قازاق دالاسىنا جەر اۋدارىلعان ۇلتتار تاريحى تۋرالى كىتاپ جارىققا شىقتى
قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى ساياسي قۋعىن- سۇرگىن مەن اشارشىلىق قۇرباندارىن ەسكە الۋ كۇنىنە ارنالعان «تاريحتان تاعىلىم - وتكەنگە تاعزىم» حالىقارالىق ح فورۋمى اياسىندا ەلوردادا بىرنەشە ءىس- شارا وتكىزىپ جاتىر. وسىعان بايلانىستى بۇگىن ەلورداداعى ۇلتتىق مۋزەيدە «كەمەل بولاشاق ءۇشىن وتكەندى تاريحي- مادەني تۇرعىدا ۇعىنۋ» تاقىرىبىندا عىلىمي كونفەرەنسيا ۇيىمداستىرىلدى.
سونىمەن قاتار، مۋزەيدە وتكەن عاسىردىڭ قىرقىنشى جىلدارىندا قازاق دالاسىنا جەر اۋدارىلعان ۇلتتاردىڭ ءومىرىن سۋرەتتەيتىن كورمە دە اشىلعان. شارا بارىسىندا «دەپورتاتسيالار تاريحىنان. قازاقستان. 1939-1945 ج ج. » اتتى دەرەكتەر جيناعى مەن «ليەۆ پرەميروۆ: يسپوۆەد حۋدوجنيكا كارلاگا» كىتابىنىڭ تۇساۋكەسەرى ءوتتى.
«دەپورتاتسيا تاريحى، قازاقستان اۋماعىنداعى ستاليندىك لاگەرلەر تاقىرىبى - وكىنىشكە قاراي تەك جاقىندا عانا زەرتتەلە باستادى. بىلاي قاراساڭ، ءسوز بەن وي ەركىندىگىنە قول جەتكىزگەلى 20 جىلدان استام ۋاقىت ءوتىپ كەتتى. اكادەميك ماناش قوزىبايەۆتىڭ جەتەكشىلىگىمەن شوقان ءۋاليحانوۆ اتىنداعى تاريح جانە ەتنولوگيا ينستيتۋتىنىڭ قابىرعاسىندا باستالعان العاشقى زەرتتەۋ جۇمىستارى ءالى ەسىمدە. 1997 -جىلدان باستاپ دەپورتاتسيا تاريحىنىڭ ءاربىر زەرتتەلۋ كەزەڭىن بىلەمىن» ، - دەدى ق ر پرەزيدەنتى جانىنداعى «قوعامدىق كەلىسىم» رمم ديرەكتورى، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور ساتتار ءماجيتوۆ.
ساتتار ءماجيتوۆتىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، قازاقستان دالاسىنا قانشا ادام دەپورتاتسيالانعانى تۋرالى سۇراق توقسانىنشى جىلداردان بەرى زەرتتەلىپ كەلەدى.
«مىنە، 22 جىل وتسە دە، وسى سانعا كەلگەندە ورتاق كونسەنسۋس تابا الماي وتىرمىز. ياعني، قازاقستانعا جەر اۋدارىلعان ادامداردىڭ قانشا بولعانىن ناقتى بىلمەيمىز. بۇل دەگەنىڭىز - بۇل كەزەڭنىڭ ءالى ۇزاق ۋاقىت بويى زەرتتەلەتىنىن كورسەتەدى. ەكىنشىدەن، ءبىز رەپرەسسيا مەن دەپورتاتسيا دەسەك، 1945 -جىلعا دەيىنگى تاريحپەن شەكتەلىپ قالاتىن سەكىلدىمىز. ال ستاليندىك رەپرەسسيانىڭ ايگىلى ⅩⅩسەزدەن كەيىن باستالعانى بەلگىلى. ەلۋىنشى جىلداردىڭ ورتاسىندا دا بۇعان قاتىستى تاريح بار. قۇجاتتار ساعات سايىن تابىلىپ جاتىر. 30 جىلدان بەرى كەنەسارى قاسىم ۇلىنىڭ تاريحىن زەرتتەپ كەلەمىن. ارحيۆتەردى قايتا اقتارعان سايىن تىڭ دەرەكتەردى تاۋىپ الام. تاريحتىڭ ءوزى سونداي. ءبىر كۇندە ءبارىن ايتىپ، زەرتتەپ ۇلگەرە المايسىڭ» ، - دەدى پروفەسسور.
ايتا كەتسەك، ق ح ا اتالمىش فورۋم اياسىندا ەرتەڭ اقمولا وبلىسىنىڭ اقمول اۋىلىنداعى «الجير» مەموريالدى- مۇراجاي كەشەنىنە، سونداي- اق، ەلورداداعى 1932-1933 -جىلدارداعى اشارشىلىق قۇرباندارىنىڭ مونۋمەنتىنە گۇل شوقتارىن قويۋ ءراسىمى وتەدى.