ق. توقايەۆ: ەكونوميكانى دامىتۋعا جاڭا ويلار، جاڭا ارەكەتتەر قاجەت

نۇر-سۇلتان. قازاقپارات - بۇگىن قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم- جومارت توقايەۆتىڭ توراعالىعىمەن ەكونوميكالىق ماسەلەلەر جونىندە كەڭەس ءوتتى.

جيىن بارىسىندا ەلدىڭ الەۋمەتتىك- ەكونوميكالىق دامۋىنىڭ قورىتىندىلارى مەن جوسپارلانعان مەجەنىڭ ورىندالۋى، قارجى- نەسيەلىك ساياساتتى جۇزەگە اسىرۋ، اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەك رەفورماسى، الەۋمەتتىك دامۋ جانە جۇمىسپەن قامتۋ ماسەلەلەرى قارالدى. پرەمەر- مينيستر اسقار مامين، ۇلتتىق بانك ءتوراعاسى ەربولات دوسايەۆ، ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ءمينيسترى ءبىرجان نۇرىمبەتوۆتەر بايانداما جاسادى.

قاسىم- جومارت توقايەۆتىڭ ايتۋىنشا، جالپى ەلدەگى ماكروەكونوميكالىق جاعداي تۇراقتى، قازاقستاننىڭ الەۋمەتتىك- ەكونوميكالىق دامۋ كورسەتكىشتەرىنىڭ ديناميكاسى وڭ ناتيجە كورسەتىپ تۇر. الايدا، وتاندىق ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋ، ءونىمدى جۇمىسپەن قامتۋ، حالىقتىڭ تابىسىن ارتتىرۋ، الەۋمەتتىك كومەكتەردىڭ قول جەتىمدىگى سەكىلدى ماسەلەلەر ءالى كۇنگە تولىق شەشىمىن تاپقان جوق.

مەملەكەت باسشىسىنىڭ پىكىرىنشە، ستراتەگيالىق باعدارلامالاردى ساپالى جۇزەگە اسىرۋدىڭ نەگىزگى مىندەتى - حالىقتىڭ ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيىن ارتتىرعاندا عانا ورىندالادى.

 پرەزيدەنت الەمدەگى ءارتۇرلى جاعدايلاردى ەسكەرە وتىرىپ، ناقتى ەسەپتەلگەن، ەلدىڭ ماكروەكونوميكالىق، قارجىلىق جانە الەۋمەتتىك تۇراقتىلىعىن ساقتاۋ جونىندە كەشەندى شارالار ازىرلەۋدى تاپسىردى. سونىمەن قاتار، «قازاقستان-2050» ستراتەگياسىنىڭ قازىرگى كەزەڭدە ىسكە اسۋى ءتيىس مىندەتتەمەلەرىن ورىنداۋ قاجەت ەكەنىن ايتتى.

پرەزيدەنت مەملەكەتتىك شەشىمدەر قابىلداعاندا ساراپتامالىق جۇمىستاردى تۇبەگەيلى كۇشەيتۋ كەرەك ەكەنىن اتاپ ءوتتى.

پرەزيدەنت شاعىن جانە ورتا بيزنەس ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋ ىسىندە تىرەك كۇشكە اينالۋ كەرەك دەپ سانايدى. مەملەكەت باسشىسى يندۋستريالاندىرۋ باعدارلاماسى ونەركاسىپ ءوندىرىسى مەن وڭدەۋ سەكتورىنداعى قۇلدىراۋدى توقتاتىپ، جاڭا ونىمدەردى شىعارۋعا مۇمكىندىك اشقانىمەن، ەكونوميكا سالاسىندا تۇپكىلىكتى سەرپىلىس بولعان جوق دەپ ەسەپتەيدى.

- ەڭبەك ونىمدىلىگىن كەمىندە 1,7 ەسەگە ارتتىرۋعا جانە وڭدەلگەن قازاقستاندىق ءونىمنىڭ ەكسپورتىن ەداۋىر وسىرۋگە باسىمدىق بەرىلۋى ءتيىس. ۇكىمەت دايىن ءونىمنىڭ ەكسپورتىن 2022 -جىلى - 1,5 ەسەگە، 2025 -جىلى - 2 ەسەگە ارتتىرۋى قاجەت، - دەپ تاپسىردى پرەزيدەنت.

مەملەكەت باسشىسى وڭىرلىك دەڭگەيدە باسەكەگە قابىلەتتى تەحنولوگيالىق دامىعان ەڭ كەمىندە 3-5 سالانى قالىپتاستىرۋ كەرەك ەكەنىن ايتتى.

