قازاقتىڭ بالاعا ات قويۋ ءراسىمى

استانا. قازاقپارات - بالا دۇنيەگە كەلگەندە ءار سانالى وتباسى وعان جاراسىمدى ءارى ادەمى ەسىم بەرۋگە تىرىسادى. كەيبىرى زامانىنا ساي، ەل اراسىندا كەڭ تارالعان، زاماناۋي ەسىمدەردى قويىپ جاتسا، كەيبىرى اتا- بابالارىنىڭ، ۇلى تۇلعالاردىڭ ەسىمىن، كەيبىرى ەجەلگى ەسىمدەردى قويادى.

ازان شاقىرىپ ات قويۋ جاڭا تۋعان ءسابي بولاشاقتا سىيلى، قۇرمەتتى، ۇلكەن ادام بولسىن دەگەن ۇمىتپەن اتا- اناسى جاسى ۇلكەن، سىيلى ادامعا ات قويۋعا قولقا سالادى. جاستاردىڭ اكە- شەشەسى، اتا- اجەسى ءتىرى بولعان جاعدايدا سابيگە اتتى سولار قويادى. ۇلكەندەردىڭ ايتقانى بۇلجىتپاي ورىندالاتىندىقتىن، مىندەتتى تۇردە سولار ۇسىنعان ات قويىلادى. كەيدە جاستارمەن كەلىسە وتىرىپ، بالا ەسىمىن ۇلكەن كىسىلەر تاڭدايدى. بالاعا ەسىم ءۇش كۇن ىشىندە بەرىلۋى قۇپتالادى. اۋىلدىڭ بەدەلدى ازاماتى ءسابيدى قولىنا الىپ، ازان شاقىرىپ، اعايىن- تۋىسپەن بىرگە تاڭدالعان ەسىمدى ءسابيدىڭ قۇلاعىنا قايتالايدى. ەجەلدە اقسۇيەك اۋلەتتەردىڭ بالاسىنا ەسىمدى مولدا قۇران وقىپ، كىتاپقا قاراپ قويعان ەكەن. سابيگە ات قويعاندا ايتىلۋى قيىن، قاتاڭ دىبىستى، جاقسى دا جامان ماعىنا بەرەتىن نەمەسە ايقايلاپ تۇرعان ەسىمدەردەن اۋلاق بولعان ءجون. ەسىم ادامنىڭ تاعدىرىنا، بولمىسىنا اسەر ەتە مە دەگەن ساۋال توڭىرەگىندە عالىمدار ⅩⅩعاسىردان بەرى زەرتتەۋلەر جۇرگىزىپ كەلەدى. سونىڭ نەگىزىندە ادام ەسىمدەرىن زەرتتەيتىن انتروپونيميكا عىلىمى پايدا بولعان. عالىمداردىڭ زەرتتەۋىنشە ادام اتى ونىڭ ومىرىنە ايتارلىقتاي اسەر ەتەدى ەكەن، بالانى نەعۇرلىم كوركەم ەسىمدەرمەن اتاعان سايىن، تۇلا- بويى دا سوعان سايكەس كوركەمدەلە تۇسەدى.

 ىرىمعا بايلانىستى ات قويۋ كوبىنە قازاقتار ىرىمداپ ات قويعان. مىسالى، ەرتەرەكتە بالا تۋىسىمەن ەڭ العاش كەزدەسكەن كىسىنىڭ اتىن قويۋ ءداستۇرى بولعان. مۇنى جاقسى ىرىمعا بالاعان. سابيگە كوز تيمەسىن، ءومىرى ۇزاق بولسىن دەگەن ماقساتپەن ماعىناسى ەرسى نەمەسە سيقىسىز ەسىمدەردى قويعان. مىسالى، ساسىق، قيسىق، شوقپىت جانە ت. ب. ءبىراق قازىردە بۇل ەسكىرگەن ىرىمدار قاتارىندا. بۇرىنىراقتا بالاعا قولباسشى، پايعامبار، باتىرلاردىڭ ەسىمىن بەرسە كوتەرە الماي، اۋىرىپ قالادى دەپ سەنگەن. سوندىقتان ونداي ەسىم بەرگەننىڭ وزىندە ەسەيگەنشە ەركەلەتىپ، باسقا اتپەن اتاعان. ادام ەسىمى تاعدىرىنا بايلانىستى دەگەندى ەسكەرسەك، ەجەلدە بالا اۋرۋشاڭ، نە ۇلكەن قاسىرەتتەن امان قالسا، تاعدىرىن وزگەرتۋ ماقساتىندا اتىن دا وزگەرتكەن. الايدا بۇل ىرىمنىڭ قانشالىقتى ومىردە ىسكە اسقاندىعى جايلى ناقتى دەرەكتەر جوق.

ەسىمدەردى ىرىمداپ قويۋدىڭ 15 نەگىزگى ءتۇرى بار: ىرىمدار   ەسىمدەر بالاعا ارتىق ساۋساعىنا قاراي ات قويۋ ارتىق، ءارتىقالى، ارتىقباي، قوسەكەن

 بالاعا ءتىل- كوز تيمەيدى دەگەن نيەتپەن ات قويۋ  جامانباي، قويشىباي، وشاقباي، تەزەكباي

 بالانىڭ دەنى ساۋ، جانى بەرىك بولۋى ءۇشىن ات قويۋ تاسبولات، تاستەمىر، شىمىرباي

بالاسى شەتىنەي بەرگەن شاڭىراقتا جاس سابيگە ات قويۋ امان، امانكۇل، ەسەن، ءجۇرسىن، توقتار، تۇرسىن، تۇرسىنكۇل

