سولتۇستىك قازاقستانداعى مەڭگەسەر تۇزدى كولىنىڭ قاسيەتى ءولى تەڭىزگە پارا-پار

پەتروپاۆل. قازاقپارات - سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىنداعى مەڭگەسەر كولىنىڭ مينەرالدى سۋىنا شومىلىپ، كوپتەگەن دەرتكە ەم بالشىعىن جاعۋ ءۇشىن مۇندا ارنايى كەلەتىندەر سانى جىلدان-جىلعا ارتىپ كەلەدى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات ءتىلشىسى.

مەڭگەسەر كولى سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ مامليۋت اۋدانىندا ورنالاسقان. پەتروپاۆلدان 83 شاقىرىم قاشىقتىقتا جاتقان تۇزدى كولگە ونىڭ قاسيەتىن بىلەتىندەر شىلدەنىڭ ورتاسىنان باستاپ اعىلا باستايدى. حالىق بۇل جەردە دەم الىپ قانا قويماي، يممۋنيتەتتەرىن كوتەرىپ، دەنساۋلىقتارىن تۇزەۋ ءۇشىن قونىپ جاتىپ ەم قابىلدايدى.

جەرگىلىكتى تۇرعىنداردىڭ ايتۋىنشا، كولدىڭ پايداسىن كورۋ ءۇشىن ول «پىسكەن» كەزدە كەلۋ كەرەك. ياعني سۋ جىلىعان كەزدە ونداعى شاياندار، ەكولوگيالىق تازا تۇزدى سۋدا عانا بولاتىن ارتەميا سالينا سۋ بەتىنە كوتەرىلەدى. بۇل - كولدىڭ بابىنا كەلگەنى.

«مەڭگەسەردىڭ بالشىعى كۇكىرتتى- سۋتەكتى. 1988 -جىلى جەرگىلىكتى جوعارى وقۋ ورنىنىڭ ستۋدەنتتەرى مەن وقىتۋشىلارى كولدىڭ سولتۇستىك جاعىن زەرتتەدى. ەمدىك بالشىعىنىڭ قاباتى 20-30 س م، كەي جەرلەردە ودان دا كوپ جانە 30 مىڭ تەكشە مەتر جەردى الىپ جاتىر.

حيميالىق-فيزيكالىق كورسەتكىشتەرى بويىنشا كولدىڭ سۋى مەن بالشىعى ستاۆروپولدەگى تامبۋكان، قورعان وبلىسىنداعى مەدۆەجكا، ءنوۆوسىبىر وبلىسىنداعى كاراچا جانە گوركوە كولدەرىنە ۇقساس. يزرايلدەگى ءولى تەڭىزبەن دە سالىستىرىپ جاتادى»، - دەيدى م. قوزىبايەۆ اتىنداعى سولتۇستىك قازاقستان مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ گەورگرافيا جانە ەكولوگيا كافەدراسىنىڭ پروفەسسورى ناتاليا بەلەتسكايا.

مامانداردىڭ ايتۋىنشا، مەڭگەسەردىڭ بالشىعى كوپتەگەن دەرتكە شيپا. سونىڭ ىشىندە سۇيەگى سىرقىراپ، بالتىرى سىزداعاندارعا، وستەحوندروز، ومىرتقا بۋىندارىنىڭ قابىنۋى، وستيت، ميوزيت، بۋرسيت سياقتى بۋىن- سۇيەك اۋرۋلارىنا ەم. بۇدان باسقا جۇيكە جۇيەسىنىڭ اۋرۋلارىنا، اسقازان- ىشەك جولى، بۇيرەك، تەرى اۋرۋلارىنا قارسى قولدانىلادى ەكەن.

الايدا، جۇرەك-قان تامىرلارى اۋرۋى بارلارعا، ەكى جاسقا دەيىنگى نارەستەلەرگە، اۋرۋ اسقىنعاندا، ەكىقابات ايەلدەرگە، قاتەرلى ىسىگى بارلارعا بالشىقپەن ەمدەلۋگە تىيىم سالىنعان.

جالپى، سولتۇستىك قازاقستان ءوڭىرى شيپالى بالشىعى مەن مينەرالدى سۋى بار كولدەرگە باي. ولاردىڭ ونعا جۋىعى عانا كەزىندە زەرتتەلىپ، تيىمدىلىگى دالەلدەنگەن ەكەن. ءبىراق بۇل تۇزدى كولدەردىڭ ادام اعزاسىنا وراسان پايداسى بولعانىمەن ازىرشە يگەرىلىپ جاتقان جوق.

قازىرگى ۋاقىتتا مەڭگەسەر كولىنىڭ باسىنا دەمالىپ، ەمدەلۋ ءۇشىن كۇنىنە عانا 500 دەي ادام كەلىپ كەتەدى.

اۆتور: اقەركە داۋرەنبەك قىزى