقپان، قاسقىر قاقپان، تەكە قاقپان، ەلىك قاقپان، سۋىر، بورسىق، سۋسار قاقپان، قويان قاقپان، قارعا قاقپان سياقتى كوپ تۇرگە بولىنەدى. ايۋ، بۇعى سياقتىلارعا قۇرىلاتىن قاقپاننىڭ قاندىاۋىزى ارا ءجۇزدى قوس سەرپەرلى بولسا، ەلىك، تەكە، بورسىق سياقتىلارعا قۇرىلاتىن قاقپان قوس سەرپەرلى، ءبىراق قاندىاۋىزى ارا ءجۇزدى بولمايدى. ال قارعا، قوياندارعا قۇرىلاتىن قاقپان ءبىر سەرپەرلى بولىپ كەلەدى. قىرعاۋىل، ەلىك، قويان قاتارلىلاردىڭ اياعىن جارالاماي الۋ ءۇشىن كەيدە قاقپاننىڭ قاندىاۋىزىنا كيىز وراپ قۇراتىن دا جاعداي كەزدەسەدى.
مىنە، قازاق قاقپانشىلىعى وزىندىك فورما، وزىندىك ءادىس- امالدارمەن جۇرەتىن مۇرامىز بولىپ تابىلادى.
قاقپان قۇرۋ شىنجىرلى قۇرۋ جانە جەر تيەكتى قۇرۋ دەپ بولىنەدى. ۇزىن شىنجىرمەن قاقپاندى جەرگە قازىق ارقىلى نەمەسە اعاش تامىرلارىنا بەكىتۋ ارقىلى قۇرۋ شىنجىرلى قۇرۋ دەپ اتالادى. ال قاقپاننىڭ استىن 50 - 70 سانتيمەتر قازۋ ارقىلى قىسقا شىنجىرمەن جەر استىنا كولدەنەڭ اعاش بايلاپ قۇرۋ جەر تيەك قاقپان دەپ اتالادى. ادەتتە قاقپاندى قۇرعاننان كەيىن 3 − 5 كۇندە ءبىر رەت ارالاپ كورىپ تۇرادى.
ايتپاعىمىز بۇگىندە قاقپان جانە قاقپانشىلىق ونەرى ۇمىت بولىپ، قاقپان جۇرت اراسىنان جوعالۋعا بەتتەپ بارادى. بايزاق اۋداندىق تاريحي- ولكەتانۋ مۋزەيىندە ىسقاق وتار ۇلىنىڭ ءوز قولىمەن جاساعان قاقپانى بار. XIX عاسىرعا جاتاتىن جادىگەردى كورگەن جاستار ەرەكشە قىزىعۋشىلىقپەن تاماشالايدى. وسى ءبىر ۇلتتىق ونەر، باي مۇرامىز - قاقپانشىلىقتى ءومىر سالتىمىزدان وشىرمەۋگە تىرىسايىق.
ايناگۇل مامىتبەكوۆا، ايزاق اۋداندىق تاريحي- ولكەتانۋ مۋزەيىنىڭ عىلىمي قىزمەتكەرى
«ەگەمەن قازاقستان»
