تالانتتى اقىن جاراسقان ءابدىراشتىڭ ەپيگراممالارى
1969 -جىلى س. م. كيروۆ اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ فيلولوگيا فاكۋلتەتىن بىتىرگەن. «لەنينشىل جاس» گازەتىنىڭ ادەبيەت پەن ونەر بولىمىندە، «جالىن» الماناحىنىڭ پوەزيا جانە سىن بولىمىندە رەداكتور، «جۇلدىز» جۋرنالىنىڭ سىن ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى بولىپ قىزمەت اتقارعان. 21 جاسىندا ك س ر و جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى بولدى. 1970-جىلدارى قازاق پوەزياسىنا وزىندىك ءۇن، ەرەكشەلىگىمەن كەلگەن اقىنداردىڭ قاتارىندا جاراسقان ءابدىراش ەسىمى ەرەكشە اتالارى حاق.
اقىن ليريكاسىنا ءتان ەرەكشەلىك اسقاق پافوس، ءور ەكپىن، شەشەندىك تولعامدار. ءوزىن «ءابدىراشتىڭ جاراسقانى» دەپ اتاعان تالانتتى اقىننىڭ قالامداستارىنا ەپيگرامما جازۋعا كەلگەندە الدىنا جان سالمايتىن شەبەرلىگى بار ەدى. ءبىز بۇگىن سونىڭ ءبىرشاماسىن وقىرماندارعا ۇسىنىپ وتىرمىز.
جاراسقان ءابدىراشتىڭ ەپيگراممالارى
ءابدىجامىل نۇرپەيىسوۆكە:
«قان مەن تەردى» سارىلىپ تا،
سارعايىپ،
جازۋىڭدا بار ما كىنا،
بار ما ايىپ!
«سەڭنەن» كەيىن كىتاپ كۇتىپ تاعى دا،
جىلدار بويى سەڭ سوققانداي بولمايىق...
وڭدەۋ،
جوندەۋ،
تۇزەۋ،
كۇزەۋ - سالتىڭىز!
سونىڭىزبەن بارادى ءوسىپ نارقىڭىز...
جالىقپايسىز ءسىز قايتادان جازۋعا،
قايتا وقۋدان جالىقپاي ما حالقىڭىز؟..
عافۋ قايىربەكوۆكە:
تەلەديداردى اشىپ قالساڭ - عافەكەڭ،
راديونى باسىپ قالساڭ - عافەكەڭ!
جۋرنالداردى پاراقتاساڭ - عافەكەڭ،
گازەتتەردى قاراپ قالساڭ - عافەكەڭ!
دۋناي بويلاپ ارالاساڭ - عافەكەڭ،
دۋمان-تويعا بارا قالساڭ - عافەكەڭ!
«مىنا بىرەۋ وڭاشالاۋ كافە ەكەن»
دەپ كىرىپ ەم...
مۇندا دا وتىر عافەكەڭ...
تۇمانباي مولداعاليەۆقا:
جيىرماسىندا «جەتىممىن!» دەپ جىلاعان،
«جىلادىڭ» دەپ تالاي سىنشى سىناعان...
وتىزدا دا «جەتىممىن!» دەپ جىلاعان،
ول كەزدە دە تالاي سىنشى سىناعان...
قىرىقتا دا «جەتىممىن!» دەپ جىلاعان،
«قويساڭشى» دەپ تالاي سىنشى سىناعان...
«اق ۆولگامەن» اڭىراتىپ جۇرسە دە،
«جەتىلدىم!» دەپ ايتپاي قويدى-اۋ تۇماعاڭ.
اعا بولىپ اقىل قوسقان اقىلعا،
تۇماعاڭدى تاعى كوردىم جاقىندا...
«جەتىممىن!» دەپ ايتادى ەكەن، اپىر-اي،
ءابدىلداداي اكەسى بار اقىن دا!
