اشىعۋ پايدالى ما الدە زيان با؟
بۇل سۇراققا كەسىمدى جاۋاپ قاتۋ قيىن. ويتكەنى، ءداستۇرلى مەديتسينانىڭ ءتۇپ-تامىرى دا سول ءوزىن-ءوزى ەمدەۋگە بارىپ تىرەلەدى ەمەس پە؟! اۋرۋدان ەمدەلۋدىڭ ءتۇپ نەگىزى دە ادامنىڭ ءوز تابيعاتىن تانىپ بىلۋدەن باستالعان.
قۇداي- اۋ، قازىر ءوز بەتىنشە ەمدەلۋدىڭ جولى قانشاما دەرسىز. ءبىرى شوپپەن، ءبىرى اشىعۋمەن، ءبىر كۇن ساۋلەسىمەن، ءبىرى سۋىق سۋمەن... ءزاردىڭ قۇدىرەتىنە باس يەتىندەردى دە كەزدەسىرىپ ءجۇرمىز. ءبىراق، وسى ءادىس- امالدار قانشالىقتى ناتيجە بەرەدى؟
كەيىنگى جىلدارى ءوزىن-ءوزى ەمدەۋ ادىستەرىنىڭ ىشىندە اشىعۋمەن ەمدەلۋ كەڭ تاراپ كەلەدى. بۇل ورايدا «اشىعۋدىڭ اتاسى» اتانىپ كەتكەن امەريكالىق ديەتولوگ پول برەگگتىڭ ەسىمى ءجيى اۋىزعا ىلىگەدى. «ونىڭ «اشىعۋدىڭ قۇدىرەتى» دەپ اتالاتىن كىتابى توقسانىنشى جىلداردان باستاپ كسرو- دا وتە جوعارى سۇرانىسقا يە بولدى. سوڭعى جىلدارى بۇل كىتاپ قازاق تىلىندە بىرنەشە نۇسقادا باسىلىپ شىقتى. باسىلىمداردا دا ونىڭ ماقالالارى ءجيى جاريالانىپ تۇرادى. ءسوز جوق، پول برەگگ ءبىز ءۇشىن اتى اڭىزعا اينالعان تۇلعا. الايدا، سول اڭىزدىڭ استارىندا اقيقات بار ما؟
ءبىرىنشى اڭىز: «95 جاسىندا قايتىس بولعان»
«اشىعۋدىڭ قۇدىرەتىن» العاش ورىس تىلىنە اۋدارىپ، ونى ك س ر و-عا تانىستىرعان ستيۆ شەنكمان پول برەگگ تۋرالى ەل اراسىندا مىنانداي اڭىز تاراتىپ جىبەردى. «پول برەگگ 1976 -جىلى جەلتوقساندا 95 جاسىندا قايتىس بولدى. قازا توسىننان كەلدى. ول ءوز اجالىنان ولگەن جوق. پ. برەگگ ءوزىنىڭ سۇيىكتى ءىسى-تەڭىز بەتىندە سۋ شاڭعىسىمەن (سەرفينگپەن) سەرۋەندەپ ءجۇرىپ، الىپ تولقىننىڭ استىندا قالدى».
