فوتوونەر قالاي پايدا بولدى؟
ول كەزدە عالىمدار حيميالىق زاتتاردىڭ قايسىسى ساۋلەمەن شاعىلىسۋعا قاۋقارلى ەكەنىن بىلگەن جوق. سوندىقتان، كەسكىندەر تەك قىلقالام شەبەرلەرىنىڭ تۋىندارىندا عانا ساقتالدى. كەسكىندەر جاساۋدىڭ نەگىزگى ءادىسى سانالاتىن بەينەلەۋ ونەرى ورتا عاسىرلاردا كەڭ تارالا باستادى. قوعامدا قالىپتاسقان پىكىر بويىنشا، سول زامان سۋرەتشىلەرىنىڭ بارلىعى بىردەي كەدەي بولدى دەۋگە كەلمەس. ولاردىڭ كەيبىرەۋلەرى، ءتىپتى، قازىرگى توي فوتوگرافتارى سەكىلدى جوعارى سۇرانىسقا يە بولاتىن. ادامدار ۇرپاقتارىنا وزدەرى تۋرالى ەستەلىك قالدىرۋ ماقساتىندا سۋرەتشىلەردى ءجيى جالدايتىن. سۋرەتشىلەر پورترەتتەر جاساعانى ءۇشىن ۇلكەن قارجىعا كەنەلەتىن. ءبىراق ءبىر كەسكىندەمەنى سالۋدىڭ وزىنە تىم كوپ ۋاقىت كەتەتىن. ارينە، ءبىر ادام نەمەسە تۇتاس وتباسىنىڭ پورترەتىن جاساۋ بارىسىندا ۇزاق ۋاقىت بويى تاپجىلماي وتىرۋ قيىن، ءارى مۇمكىن ەمەس. سوندىقتان، سۋرەتشىلەر بۇل ۇدەرىستى تەزدەتۋ امالدارىن قاراستىراتىن. وسىلايشا، ۇلكەن ىزدەنىستەر مەن تالپىنىستار ناتيجەسىندە «وبسكۋرا كامەراسى» اتالاتىن قۇرىلعى پايدا بولدى.
وبسكۋرا كامەراسى تۋرالى دەرەكتەر لەوناردو دا ءۆينچيدىڭ ەڭبەكتەرىنەن باستاپ كەزدەسەدى دەگەنمەن، شىن مانىسىندە، ونىڭ قاسيەتتەرى جونىندە ەجەلگى گرەك فيلوسوفى اريستوتەل دە جازعان. وبسكۋرا كامەراسى - جارىقسىز قوراپ. ول تەرەزەسىز قاراڭعى بولمەگە ۇقسايدى. ءبىر قابىرعاسىنىڭ ورتاسىندا دوڭگەلەك تەسىك بولادى. سول تەسىكتەن ىشكە وتكەن جارىق قاراما- قارسى قابىرعاعا تۇسەدى. وسىنىڭ ناتيجەسىندە، ادام كامەرانىڭ الدىندا تۇرعان زاتتىڭ توڭكەرىلگەن كەسكىنىن كورۋگە مۇمكىندىك الادى. لەوناردو دا ۆينچي وبسكۋرا كامەراسىنىڭ ورتاسىنا ءتۇسسىز قابىرعا ورناتىپ نەمەسە اينەكپەن ءبولۋدىڭ امالىن قاراستىرادى. مۇنداي جاعدايدا، سۋرەتتەن كورىپ تۇرعانىڭىزداي، سۋرەتشىگە دايىن بەينەنى قىلقالاممەن باسىپ شىعارۋ عانا قالادى.
وپتيكانىڭ دامۋىمەن بايلانىستى وبسكۋرا كامەراسى دا جەتىلە باستادى. وعان قوس دوڭەس لينزانىڭ ورنالاستىرىلۋىمەن قۇرىلعىنىڭ اۋقىمى الدەقايدا كىشىرەيىپ، پايدالانۋعا ىڭعايلى بولا ءتۇستى. وبسكۋرا كامەراسى شاعىن عانا اعاش قوراپقا اينالدى. ونىڭ ارتقى بولىگىنە ورنالاستىرىلعان اينا ارقىلى كەسكىن اينەككە تۇسەتىن بولدى. ءبىراق بۇل دا فوتوگرافيا الۋعا مۇمكىندىك بەرمەدى. ويتكەنى، مۇندا دا ۇلكەن وبسكۋرا كامەراسىنىڭ جۇمىس جاساۋ پرينتسيپىنە ساي، كەسكىن تەك سۋرەتشىنىڭ شەبەرلىگىنە عانا تاۋەلدى بولاتىن.
