پەتروپاۆلدا مەكتەپ ۇستازى باتىرلار كيگەن ساۋىتتى جاساپ شىقتى

پەتروپاۆل. قازاقپارات - پەتروپاۆلدا ونەر ءپانىنىڭ مۇعالىمى، شەبەر ەرعالي ساتكەنوۆ قازاق باتىرىنىڭ ساۋىتىن جاسادى، دەپ حابارلايدى «قازاقپارات» ح ا ا ءتىلشىسى.

ەرعالي ساتكەنوۆ - سولتۇستىك قازاقستاندىقتارعا اعاشتان ءتۇيىن تۇيەتىن، تەمىردى بالشىقشا يلەيتىن شەبەر رەتىندە جاقسى تانىس. ونىڭ قولىنان شىققان دۇنيەلەر ءتۇرلى كورمەلەردە كورەرمەن كوزايىمىنا اينالعان.

بۇل جولى ول قازاق باتىرلارى ورتا عاسىرلاردا كيگەن سالماعى 10 كەلىگە جۋىق تەمىر ساۋىتتى جاساپ شىقتى. وعان قاجەتتى 560 پلاستينانىڭ ءارقايسىسىن قولمەن قيعان. قالىڭدىعى 4 م م بولعاندىقتان ساۋىتتى جەبە تەسە المايدى، قىلىش تا شاپپايدى.

«جاۋگەرشىلىك زاماندا ساۋىتتى ءار شەبەر وزىنشە جاساعان. كەڭ تاراعانى كۇبى ساۋىت. ونىڭ 10 شاقتى ءتۇرى بار. مەنىڭ جاساعانىم دا وسى كۇبى ساۋىت. قىلىشتىڭ ءجۇزى تەمىرلەرگە تىرەلىپ قالادى. مەتالدىڭ دوڭەس جاعى ۇستىنە قارايدى. سوسىن قازاقتاردا ساۋىتتاردىڭ ومىراۋلارى اشىق تۇرادى. ول ءتۇستى «باق ورنى» دەپ اتايدى. قازاقتاردىڭ «باعىڭ بولسا امان قالاسىڭ» دەگەنى وسىدان شىققان»، - دەيدى ەرعالي ءشامىل ۇلى.

ەرعالي ساتكەنوۆ بۇعان دەيىن دە اسكەري كيىمنىڭ ءتۇر- ءتۇرىن جاساعان ەكەن. ويتكەنى ساۋىت كيۋ بالا كەزگى ارمانى بولاتىن.

«ۇلدار قولىمىزعا ۇزىن تاياق الىپ، قىلىشتاسامىز. سول كەزدە شىبىق دەنەمە قاتتىراق تيگەن سايىن «مەندە باتىرلاردىڭ ساۋىتى بولسا عوي» دەگەن بالالىق ارمان بولاتىن. كەيىن 10 جىل ىشىندە 7 ساۋىت جاساپ شىعاردىم»، - دەيدى ەرعالي ساتكەنوۆ.

 

سول 7 ساۋىتتىڭ بۇگىندە ۇشەۋى عانا شەبەرحانادا تۇر. ونىڭ بىرەۋى بىلعارىدان ىستەلسە، ەكىنشىسى تەمىر شىعىرشىقتاردان جاسالعان. قالعاندارىن تاراتىپ بەرىپتى. نازاربايەۆ زياتكەرلىك مەكتەبىندە ونەر پانىنەن ءدارىس بەرەتىن ەرعالي ءشامىل ۇلى بۇگىندە جىلدار بويى جيناقتاعان تاجىريبەسىن شاكىرتتەرىمەن ءبولىسىپ ءجۇر. جالپى قانداي دا ءبىر زاتتى جاساماس بۇرىن ونىڭ تاريحىنا ءۇڭىلۋدى ۇستاز- شەبەر ادەتكە اينالدىرعان.

 

«تاريحي دەرەكتەر بويىنشا، قارا تەمىر ساۋىتتى جەر بەتىندە العاش رەت التاي ولكەسىندەگى اۆار تايپاسى جاساپ باستاعان دەگەن مالىمەت بار. وسىنداي تورعاۋىل ساۋىتتار اۆارلاردىڭ اسكەرلەرىندە عانا ەمەس، جىلقىلارىنىڭ ۇستىندە دە بولعان. مۇنى اۆار تايپاسى ەۋروپالىقتاردان بۇرىن، ياعني ІІІ-ІV عاسىردا جاساعان. اۆارلار كاۆكاز ارقىلى ەۋروپاعا قاراي كوشىپ وسى ونەردى سول جاققا تاراتقان دەگەن پايىم بار»، - دەيدى شەبەر.

قازىر شەبەرحانادا ساۋىت، دۋلىعادان باسقا ەرعالي ءشامىل ۇلىنىڭ قولىنان شىققان قازاق باتىرلارىنىڭ قىلىشتارىن دا كورۋگە بولادى.