الايدا، ا ق ش-تا پول برەگگتىڭ جاسىنا قاتىستى تىڭ دەرەكتەر تابىلدى. سوعان قاراعاندا پ. برەگگ 1895 -جىلى ينديانا شتاتىنىڭ بەيتسۆيلل قالاسىندا دۇنيەگە كەلگەن جانە 1976 -جىلى 81 جاسىندا قايتىس بولعان. ال، پول برەگگ ءوزىنىڭ ەڭبەكتەرىندە 1881 -جىلى ۆيردجينيادا دۇنەگە كەلگەنىن جازىپ كەلگەن بولاتىن. ارادا 14 جاس ايىرماشىلىق بار. ەگەر اسكەرگە ەرتەرەك بارۋ ءۇشىن ادام وزىنە 1-2 جاستى قوسىپ السا، تۇسىنۋگە بولار ەدى. ال باقانداي 14 جاستى قوسىپ جىبەرۋدى نەمەنە تۇسىندىرۋگە بولادى؟
جارىق دۇنيە ەسىگىن 14 جىل ەرتە اشۋ يدەياسى شاماسى پول برەگگكە وتىزىنشى جىلدارى، ول ءوزىنىڭ ساۋىقتىرۋ لەكسيالارىن وقىپ، تەك تابيعي تاعامداردى شىعاراتىن «Bregg Live Foods» كومپانياسىنىڭ نەگىزىن قالاعان كەزدە تۋسا كەرەك. ياعني، ءوزىن الدەقايدا جاس ەتىپ كورسەتۋ پول برەگگكە تەك تابىس تابۋ ماقساتىندا قاجەت بولعان سياقتى. جانە بۇل تابىلعان اقىل ەدى. ءوزىڭىز ويلاپ كورىڭىزشى، جاسى 49 دا ءبىراق 35 تەگى جىگىتتەي كۇلىمدەپ تۇرعان دانىشپاننىڭ ايتقاندارىنا بۇدان كەيىن كىم سەنبەسىن؟!
ەكىنشى اڭىز: «سۋ شاڭعىسىمەن سەرۋەندەپ ءجۇرىپ...»
ەكىنشى اڭىز «پول برەگگ 95 جاسىندا تەڭىز بەتىندە سۋ شاڭعىسىمەن سەرۋەندەپ ءجۇرىپ، الىپ تولقىننىڭ استىندا قالىپ قايتىس بولدى».
95 جاستاعى قارتتىڭ سۋ بەتىندە جاس جىگىتتەرشە شاڭعىمەن سەرۋەندەپ جۇرگەنىن كوز الدىڭىزعا ەلەستەتىپ كورىڭىزشى. اقىلعا قونا ما؟ جوق. پول برەگگ مۇنى قايتىس بولعان 81 جاسىندا دا جاساي الماعان. كۋاگەرلەردىڭ ايتۋىنشا، قايتىس بولارىنا ساناۋلى ساعاتتار قالعان كەزدە، ياعني 1976 -جىلدىڭ 7 -جەلتوقسانىندا ول تەڭىز جاعالاۋىندا تۇرىپ، الىستان سۋ شاڭعىسىمەن سەرۋەندەپ بارا جاتقان جىگىتكە قاراپ تۇرىپتى.
كەنەت پ. برەگگ جىگىتتىڭ سۋعا قۇلاعانىن كورگەن. سوعان قاتتى قايعىردى ما، كىم ءبىلسىن، ارتىنشا ونىڭ جۇرەگى سىر بەرىپ، فلوريدا شتاتىنداعى مايامي- بيچ- تەگى اۋرۋحاناعا جەتكىزىلگەن. ول وسىندا كوپ ۇزاماي جان تاپسىرادى. بۇل كەزدە ونىڭ جاسى جوعارىدا ايتقانىمىزداي، 95 تە ەمەس 81 دە بولاتىن. دارىگەرلەر ونىڭ جۇرەك تالماسىنان قايتىس بولعانىن انىقتايدى.
95 جاستا سۋ شاڭعىسىمەن سەرۋەندەپ ءجۇرىپ قايتىس بولعانى تۋرالى اڭىزدىڭ تۋۋىنا، ارينە پول برەگگتىڭ قاتىسى جوق. مۇنى شىعارعان ونىڭ جولىن قۋۋشىلار، ول نەگىزىن قالاعان كومپانيانىڭ مۇراگەرلەرى بولسا كەرەك. سونداي-اق، «قايتىس بولعاننان كەيىن برەگگتىڭ اعزاسىن تەكسەرگەن عالىمدار ونىڭ تەرىسى مەن ىشكى مۇشەلەرىنىڭ جاس بالانىكىندەي بالعىن دا، تىڭ ەكەنىن انىقتادى» دەگەن نەگىزسىز اڭگىمەنى تاراتىپ جىبەرگەندەر دە بەلگىسىز قالىپ وتىر.
