ورازا ايت كۇنىندە قانداي امالدار جاساۋ قاجەت؟
ءپىتىر ساداقاسىن بەرۋ
ءپىتىر ساداقاسى رامازان ايىندا، ياعني رامازان ايى باستالعاننان باستاپ ايت نامازىنا دەيىنگى ارالىقتا بەرىلۋ قاجەت. ەگەر ءپىتىر ساداقاسىن بەرمەگەندەر بولسا، ءبىرىنشى كەزەكتە ايت نامازىنا دەيىن ءپىتىر ساداقاسىن بەرۋى ءتيىس.
ايت نامازىنان كەيىن بەرىلگەن ءپىتىر ساداقا جاي ساداقا بولىپ قالادى. ءپىتىر ساداقاسى مۇسىلماندارعا ھيجرا جىل ساناۋى بويىنشا ەكىنشى جىلى شاعبان ايىندا پارىز بولدى. ءپىتىر ساداقاسىنىڭ مولشەرى جىل سايىن شاريعات بەكىتكەن ازىق- تۇلىكتەردىڭ باعاسىنا بايلانىستى وزگەرىپ تۇرادى.
تاكبىر ايتۋ
ايت كۇندەرى تاكبىر (اللانى ۇلىقتاۋ) ايتۋ دىندە زاڭداستىرىلعان امالداردان. يمام ءاز- زۋحري «ادامدار تاكبىرلەردى ايت كۇنى ۇيىنەن شىعار كەزدە ناماز ورىندالاتىن جەرگە بارعانعا دەيىن جانە يمام كورىنگەنگە دەيىن ايتاتىن. ال يمام كورىنگەن كەزدە، ولار يمام تاكبىر ايتا باستاعانعا دەيىن تىنىشتالاتىن، ال سودان سوڭ ولار تاعى دا تاكبىر ايتاتىن» دەپ بايانداعان.
ايت نامازىن وقۋ
پايعامبارىمىز (وعان اللانىڭ يگىلىگى مەن سالەمى بولسىن) وسيەتىندە: «ايت كۇنى بىرىنشى ورىندايتىنىمىز - ناماز وقۋ»، - دەگەن. ايت نامازى دىنىمىزدە ءۋاجىپ امال بولعاندىقتان، پايعامبارىمىز (وعان اللانىڭ يگىلىگى مەن سالەمى بولسىن) ومىرىندە ونى بىر رەت تە قالدىرماي وقىعان.
يسلام كەز كەلگەن مەرەكەنىڭ عيباداتتارمەن وتكەرىلۋىن قۇپتايدى. سوندىقتان ايت مەرەكەسى ارنايى عيباداتتارمەن باستالادى. ايت نامازى ءۇشىن ازان ايتىلىپ، قامات تۇسىرىلمەيدى. نامازعا بەت العان كەزدە ءبىر جولمەن بارىپ، ەكىنشى جولمەن قايتۋ سۇننەت بولىپ سانالادى.
نامازعا شىعار الدىندا قۇرما جەپ شىعۋ
سۇننەت بويىنشا مۇسىلمان ادام نامازعا شىعار الدىندا قۇرما دامىنەن اۋىز ءتيۋى كەرەك. بۇل پايعامبارىمىزدىڭ (وعان اللانىڭ يگىلىگى مەن سالەمى بولسىن) ورازانىڭ اياقتالىپ، ايت كۇندەرى باستالعانى جايىندا بەرگەن بەلگىسى.
جاڭا كيىم كيۋ، عۇسىل قۇيىنۋ، اتىرلەنۋ
بۇل ۇلىق مەرەكەدە مۇسىلمان ادام شاماسى كەلگەنشە مەشىتكە جاڭا كيىم كيىپ، اتىرلەنىپ بارعان ابزال.
يمام ماليك: «مەن عالىمداردىڭ ايت كۇندەرىندە جاسانۋدىڭ جانە حوش يىستەر جاعۋدىڭ ابزال ەكەندىگى تۋرالى ايتاتىنىن ەستىگەنمىن»، - دەيتىن. دەگەنمەن، جىبەك ماتادان ەر ازاماتتاردىڭ بويىن اۋلاق ۇستاعانى ءجون.
سەبەبى، بۇل تۋرالى يبن ومار بىلاي دەگەن: «بىردە ومار بين ءال- حاتتاب بازاردان جىبەك كويلەك ساتىپ الدى دا، ونى اللا ەلشىسىنە الىپ كەلىپ: «ۋا، اللانىڭ ەلشىسى، مىنانى ايت كۇندەرىندە، سونداي- اق سىزگە ەلشىلەر كەلگەندە كيىڭىز»، - دەدى. بۇعان پايعامبار (وعان اللانىڭ يگىلىگى مەن سالەمى بولسىن) : «مۇنداي كيىمدى اقىرەتتەن ۇلەسى بولماعان ادام عانا كيەدى»، - دەپ جاۋاپ بەردى.