 بالا- شاعالارىنىڭ ءومىرى ۇزاق بولسىن، كوپ جاساسىن دەگەن نيەتپەن ات قويۋ   جانۇزاق، ءجۇزباي، ءجۇزجاسار، مىڭجاسار، ومىربەك، سەكسەنباي، توقسانباي، ۇزاقباي

 بۇرىن- سوڭدى بولعان قارۋ- جاراق اتتارىنا بايلانىستى ات قويۋ قىلىشباي، مىلتىقباي، نايزابەك، ساداقباي، شوقپارباي

سولارداي اتاقتى، بەدەلدى، قۇرمەتتى بولسىن دەپ ەلدىڭ ارداقتى ازاماتتارىنىڭ اتىن بەرۋ  اباي، ابىلاي، عابيت، جانىبەك، ماحامبەت، قازىبەك، ءاليحان، ءسابيت، ساكەن، سىرىم، ىبىراي

 ەرەكشە كوزگە تۇسكەن بەلگىلەرىنە قاراي ات قويۋ انارباي، قالدىگۇل، قالدىباي، قۇدىرەت، مەڭدىباي، مەڭدىگۇل، سۇندەت

 يسلام ءدىنىنىڭ اسەرىنە بايلانىستى ات قويۋ   عالي، جامال، زىليحا، يسا، مۇحاممەد، ومار، وسپان، سۇلەيمەن، حاديشا

قىز اتتارىنا اسپان الەمىنىڭ، اڭداردىڭ، اسىل تاستاردىڭ، قىمبات ماتالاردىڭ، نازىك وسىمدىكتەردىڭ اتىن قويۋ ايمان، التىن، ەڭلىك، جىبەك، جۇلدىز، كۇمىس، قۇرالاي، ماقپال، مەرۋەرت، راۋشان، شولپان، شىنار

 مەرزىمىنەن بۇرىن دۇنيەگە كەلگەن بالاعا ات قويۋ  لەكەر، شالاباي، شالابەك

كوپ كۇتكەن، تىلەپ العان، مۇرات- ماقساتىما جەتتىم- اۋ دەگەن نيەتپەن ات قويۋ   تىلەۋقابىل، تىلەۋبەرگەن، قۇدايبەرگەن، ارمان، باقىت، ماقسات، مۇرات، قۋانىش

 سوڭعى بالا دەگەن نيەتپەن ات قويۋ   كەنجەباي، كەنجەگۇل، كەنجەتاي، ەركەبالا

ءتورت تۇلىك مال، اڭ مەن قۇستارعا بايلانىستى ات قويۋ ارىستان، ايۋباي، بوتا، بوتاگوز، بۇركىت، قويشىباي، ساندۋعاش

كەلەسى بالا ۇل بولسىن دەگەن نيەتپەن ات قويۋ ۇلبالا، ۇلجان، ۇلبولسىن، ۇلتۋ، بولعان، تويعان

باسقا حالىقتاردان ەنگەن ەسىمدەر قازاقتاردا سونىمەن قاتار وزگە حالىقتاردان سىڭگەن ەسىمدەر وتە كوپ. ايتىلۋى دا، ەستىلۋى دە ادەمى، وزگە تىلدە جاقسى ماعىنا بەرەتىن ەسىمدەردى قويۋ سوڭعى جىلدارى كەڭ تانىمال. اسىرەسە، قازاقتاردا ەجەلگى تۇركى، اراب، يران ەسىمدەرى كوپ. مىسالى، ەجەلگى تۇركى ەسىمدەرى: ەدىگە («جاقسى» ) ، وراز («بايلىق، ساتتىلىك» ) ، ماناس («سۇمدىق الىپ» ) ، بوكەي («باتىر، مىقتى» ) . اراب ەسىمدەرى: ابىلاي («اتا، اكە» ) ، ايدا («سىياقى، پايدالى» ) ، اسەل («بال» ) ، ءامينا («سەنىمدى» ) ، اسحات («باقىتتى، ءساتتى» ) ، عازيزا («سۇيىكتى، قىمباتتى» ) ، عاني («باي» ) ، دانيار («جاقىن، تانىس» ) ، دينارا («كۇمىس اقشا» ) ، جامال («ادەمى، تارتىمدى» ) ، ءقادىر («قۇرمەتتى» ) ، قايرات («كۇشتى، قۋاتتى» ) ، مالىك («پاتشا» ) ، مۇحيت («مۇحيت، قورشاعان ورتا» ) ، مۇحتار («ەرەكشە، تاڭدامالى» ) ، ءرازيا («سۇيىكتى، تارتىمدى» ) ، ءسابيت («نىق، سەنىمدى» ) . يران ەسىمدەرى: ايدانا («اقىلدى، دانا» ) ، ايناگۇل («تازا، ءمولدىر» ) ، احان («تەمىر» ) ، باقتيار («با- قىتتى، قالاۋلى» ) ، بيبىگۇل («گۇل شاشقان حانىم» ) ، دانا («دانىشپان، اقىلدى» ) ، ءجانيا («نازىك جاندى» ) ، راۋشان («كورنەكتى، اشىق- جارقىن» ) ، رۇستەم («باتىر، ەرجۇرەك» ) . قازىردە تۇرىك (ايلين، ءامينا، ايشا) ، ۇيعىر (ءدىلناز، گۇزەل، ادەل، گۇلزار، ارسلان) ، تاتار (زاميرا، زۋحرا، مۋنيرا، ناسيما) اتتارى قازاقتار اراسىندا كەڭ تارالعان.

Massaget.kz