قابدەش جۇمادىلوۆكە:
بالا كەزدەن جانكەشتى،
بىلەدى جۇرت قابدەشتى
العاشقىدا سىنشىلار:
«اقىندىعى بار!» - دەستى.
سودان كەيىن: «ءبىر سىنار
باتىلدىعى بار!» - دەستى.
«قابىلەتى - كەرەمەت،
قاراسوزگە، نە كەرەك،
جاقىندىعى بار!» - دەستى.
قۇلاق اسىپ دابىرعا.
جانردان سوڭ جانرعا
قابدەش سولاي سان كوشتى...
اۋىل قايدا، ەل قايدا،
بيىك-بيىك بەل قايدا؟
«سوڭعى كوشىڭ» ايتەۋىر،
سوڭعى كوشۋ بولعاي دا.
«نەگە ولاي؟» - دەپ سۇراما،
تۇر عوي كۇتىپ دراما...
ءابىش كەكىلبايەۆقا:
جوق ىرعاسار ايتىستاسى،
سويلەپ كەتسە كەزەك كەلىپ.
قور بولادى كەي تۇستاسى،
قىر استىنان تەزەك تەرىپ...
شەكسپير مەن دانتە اعاسى
قاقپاس شەتكە قارى سىنباي،
پۋشكيندەردىڭ پارتالاسى،
تولستويدىڭ تانىسىنداي.
جەرجۇزىلىك جىر كوگىنە
اپوللونشا الادى ۇشىپ.
«شۇكىر!» دەيسىڭ جۇرگەنىنە
جۇرتپەن بىرگە تاماق ءىشىپ...
اسقار سۇلەيمەنوۆكە:
سۇلەيمەننىڭ اسقارى
اۋەلى سىننان باستادى.
اۋزى تولماي ەشكىمگە،
ارتىنشا سىندى تاستادى.
قاراسوزگە دە تۇشىنىپ،
قالعان-دى ءبىراز ىسىلىپ.
ويىنان شىقپاي ءوزىنىڭ،
ونى دا قويدى ىسىرىپ...
بىردە سىن ايتىپ، بىردە ءازىل،
ارتامىز ءۇمىت جىلما-جىل.
اسەكەڭ بارلىق جانردا
اۋىزشا جازىپ ءجۇر قازىر...
مۇحتار ماعاۋينگە:
سىناعاندى «قىرت!» - دەيدى، -
تۇسىنبەيدى جۇرت!» - دەيدى.
اۋەزوۆتەن باسقامەن
مۇرىنىن دا سۇرتپەيدى...
«تۇلعام مەنىڭ ەرەن!» - دەپ،
كەتكەن كەزدە تەرەڭدەپ، -
اۋەزوۆتىڭ ءوزىن دە
مويىندايدى ارەڭدەپ...
ال ماقتاساڭ باس ۇرىپ،
سىر ايتادى جاسىرىپ...
ءوزىن، ءتىپتى، تاستايدى
اۋەزوۆتەن اسىرىپ...
ەمەس پە ەكەن اسىلىق؟
وتەجان نۇرعاليەۆقا:
دەي المايمىز: ويلارىڭ بۇرىس-اعات،
بولدى سوعىس بىزدەرگە - ءىرى ساباق!
ساۋ ادام جوق، ايتسە دە، كىتابىندا:
ءبىرى - سوقىر،
ءبىرى - اقساق،
ءبىرى - شولاق...
شالبارىنىڭ كورمەگەن قىرى ءتۇسىپ،
ءبىرى - نادان...
ءبىرى - قۋ،
ءبىرى - پىسىق...
بارعاننىڭ دا سوعىسقا،
بارماعاننىڭ:
ءبىرى - ساقاۋ،
ءبىرى - «قىرت»
ءبىرى - پۇشىق...
اۋىر الما وسىناۋ ءسوزىمدى، اعا،
كوڭىلىڭدى سەرپىلتسىن سەزىم جاعا.