 -  يندۋستريالاندىرۋ بارىسىن جەرگىلىكتى جانە شەتەلدىك ساراپشىلار ءجىتى باقىلاپ وتىر. بۇعان دەيىنگى باعدارلامالارعا ولار بايسالدى قاراعان ەدى. بىزگە يندۋستريالاندىرۋ يدەياسىنىڭ بەدەلىنە نۇقسان كەلتىرۋگە بولمايدى، -  دەدى قاسىم- جومارت توقايەۆ.

قاسىم- جومارت توقايەۆتىڭ پىكىرىنشە، ە ا ە و اياسىنداعى ەكونوميكالىق ينتەگراتسيا ەلىمىزدىڭ ەكونوميكالىق الەۋەتىن دامىتۋعا سەپتىگىن تيگىزەدى. پرەزيدەنت ە ا ە و ۇيىمىندا ءبىزدىڭ ەلدىڭ مۇددەسىن نىعايتۋ ماقساتىندا ساراپتامالىق جۇمىستاردى كۇشەيتىپ، ونىمدەرىن ەۋرازيالىق نارىققا ەكسپورتتايتىن وتاندىق تاۋار وندىرۋشىلەردى قورعاۋ قاجەتتىگىن اتاپ ءوتتى. سونداي- اق ول ينۆەستيتسيا تارتۋ ەل ەكونوميكاسىن جاڭعىرتۋدىڭ اسا ماڭىزدى مىندەتى بولىپ سانالاتىنىن ايتتى.

 -  ءبىز ينۆەستيتسيالىق احۋالدى ۇنەمى جاقسارتىپ كەلەمىز. ءبىراق مۇنداي جاعداي ينۆەستيتسيا كولەمىنە قانشالىقتى اسەر ەتىپ وتىر؟ نەگە ايتارلىقتاي سەرپىن بايقالمايدى؟ شەتەل ينۆەستيتسياسىن تارتۋدا تەك فيسكالدى ىنتالاندىرۋلار عانا ماڭىزدى ەمەس. ىشكى نارىق اۋقىمىنىڭ تارلىعى، تاۋاردى ەكسپورتقا شىعارۋدىڭ قيىندىعى، ورتالىق جانە جەرگىلىكتى دەڭگەيلەردەگى مەملەكەتتىك ورگاندار ءىس- ارەكەتتەرىن ۇيلەستىرۋدىڭ جەتكىلىكسىزدىگى -  جۇيەلى پروبلەمالار بولىپ سانالادى، -  دەدى مەملەكەت باسشىسى.

سونىمەن قاتار قاسىم- جومارت توقايەۆ ەلىمىزدىڭ بۇكىل وڭىرلەرىندە ءونىمدى سورەلەرگە دەيىن جەتكىزۋدىڭ تەتىكتەرىن دامىتۋدى قامتاماسىز ەتۋدى، سونداي- اق، ەكونوميكانىڭ بارلىق سالالارىندا ۇلتتىق تاۋارلاردى جەتكىزۋ جۇيەسىن قالىپتاستىرىپ، ونى دامىتۋ ءۇشىن كەشەندى قادامدار جاساۋدى تاپسىردى.

- بىزدە ەكسپورتقا قولداۋ كورسەتەتىن نەگىزگى 3 وپەراتوردىڭ، اتاپ ايتقاندا، «اتامەكەن» ۇلتتىق كاسىپكەرلەر پالاتاسى، «KazakhExport» ۇلتتىق كومپانياسى جانە QazTrade كومپانياسىنىڭ كوپتەگەن تەتىكتەرى بار. ەكسپورتقا قولداۋ كورسەتۋدىڭ بارلىق شارالارىن «ءبىرىڭعاي تەرەزەگە» بىرىكتىرۋدىڭ قاجەتتىلىگى جونىندە ايتىپ ءجۇرمىز. مەن ۇكىمەتكە شەتەلگە تاۋار شىعارۋشىلار اراسىندا كاسىبي ساۋالناما جۇرگىزىپ، پروبلەمالىق تۇستارى مەن قوردالانعان ماسەلەلەردى انىقتاۋدى، وسىنىڭ نەگىزىندە مەملەكەتتىك قولداۋدىڭ تەتىكتەرىن قالىپتاستىرۋدى تاپسىردىم. سىزدەر ۇيىمداستىرۋشىلىق شەشىمدەر دە قابىلدايدى دەپ سەنەمىن، - دەدى پرەزيدەنت.