قۋانىش، شاتتىق كورىنىس تابۋ
ايت بارشا مۇسىلمانداندىڭ مەرەكەسى بولعاندىقتان، ونى ەڭبەكتەگەن بالادان ەڭكەيگەن شالعا دەيىن سەزىنۋى ءتيىس. بۇل كۇنى سىيلىقتار تاراتىلىپ، مەرەكەلىك مادەني شارالار ۇيىمداستىرۋ ابزال. جۇزدەن اسا ۇلت وكىلى تۇرىپ جاتقان ەلىمىزدەگى ءاربىر ازامات وسى مەرەكەنىڭ لەبىن سەزىنۋى قاجەت. ۇلتارالىق، ءدىنارالىق بايلانىستى كۇشەيتۋ ماقساتىندا ايت مەيرامىنا وراي قۇتتىقتاۋلار تاراتىلىپ، ارنايى داستارحاندار جايىلادى.
«ءبىر- بىرلەرىڭە سىيلىق بەرىڭدەر، سۇيىسپەنشىلىكتەرىڭ ارتادى» دەگەن ءحاديستى نەگىزگە العان قازاق دالاسىندا قوناق كادەسى، ءسۇيىنشى، بايعازى، تاعى باسقا ادامداردى جاقىندىققا اپاراتىن امالدار كوپ. سولاردىڭ ءبىرى - ايتتىق سۇراۋ. ايت مەرەكەسىمەن قۇتتىقتاپ، ايتتىق سۇراعان جاندى قازاق بەتىن قايتارماي قولدا بار سىيلىقتارىن اياماعان. مىنە بۇل عاسىرلار وتە داستۇرگە اينالىپ، بۇلدىرشىندەر ءۇشىن ايتتىڭ ءبىر كەرەمەت كورىنىسى بولىپ ەستە قالعان.
ورازا جانە قۇربان ايت كۇندەرى ورازا ۇستاۋعا بولمايدى
قۋانىش پەن شاتتىققا تولى بۇل قوس مەيرامدا مۇسىلماندار ورازا ۇستامايدى. بۇل تۋرالى ابۋ سا'يد ءال- حۋدري بىلاي دەپ بايانداعان: "اللانىڭ ەلشىسى ادامدارعا ورازا ايت پەن قۇربان ايتتىڭ ەكى كۇنىندە ورازا ۇستاۋعا تىيىم سالاتىن".
مۇسىلمانداردىڭ ءبىر- ءبىرىن قۇتتىقتاۋى
ناماز بىتكەن سوڭ مۇسىلماندار قول الىسىپ، ءتوس قاعىسىپ، ءبىر- ءبىرىن ايت مەرەكەسىمەن قۇتتىقتايدى، جاقسى تىلەكتەرىن ايتادى. رەنجىسىپ قالعان اعايىن- تۋىس، جورا- جولداس ءبىر- بىرىنەن كەشىرىم سۇراپ جاراسادى. ال ايەلدەر قاۋىمى ۇيدە قازان اسىپ، داستارقان جايىپ، ايتتىق شاي ازىرلەيدى. كورشى- قولاڭ ءبىر- ءبىرىنىڭ ۇيىنە كىرىپ ءدام اۋىز تيەدى، شاڭىراق يەسىنە امان- ساۋلىق تىلەپ، ايتپەن قۇتتىقتايدى.
اسىرەسە، وسى مەرەكە كۇنى اتا- اناعا دەگەن مەيىرىمدىلىك ولارعا سىي- سياپاتتار جاساۋ ابزال. ورازا كۇنى قايىر جاقسى امالدار كۇنى بولعاندىقتان جەتىم- جەسىرلەر، كەدەي- كەپشىكتەر جومارت، راقىمدى جانداردان مەيىرىم لەبىن سەزگىسى كەلەتىنى انىق. وسى كۇندەرى تومەندەگى ادامدارعا جاقسىلىق جاساعان ابزال: جەسىر ايەلدەر مەن مىسكىندەرگە كومەكتەسۋ، ۇيلەرىن قۋانىشقا بولەۋ.
ورازا ايت مەرەكەسى كۇنى سارەسىگە تۇرىپ، اۋىز بەكىتۋ قاجەت پە؟
مۇسىلماندار اراسىندا ورازا ايت نامازىنا باراردا ادەتتەگىدەي سارەسى ءىشىپ، اۋىزدى بەكىتىپ بارۋ كەرەك دەگەن مالىمەت كەڭ تاراعان. الايدا، ايت كۇنى رامازانداعىداي سارەسى ءىشۋدىڭ قاجەت جوق. شاريعاتىمىزدا مۇنداي مىندەت جوق. تەك، ايت نامازىنا شىعاردا تاق ساندى: ءبىر، ءۇش، بەس، جەتى قۇرما جەپ شىعۋ پايعامبارىمىزدىڭ سۇننەتى بولىپ تابىلادى.