اۋىلىڭدا بولىپتى ءبىر ساۋ ادام،
ونىڭ ءوزى، ارينە - ءوزىڭ عانا...
دۇكەنباي دوسجانوۆقا:
سىنشىلار سىلكىلەي مە،
بۇتارلاي ما؟..
جىبەگىن ءجۇن ەتە مە،
تۇتە الماي ما؟..
ءبىرى دە شىبىن قۇرلى كورىنبەيدى،
بىلەتىن ءوز «ەسەبىن» دۇكەنبايعا...
شىنىندا نە قىلادى باتىلسىنىپ،
اۋدارىپ اتىن الماس اقىلشى جۇرت.
جاراماي قالعانى جوق جازعانىنىڭ،
توقتاماي توم-توم بولىپ جاتىر شىعىپ...
مۇحتار شاحانوۆقا:
جاسىنان جايساڭداردان باتا الىپتى،
باتا الىپ،
جايساڭدىققا بەت الىپتى...
- تالانتتى جاس اقىن كىم؟ -
دەسەڭ قازىر،
الدىمەنەن اتايدى
«شاحانوۆتى!»
كەيىن دە كوپ مىقتىدان باتا الىپتى،
باتا الىپ،
مىقتىلىققا بەت الىپتى...
- بەدەلدى باس اقىن كىم؟ -
دەسەڭ قازىر،
الدىمەن اتايدى ءوزىن:
«شاحانوۆتى!»
سودان سوڭ شىعۋ ءۇشىن ءسوزىن اقتاپ،
سوزىمەن كورىنەدى كوزىڭە اپپاق.
ءوزىڭ ءبىل، جاتتاماساڭ ولەڭدەرىن،
الادى الدىمەنەن ءوزى جاتتاپ...
تاۋىپتى تاقىرىبىن تىڭدالاتىن،
تانىتتى ساحنادان شىڭداپ اتىن.
ەڭبەگى اقىندىققا سىنگەن ءارتىس،
ارتىستىككە ەڭبەگى سىڭگەن اقىن!
ساعات اشىمبايەۆقا:
بەلينسكيدەن باستايدى،
جيرمۋنسكييمەن جاسقايدى.
الدىڭدى وراپ ابايمەن،
اپارىپ ءبىراز تاستايدى.
جۋكوۆسكيمەن ساستىرىپ،
ءجۇزىڭدى ابدەن ءپاس قىلىپ،
پۋشكينمەن پەرىپ وتەدى،
تولستويمەنەن باسقا ۇرىپ.
كورسەتپەس شاعىن توبەنى،
شىڭدار دا نەتكەن كوپ ەدى...
تارتادى سوسىن كولدەنەڭ
كافكا مەن كوبو ابەنى...
تانىمال تالاي دانانى
تىزىمگە سولاي الادى...
قالامداستارعا كەلگەندە،
قالامى جۇرمەي قالادى...
سماعۇل ەلۋبايەۆقا:
دوستىعىنا ءشۇبا قىل -
داۋلاسپايدى سماعۇل...
جازعاندارىن سىنا، كۇل -
جاۋلاسپايدى سماعۇل...
كۇلگەنسيدى - اڭداماي،
جۇرگەنسيدى - اڭداماي.
بەلگىلى ءبىر ۋاقىتتا
جارىلاتىن بومباداي.
نەسىپبەك ايتوۆقا:
بويىنداعى اسىلىن
بەرىپ-اق ءجۇر
جىرعا انىق
بايگەلەردەن جاسىرىن
كەلىپ-اق ءجۇر
جۇلدە الىپ.
شاشاۋ قىلىپ سويلەمىن،
شاتىسپايدى
جەلىكپەن...
اشىعىنا بايگەنىڭ
قاتىسپايدى...
نەلىكتەن؟
دايىنداعان بەيسەن سۇلتان ۇلى