مەملەكەت باسشىسى فيسكالدى ساياسات جونىندە ايتا كەلە، ۇلتتىق قوردان بولىنەتىن ترانسفەرتتەردى بىرتىندەپ ازايتۋ قاجەت دەگەن پىكىر ءبىلدىردى. دەگەنمەن وعان اسا قاجەتتىلىك تۋىنداعان جاعدايدا عانا جۇگىنۋ كەرەك ەكەنىن ايتتى.

- ۇكىمەت ءبىرىنشى كەزەكتە رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ كىرىس بولىگىنە نازار اۋدارۋى قاجەت. ۇلتتىق بانك ۇلتتىق قورداعى ينۆەستيتسيالىق تابىستىڭ ءتۇسىمىن ارتتىرۋ ماقساتىندا قاراجاتتى باسقارۋ جولدارىن قايتا قاراستىرۋعا مىندەتتى. اكتيۆتەردى دۇرىس باسقارۋ ۇلتتىق قوردىڭ كولەمىن ايتارلىقتاي ارتتىرا الادى، - دەدى قاسىم- جومارت توقايەۆ.

پرەزيدەنت كوممەرتسيالىق بانكتەردىڭ پايدا تابۋ ماقساتىندا قارجىنى تۇتىنۋشىلىق نەسيەگە قاراي بۇرىپ، بيزنەستى نەسيەلەۋ كولەمىن تومەندەتىپ جىبەرگەنىن سىنعا الدى.

- ۇلتتىق بانك وسى ساياساتقا شۇعىل وزگەرىس ەنگىزۋى ءتيىس. قارجى رەتتەۋشىسىنىڭ مالىمەتى بويىنشا، ەكونوميكانىڭ ءار سەكتورىنىڭ 50 پايىزدان استامى - بانكتەردىڭ مۇددەلەرىن كوزدەيتىن ورنىقتى ءارى قارجىلاي تاۋەلسىز كاسىپورىندار. الايدا ولار بانك نەسيەلەرىن تارتۋعا قۇلىقسىز. نەگە؟ مۇمكىن كوممەرتسيالىق بانكتەر بەلگىلەيتىن شارتتاردى ول كاسىپورىندار تارتىمسىز دەپ سانايتىن شىعار. قارجى سەكتورىنىڭ تۇراقتىلىعىن قامتاماسىز ەتۋ مەن ناقتى سەكتوردى نەسيەلەۋدى دامىتۋ تۋرالى تاڭداۋدىڭ الدىندا تۇرعان ۇلتتىق بانك ءتيىمدى شەشىمدەر قابىلداۋى كەرەك، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

پرەزيدەنت 2030 -جىلعا دەيىنگى اقشا- كرەديتتىك ساياسات ستراتەگياسىن جاساۋدى تاپسىردى. قاسىم- جومارت توقايەۆ ۇلتتىق بانكتى كوممۋنيكاتسيا مەن اقپاراتتىق- ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن جاقسارتۋعا شاقىردى. بۇل ءوز كەزەگىندە نارىققا قاتىناسۋشىلار مەن تۇرعىنداردىڭ سەنىمىن ارتتىرىپ، ديەۆالۆاتسيا جايىنداعى داقپىرتتاردىڭ الدىن الادى.

مەملەكەت باسشىسى ءبىرىڭعاي تۇرعىن ءۇي ساياساتىن ىسكە اسىرۋ ماسەلەسىن دە نازاردان تىس قالدىرعان جوق.

- ءاربىر قازاقستاندىق ازامات باسپانانى ساتىپ نەمەسە ارەنداعا الۋ پەرسپەكتيۆاسىن، ونى ساتىپ الۋ شارتتارىن انىق ءتۇسىنۋى كەرەك. ول ءۇشىن تۇرعىن ءۇيدىڭ قولجەتىمدىلىك ولشەمدەرىن انىقتاپ، قۇرىلىستىڭ وزىندىك قۇنىن جۇيەلى تۇردە تومەندەتىپ، كوپپاتەرلى جانە جەكە باسپانانىڭ اراجىگىن اجىراتىپ، پاتەردى جالعا بەرۋ نارىعىن رەتتەۋ قاجەت، - دەدى قاسىم- جومارت توقايەۆ.

ءسوز سوڭىندا پرەزيدەنت نەگىزگى باسىمدىقتار مەن قابىلدانعان شەشىمدەر ءوز دارەجەسىندە ىسكە اسسا، ەكونوميكالىق ءوسىمنىڭ قارقىنى مەن ساپاسىن ارتتىرۋعا، سونىمەن قاتار، حالىقتىڭ ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيىن جاقسارتۋعا مۇمكىندىك بەرەتىنىن ايتتى.