ناعىز فوتوگرافيانىڭ پايدا بولۋ تاريحى 1800 -جىلدان باستاۋ الادى. ول بريتاندىق گەمفري دەۆي مەن توماس ۆەدجۆۋد جاساعان تاجىريبەمەن تىعىز بايلانىستى. ولار كۇمىس نيتراتى مەن ناتريي ءحلوريدىنىڭ ەرىتىندىسىنە مالىنعان قاعازدى وبسكۋرا كامەراسىنا سالىپ كورەدى. ناتيجەسىندە تومەن- كونتراستتى بەينە الىندى. ءبىراق ونى ەكسپوزيتسيالاۋ ءۇشىن بىرنەشە ساعات قاجەت بولاتىن جانە سۋرەتتى جارىققا شىعارىپ قاراعان كەزدە ول تولىقتاي جوعالىپ كەتەتىن. سوندىقتان، بۇل تاجىريبە كوپ ۇزاماي توقتاتىلدى. ءداستۇرلى ماعىناداعى فوتوگرافياعا العاش قول جەتكىزگەن جوزەف نيسەفور نەپس ەسىمدى ونەرتاپقىش بولاتىن. ول ۇنەمى وبسكۋرا كامەراسىنىڭ جۇمىس ىستەۋ پرينتسيپىن زەرتتەۋگە قىزىعۋشىلىق تانىتىپ، زەردەلەپ جۇرگەن.
نەپس بەينەلەردى اۆتوماتتى تۇردە قاعازعا ءتۇسىرۋ جولىن تابۋدا ايانباي ىزدەنەدى. اقىرى، وعان قولى جەتەدى. اق- قارا كەسكىندەر الۋ ءۇشىن بيتۋم اتالاتىن سيريالىق اسفالت سىڭگەن قاعاز پايدالانىلدى. مۇنداي سۋرەت الۋ ءادىسىنىڭ وزىندىك قيىندىعى بار ەدى. ول - ەكسپوزيتسياعا ۇزاق ۋاقىتتىڭ كەتۋى. كەيدە بۇل ۇدەرىس، ءتىپتى، سەگىز ساعاتقا سوزىلاتىن. وسى سەبەپتى، ادامداردى سەگىز ساعات تاپجىلتپاي ۇستاپ وتىرۋ مۇمكىن بولماعاندىقتان، نەپستىڭ العاشقى فوتوسۋرەتتەرىندە تەك ءوز قالاسىنىڭ پەيزاجدارى عانا بەينەلەنگەن. نەپستىڭ ومىردەن وتۋىمەن فوتوگرافيانىڭ دامۋى توقتاپ قالعان جوق. بۇل ءىستى ودان ءارى لۋي جاك داگەر جالعاستىردى. ول سۋرەتتەر جاساۋ ءۇشىن كۇمىس جالاتىلعان مىس پلاستينانى پايدالاندى. وعان قوسا، يود تا جاعاتىن. ناتيجەسىندە پايدا بولعان نەگاتيۆتى كەسكىن ونەرتاپقىشتىڭ كوڭىلىنەن شىقپادى. ونىڭ ۇستىنە، ەكسپوزيتسيا ۋاقىتى دا قىسقارمادى.
1835 -جىلى داگگەر سۋرەت ەكسپوزيتسياسىنىڭ سىناپ بۋى اسەرىنەن الدەقايدا جىلدام جۇرەتىنىن كەزدەيسوق بايقاپ قالادى. ونەرتاپقىش ءالى ەكسپوزيتسيالانباعان سۋرەتتى شكافىنا سالىپ قويادى. ەرتەڭگى كۇنى تارتپادان سول قاعازدى السا، فوتوسۋرەت دايىن تۇرعان بولىپ شىقتى. سودان كەيىن داگگەر بارلىق حيميالىق ەلەمەنتپەن تاجىريبە جاسايدى. ناتيجەسىندە ونەرتاپقىش ەكسپوزيتسيا جىلدامدىعىنا ناقتى سىناپ اسەر ەتكەندىگىن انىقتايدى. وسىدان كەيىن فوتوگرافيا الۋ جولدارى الدەقايدا دامىپ، قارقىندى جەتىلە باستادى. دجون فرەدەريك گوددارد ەسىمدى اعىلشىن ازاماتى كۇمىس پلاستينانى بروم جانە حلور بۋ قوسپاسىمەن وڭدەۋ ارقىلى ۇلكەن جەتىستىككە قول جەتكىزدى. سەبەبى، وسى ءتاسىلدى پايدالانۋ بارىسىندا ەكسپوزيتسيا ۋاقىتى ءبىر مينۋتتان اسپايتىن بولدى. بۇل جاڭالىقتان كەيىن پورترەتتىك تۇسىرىلىمدەر كەڭ ەتەك جايا باستادى.
1850 -جىلدارى ستەرەوسكوپيالىق داگەروتيپيا پايدا بولدى. وسىعان وراي، ءبىر قۇرىلعىعا ەكى كەسكىن قاتار ورنالاستىرىلاتىن. جەكە لۋپا نەمەسە بينوكل كومەگىمەن ادامنىڭ ءار كوزى جەكە- جەكە ءبىر سۋرەتكە قاراي الاتىن بولدى. ناتيجەسىندە، سۋرەت ايتارلىقتاي اۋقىمدى كورىندى. سول كەزدەگى سۋرەتتەردىڭ كەمشىلىگى ولاردى كوشىرۋ مۇمكىندىگىنىڭ بولماۋىندا. جاڭا سۋرەت جاساۋ ءۇشىن فوتوسۋرەتكە قايتا ءتۇسىرۋ كەرەك ەدى. بۇل جاعداي نەگاتيۆتى- ءپوزيتيۆتى ۇدەرىستىڭ ويلاپ تابىلۋى ناتيجەسىندە ءوزىنىڭ وڭتايلى شەشىمىن تاپتى.
Massaget.kz