ءۇشىنشى اڭىز: «بالا كەزىندە اۋرۋشاڭ بولعان»
كەيبىر ساراپشىلار پول برەگگ ەڭبەكتەرىنىڭ ك س ر و-دا كەڭ تارالۋىن كرەملمەن بايلانىستىرادى. مۇنى ءجونسىز دەي المايسىز. سەبەبى پول برەگگ ءوزىنىڭ ەڭبەكتەرىندە ەت، قۇس، ماي، قايماق، جۇمىرتقا، شۇجىق سياقتى تاعامداردان باس تارتىپ، ونىڭ ورنىنا اشىعۋدى، تەك كوكونىس پەن جەمىس جيدەكپەن تاماقتانۋدى ۇسىندى. كەڭەس باسشىلارىنا پ. برەگگتىڭ كەڭەسى قاتتى ۇناپ قالسا كەرەك. ويتكەنى، وداقتا توقسانىنشى جىلداردىڭ باسىندا ءدال وسى ونىمدەردى ءوندىرۋدىڭ جوسپارى كۇرت تومەندەپ كەتكەن بولاتىن.
ال، ا ق ش-تا پول برەگگتىڭ ەسىمى جۇرتشىلىققا ونشالىقتى تانىس ەمەس. كوپشىلىك ونى ءوزىنىڭ ساۋىقتىرۋ لەكسيالارى ارقىلى تابىس تاۋىپ جۇرگەن بيزنەسمەننىڭ ءبىرى رەتىندە بىلگەن. پول سۋ شاڭعىسىندا سەرۋەندەۋمەن اينالىستى ما، جوق پا، ول جاعى بەلگىسىز، ءبىراق، ول ا ق ش-تا ەندى تانىلا باستاعان سۋ شاڭعىسىن جانىنداي جاقسى كورگەنى انىق. ويتكەنى، برەگگتىڭ تابيعاتى تاڭسىق دۇنيەلەردى جاقسى كورگەن. ول ءوزىنىڭ ەڭبەكتەرىندە كىسىنى ەلىكتىرە تۇسەتىن وسىنداي تاڭسىق دۇنيەلەردى كەرەمەت ۇيلەستىرە بىلگەن. ماسەلەن.. .
پ. برەگگ ءوزىنىڭ ەڭبەكتەرىنىڭ بىرىندە رەسەيگە ساياحات جاساعانىن، سوندا جاسى 164 كە كەلگەن اداممەن جولىققانىن جازادى. الايدا ا ق ش ازاماتى قىرعي قاباق كەڭەس وداعىنا ارنايى ەكسپەديتسيا جاساپ، ەمىن ەركىن ەل ارالادى دەگەن قيسىنعا كەلە مە؟
سولاي بولعان كۇننىڭ وزىندە ول نەگە سول كەزدەگى مەرزىمدى باسىلىمداردا جاريالانباعان؟ پ. برەگگ «ساياحاتتى» نەگە رەسەيگە جاسادى؟ ويتكەنى، امەريكالىقتار ءۇشىن بۇل كەزدە تيبەت پەن تاياۋ شىعىس جۇمباق ادەم بولۋدان قالعان. ال شەكاراسىن تاس بەكىتىپ جاتقان رەسەي اقش تۇرعىندارى ءۇشىن راسىندا دا تىلسىم دۇنيە بولاتىن. بۇدان كەيىن پول برەگگتىڭ وتە كەرەمەت مەنەدجەر بولعانىن مويىنداماسقا شاراڭ جوق.
