كومپيۋتەردىڭ تاريحى

نۇر-سۇلتان. قازاقپارات - ونداعان جىلدار بويى كومپيۋتەرلەر ادامزاتتىڭ اجىراماس سەرىگى بولىپ كەلەدى.

قازىرگى تاڭدا ولاردىڭ 4-بۋىنى قولدانىستا، كەيبىر ءتىپتى ادامداردىڭ كومپيۋتەردىڭ 5-بۋىنىن پايدالانىلىپ جاتقانىن ايتادى، سەبەبى جۇيەلەر كوپيادرولىق پروتسەسسورلار ارحيتەكتۋراسىنا ءوتتى، ءبىراق بۇل تۇجىرىم ازىرشە زەرتتەۋدى قاجەت ەتەدى، سول سەبەپتى ءبىز بۇل ماقالادا 4 بۋىندى ۇستانامىز.

پاسكال ساقيناسى

زاماناۋي دەربەس كومپيۋتەردىڭ اتاسى بولىپ بلەز پاسكالدىڭ اريفمەتيكالىق ماشيناسى سانالادى. ماشينا ارقىلى پاسكال سوناۋ 1642 -جىلى قوسۋ مەن الۋ سياقتى قاراپايىم وپەراتسيالاردى ورىنداعان. ول «پاسكال ساقيناسى» نەمەسە «پاسكالينا» دەپ اتالادى جانە عالىمدار ونى كومپيۋتەرلەردىڭ ءنولىنشى بۋىنىنا جاتقىزادى. XVII عاسىردىڭ سوڭىنا قاراي، ەكىنشى عالىم گوتفريد ۆيلگەلم لەيبنيتس كوبەيتىپ، بولە الاتىن جانە قوسىپ، الا الاتىن ەسەپتەۋىش ماشيناسىن جاساپ شىعادى.

ۆيلگەلم لەيبنيتستىڭ ەسەپتەۋىش ماشيناسى

ەسەپتەۋىش ماشينالاردىڭ ءنولىنشى بۋىنى XIX عاسىردا اياقتالادى. مۇنداي تەحنيكانىڭ سوڭعى نۇسقالارىنىڭ ءبىرى بولىپ چارلز بەببيدجدىڭ ونەرتابىسى سانالادى. ول پەرفوكارتالاردىڭ قۇرامىنداعى نۇسقاۋلار جيىنتىعىنا نەگىزدەلىپ ەسەپتەۋلەر جاسادى. مۇنداي پەرفوكارتالارداعى باعدارلامالاردىڭ ەڭ ءبىرىنشى بەينەلەرىن العاشقى باعدارلاماشىلار جاسادى، ولاردىڭ اراسىندا ايەلدەر دە بولعان. ايەلدەر اراسىندا بۇل ماماندىقتىڭ العاشقى قارلىعاشى ادا لوۆلەيس بولىپ تابىلادى.

چارلز بەببيدجدىڭ ونەرتابىسى

XIX عاسىردىڭ سوڭىندا امەريكادا پەرنەتاقتاعا ۇقساس بىردەڭە قولدانىلاتىن العاشقى ەسەپتەۋىش ماشينا پايدا بولادى. «كومپتومەتر» دەپ اتالعان بۇل قۇرىلعىنى تاررانت جانە فەلت ەسىمدى امەريكالىقتار جاسادى.

كومپتومەتر

شامامەن ءدال سول ۋاقىتتا گەرمان حوللەريت ا ق ش حالىق ساناعىنىڭ ناتيجەسىن وڭدەۋ پروتسەسىن تەزدەتۋ ءۇشىن «ستاتيستيكالىق تابۋلياتور» جاساپ شىعادى. پەرفوكارتالارعا تۇسىرىلگەن مالىمەتتەردى تانۋعا ارنالعان بۇل ماشينادا ەلەكتر پايدالانىلدى. قۇرىلعى كەڭ تانىمالدىلىققا يە بولدى، ال ونى قۇراستىرۋشى تابۋلياتوردى نەگىزگە الا وتىرىپ فيرما قۇردى. 36 جىلدان كەيىن ءدال وسى فيرما الەمگە تانىلعان IBM كورپوراتسياسىنا - كومپيۋتەر يندۋسترياسىنىڭ الەمدىك كوشباسشىسىنا اينالدى. XX عاسىردىڭ ورتاسىنا قاراي IBM-نىڭ تەحنولوگيالىق جوبالارىن الەمنىڭ كوپتەگەن دامىعان ەلدەرى پايدالاندى.

1930 -جىلداردان باستاپ نارىقتا «Friden»، «Monroe» جانە «Marchant» فيرمالارى شىعارعان ۇستەل ۇستىلىك مەحانيكالىق كالكۋلياتورلار پايدا بولادى. بۇلار قولدانۋشىعا 4 نەگىزگى اريفمەتيكالىق امالداردى ىسكە اسىرۋعا مۇمكىندىك بەردى. ءدال وسى ۋاقىتتا «computer» تەرمينى (اعىلش. اۋدارعاندا «ەسەپتەۋىش») پايدا بولدى. كالكۋلياتوردىڭ كومەگىمەن ەسەپتەۋ جۇرگىزەتىن ادامداردىڭ ماماندىعىن وسىلاي اتادى.

