اكەسىز قوعامنىڭ زاردابى
باتىستىق عالىمدار الەۋمەتتىك كەلەڭسىزدىكتەردىڭ نەگىزگى سەبەبىن كەلەسى بۋىندى قۇرايتىن بالالاردىڭ ۇيلەسىمدى وتباسىلىق ورتادا وسپەۋىندە دەپ بولجاۋدا.
باسقاشا ايتقاندا كەلەڭسىزدىكتەردىڭ نەگىزگى سەبەبى: باتىستا اكە ستاتۋسىنىڭ، اكە بەدەلىنىڭ قۇلدىراۋىندا دەپ توپشىلايدى. 1960 -جىلدارى امەريكالىق وتباسىلاردىڭ 75 پايىزى دەرلىك اكە، انا، بالادان تۇراتىن. بۇگىنگى ستاتيستيكا بويىنشا بۇل كورسەتكىش ۇشتەن بىرىنە تومەندەگەن. بۇگىن 100 ايەلدىڭ 30 ى اكەسىز، ياعني نەكەسىز بالا تابۋدا.
زەرتتەۋ جۇرگىزگەن جازۋشى بلانكەنحورننىڭ ايتۋىنشا بۇكىل كەلەڭسىزدىكتەردىڭ نەگىزگى سەبەبى بالا ومىرىنەن اكەنىڭ الشاقتاۋى. بالا پسيحولوگياسى تاقىرىبىندا زەرتتەۋ جۇرگىزگەن دوكتور بەندجامين سپوك بىلاي دەيدى:
«XIX عاسىردا جانە XX عاسىردىڭ باسىندا باتىستا اكە-شەشە، اتا-اجەگە قۇرمەت، ۇلكەندەردىڭ جاسىنا، تاجىريبەلەرىنە قۇرمەت ۇستانىمى وتباسىعا ۇيلەسىمدىلىك بەرەتىن. اكە وتباسىنىڭ باسشىسى سانالاتىن، اكە وسى مىندەتىن سالماقتىلىقپەن اتقاراتىن. بالالار ۇيدەگى ۇلكەندەردى قۇرمەتتەيتىن. ال بۇگىن تەك انادان تۇراتىن نەمەسە تەك اكەدەن تۇراتىن وتباسى تىرشىلىگىندە كەلەڭسىزدىكتەر كوپ. قارتتار قۇرمەت كورۋ بىلاي تۇرسىن، ولار ادام قۇرلى سانالۋدى ءۇمىت ەتەدى. قازىر اكەلەر داستارحان باسىندا نەمەسە ءوزارا سۇحباتتاردا جەتەكشىلىك ەتەتىندەي اسەردە ەمەس. كومەديالىق كينولاردا اكەلەر كوبىنەسە الاڭعاسار ارەكەت ەتەتىن، ماسقارا تۇلعا رەتىندە كورسەتىلۋدە. بۇرىندارى تاماقتانۋ ۋاقىتىندا بۇكىل وتباسى بىرگە جينالۋى ماڭىزدى ادەت ەدى. بۇگىندە بۇل ماڭىزى جوعالدى. ءتىپتى كەي جەرلەردە وتباسى بولىپ داستارحان باسىنا بىرگە وتىرۋ ءۇردىسى مۇلدەم جوق».
باتىستىڭ دابىل قاعىپ جاتقان وسىنداي كەلەڭسىزدىكتەر باتىسقا ەلىكتەگىش كەلەتىن ءبىزدىڭ قوعامدا دا كورىنىپ جاتقانى جاسىرىن ەمەس. مۇنىڭ الدىن الۋعا، ال الدىن الۋ ءۇشىن ءداستۇرلى وتباسىلىق قۇندىلىقتارىمىزعا بەكەم بولۋعا تالپىنۋىمىز كەرەك. ۇل بالانى جاستايىنان ەر مىنەزدى ەتىپ تاربيەلەۋ كەرەك.
قازاق وتباسىندا اكەنىڭ ورنى ەرەكشە. دانا حالقىمىز «اكە - اسقار تاۋ، انا - باۋىرىنداعى بۇلاق، بالا - جاعاسىنداعى قۇراق» دەپ، وتباسىداعى اركىمنىڭ ورنىن ادەمى سيپاتتاعان. اكە - اسقار تاۋ، ءۇيدىڭ وتاعاسى (باسشىسى)، اسىراۋشىسى، قامقورشىسى. وتباسىنىڭ كۇن كورىسى، ناپاقاسى، ءتالىم-تاربيەسى اكە موينىنداعى ماڭىزدى مىندەت. انانىڭ دا قىزمەتى ايرىقشا. انا - وتباسىنىڭ ۇيىتقىسى، باق-بەرەكەنىڭ، مەيىرىمنىڭ بۇلاعى.
انالارىمىز «اكەڭنىڭ رۇقساتىن ال»، «اكەڭنىڭ باتاسىن ال» دەگەن سياقتى سوزدەرمەن اكە مەرەيىنىڭ ۇستەمدىگىن، قادىرىنىڭ اسقاقتىعىن ءبىلدىرىپ وتىرعان. وتباسىدا اكەنىڭ دە، انانىڭ دا بالاعا بەرەرى مول. سوندىقتان قوعامنىڭ سالاۋاتتىلىعى ءۇشىن وتباسىدا اكەنىڭ دە، انانىڭ دا بار بولۋى، سونداي-اق اكەنىڭ باس بولۋى، ياعني اۋلەت باسشىسى بولۋى ماڭىزدى. وتاعاسى، ياعني اكەلىك بەدەلى (ۇستەمدىگى) جوق ۇيدە بەرەكە بولمايدى. اكە - وتباسىنىڭ تىرەگى. تىرەكسىز وتباسى ءالسىن تەربەلىستە-اق قۇلدىرايدى.