پ. برەگگ ءوزىنىڭ وتكەن ءومىرى تۋرالى دا كەرەمەت «ەرتەگىلەر» ايتا بىلگەن. ول ءوز ەڭبەكتەرىنىڭ بىرىندە بالا كەزىندە اۋرۋشاڭ بولعانىن، تۋبەركۋلەزبەن اۋىرىپ، شۆەيتسارياداعى اۋرۋحانادا ەمدەلگەنىن، اقىرىندا اشىعۋدىڭ قۇدىرەتىمەن دەرتىنەن ايىققانىن جازادى. الايدا، پول برەگگ بالا كەزىندە ەشقانداي اۋرۋمەن اۋىرماعان. قايتا كۇش-قايراتى بويىنا تولىسقان كەلىستى دە، سىمباتتى جىگىت بولعان. كۇرەسپەن اينالىسقان. الايدا ونىڭ وليمپياداعا قاتىسقانى شىلعي وتىرىك بولىپ شىقتى. شاماسى وليمپياداعا قاتىسۋ دا پ. برەگگتىڭ بالا كۇننەن بەرگى ارمانى بولسا كەرەك.
ايتقانداي، «ەشقانداي مەديتسينالىق ءبىلىمى جوق بولا تۇرا ا ق ش-تىڭ قالالارىن ارالاپ، جۇرتتى جيناپ، لەكسيا وقىپ (لەكسياعا قاتىسۋ بيلەتى اجەپتاۋىر اقشا تۇرعان) قىرۋار تابىس تاۋىپ جۇرگەن پول برەگگ ءوزىنىڭ اقىل كەڭەستەرىنە ءوزى دە ونشالىقتى قۇلاق تۇرە بەرمەگەن-اۋ. ويتكەنى ، كەز-كەلگەن كاسىبي ديەتولوگ پول برەگگتىڭ الپىس جاسىندا تۇسكەن سۋرەتىنە قاراپ، ونىڭ سەمىرۋدىڭ العاشقىسى ساتىسىنا وتكەنىن، كەم دەگەندە 15 كەلى ارتىق سالماعى بارىن ايتا الار ەدى.
ارينە، اشىعۋدىڭ ادام اعزاسىنا تيگىزەر شيپاسى بار. ول حالىقتىق مەديتسينادا ەجەلدەن كەزدەسەدى. ءوز زامانىندا اشىعۋدى ەجەلگى گرەك فيلوسوفتارى پيفاگور، سوكرات، پلاتون جازعان. ناۋقاستارعا اشىعۋدى يبن سينا دا ۇسىنعان. قازىر اشىعۋمەن ەمدەلۋ ادىستەرى ا ق ش- تىڭ، گەرمانيانىڭ، يتاليانىڭ، يزرايلدىڭ، اۆستراليانىڭ وزىق كلينيكالارىندا قولدانىلادى. بىلىكتى ديەتولوگتار اشىعۋ دارىگەرلەردىڭ قاتاڭ باقىلاۋىندا ءوتۋى ءتيىس دەگەندى ايتادى. ويتكەنى، اشىعۋ ءار اعزاعا ءارتۇرلى اسەر ەتەدى. ۇزاق اشىعۋ ادام ءومىرى ءۇشىن قاۋىپتى بولۋى مۇمكىن. سونداي-اق، اشىعۋ ارقىلى ارىقتاۋعا بولادى دەگەن دە قاتە تۇسىنىك.
قازىر اشىعۋمەن ەمدەيتىن ورتالىقتاردى شىمكەنتتەن دە كەزدەستىرۋگە بولادى. جالپى اۋرۋدان ەمدەلۋدىڭ جولىن ىزدەگەندەر قاي ۋاقىتتا دا كاسىبي مامانداردىڭ اقىل-كەڭەسىنە جۇگىنگەنى ءجون ەمەس پە؟ دەنساۋلىعىڭىز الدىمەن باسقاعا ەمەس وزىڭىزگە كەرەك ەكەنىن ۇمىتپاڭىز.