باعدارلاما ارقىلى باسقارىلاتىن ەڭ العاشقى اۆتوماتتاندىرىلعان مەحانيكالىق ماشينانى نەمىس ينجەنەرى كونراد سۋزە 1938 -جىلى جاساپ شىعاردى.

كونراد سۋزەنىڭ اۆتوماتتاندىرىلعان مەحانيكالىق ماشينانسى

كومپيۋتەرلەردىڭ ەكىنشى بۋىنى XX عاسىردىڭ ورتاسىنا قاراي پايدا بولدى جانە بىرىنشىسىنەن شام تەحنولوگياسىن پايدالاناتىنىمەن ەرەكشەلەندى. بۇل ولارعا سەكۋندىنا 20000 وپەراتسيا جاساۋعا دەيىن جىلدامدىعىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەردى. تاريحتاعى تۇڭعىش ەلەكترلى-ساندىق كومپيۋتەر ا ق ش-تا 1945 -جىلى پايدا بولدى. ول ەكى دجوننىڭ: دجون ۋيليام موكلي مەن دجون پرەسپەر ەكەرتتىڭ ونەرتابىسى. دوستار ءوز ونەرتابىسىن «ENIAC» (Electronic Numerical Integrator and Calculator) دەپ اتادى.

ENIAC

بىرنەشە ون جىلدىقتان كەيىن كومپيۋتەرلىك يندۋستريا العا جىلجىدى. بۇل ترانزيستور جاساپ شىعارۋ مەن مەڭگەرۋدەن كەيىن بەلەڭ الدى. ولاردى پايدالانۋ كومپيۋتەر وندىرۋشىلەرىنە ءوز ونىمدەرىنىڭ سالماعى مەن گاباريتتەرىن تومەندەتۋگە، سونىمەن قاتار ولاردىڭ جىلدامدىعىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەردى. وسىلايشا كومپيۋتەر سەكۋندىنا 1 ميلليون وپەراتسيا جاساي الدى.

50- جىلدارى IBM كومپانياسى اقپاراتتى ساندىق فورماتتا ساقتايتىن تۇڭعىش ماگنيتتىك ديسكتەردى شىعارا باستايدى. ولار RAMAC (Random Access Method of Accounting and Control) دەگەن اتاۋ الادى.

1963 -جىلى بەيسيك باعدارلامالاۋدىڭ الگوريتمدىك ءتىلى جاساپ شىعارىلدى. كەيىن سونىڭ نەگىزىندە كوپتەگەن جوعارى دەڭگەيلى تىلدەر جاسالدى.

كومپيۋتەرلەردىڭ ءۇشىنشى بۋىنى 1965 -جىلدان 1980 -جىلدار ارالىعىندا شىعارىلدى جانە كرەمني كريستاللدارىنىڭ نەگىزىندە قۇرىلعان ەلەكترلىك سحەمالاردى پايدالانۋىمەن ەرەكشەلەندى.

پول اللەن جانە بيلل گەيتس ەسىمدى ستۋدەنتتەر 1975 -جىلى «التاير» دەربەس كومپيۋتەرىندە پايدالانىلاتىن بەيسيك تىلىنە تۇسىنىكتەمە بەرۋشىنى جاساپ شىعاردى. كەيىن ولار «Microsoft» كومپانياسىن قۇردى. بۇل كومپانيا قازىردىڭ وزىندە باعدارلامالىق ونىمدەر شىعاراتىن جەتەكشى ءوندىرۋشى بولىپ تابىلادى.

د ك- دىڭ تىشقان، ديسكەتالار، كومپاكت-ديسكتەر سياقتى قۇراۋشى ەلەمەنتتەرى وتكەن عاسىردىڭ 80- جىلدارى پايدا بولدى.

دەربەس كومپيۋتەرلەردىڭ دامۋ تاريحىندا جاڭا ءدۇمپۋ Windows 95 گرافيكالىق وپەراتسيالىق جۇيەسىن جاساپ شىعارۋ كەزىندە بولدى. ول كوپ تاپسىرمالىلىقتى قولدادى جانە بىردەي ارحيتەكتۋرالى كوپتەگەن قۇرىلعىلارمەن سايكەستەندىرىلدى. بۇدان وزگە، بۇل جۇيە، گرافيكا قولداناتىن تۇڭعىش جۇيە بولدى. Windows 95-تە Microsoft فيرماسى ءبىرىنشى رەت Plug جانە Play جاڭا پروتوكولىن پايدالاندى. بۇل قۇرىلعىلارعا جۇيەگە اۆتوماتتىق رەجيمدە قوندىرىلۋعا مۇمكىندىك بەردى.

كومپيۋتەرلەردىڭ ءتورتىنشى بۋىنى 80- جىلداردىڭ سوڭىندا پايدا بولدى جانە وسى ۋاقىتقا دەيىن شىعارىلىپ كەلەدى. تەحنيكانىڭ دامۋى دەربەس كومپيۋتەرلەر ءوندىرىسىن ارزانداتقانىنا بايلانىستى، ولار كوپتەگەن قولدانۋشىلارعا قولجەتىمدى بولا باستادى جانە الەمگە كەڭ تارالدى.