ەڭ العاشقى ۇيالى بايلانىس
ۇيالى تەلەفوننىڭ دامىپ كەتكەنى سونشالىقتى، كەز كەلگەن ادام ۇيالى تەلەفونسىز جۇرە المايدى دەپ تە ايتۋعا بولادى. جۇمىستا، ساباقتا، سەرۋەندەپ جۇرسە دە ادام ءۇشىن قاجەتتى زاتقا اينالعان، الايدا ۇيالى تەلەفوننىڭ ادام دەنساۋلىعىنا پايداسى عانا ەمەس، زيانى بار ەكەنىن دە ۇمىتپاۋ كەرەك.
ەڭ العاش رەت بوستون ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ شەشەندىك ونەر مەكتەبىنىڭ پروفەسسورى گرەحەم بەلل 1875 -جىلدىڭ 2 - ماۋسىمىندا ەڭ العاش رەت بايلانىستىرۋشى سىمداردىڭ كومەگىمەن ءوز كومەكشىسىنىڭ داۋسىن ەستيدى. ونەرتاپقىش شوتلاندتىقتىڭ بۇل جاڭالىعى تاريح بەتىندە تەلەفون دەگەن اتپەن قالادى. ءبىر قىزىعى، ونەرتاپقىشتىڭ ەسىمى اعىلشىن تىلىنەن اۋدارعاندا، «قوڭىراۋ» دەگەن ماعىنانى بەرەدى ەكەن. ارادا ءبىر عاسىرعا جۋىق ۋاقىت وتكەندە ەڭ العاشقى ۇيالى تەلەفوندار پايدا بولا باستايدى. يللينويس تەحنولوگيالىق ينستيتۋتىنىڭ تۇلەگى مارتين كۋپەردىڭ ونەرتاپقىشتىق بۇل جاڭالىعىن قازىر الەم حالقىنىڭ جارتىسىنا جۋىعى كۇندەلىكتى قولدانىپ وتىر ۇيالى تەلەفونمەن جاسالعان العاشقى ناعىز بايلانىستىڭ تاريحى 1973 -جىلدىڭ 3 - ساۋىرىنەن باستالادى.
ۇيالى بايلانىس كومپانياسىنىڭ قىزمەتكەرى مارتين كۋپەردىڭ زەرتتەۋلەر ءبولىمىنىڭ باسشىسى بەلل لابزعا نيۋ-يورك كوشەلەرىندە سەرۋەندەپ ءجۇرىپ سوققان قوڭىراۋى ۇيالى تەلەفونمەن العاشقى بايلانىس ورناتۋ سانالادى. كۋپەردىڭ ءوزى تاراتقىشتان سيگنال جىبەرۋ حاتتاماسىنىڭ نەگىزگى قۇراستىرۋشىسى ەدى. ال ول قولدانعان تەلەفوننىڭ سالماعى، ياعني ەڭ العاشقى ۇيالى تەلەفون 1,15 كيلوگرامم تارتاتىن.
سول ۋاقىتتارى نيۋ- يورك الەمدەگى ۇيالى بايلانىستىڭ بازالىق ستانتسيالارى ورناتىلعان الەمدەگى جالعىز نۇكتە بولدى، ءتورت جىلدان سوڭ چيكاگودا 2000 ابونەنتتىك تاجىريبەلىك ۇيالى جەلى قۇرىلدى. ال 1979 -جىلى بۇل ونەرتاپقىشتىق جاڭالىققا كۇنشىعىس ەلى(جاپونيا) زور قىزىعۋشىلىق ءبىلدىرىپ، 88 بازالىق ستانسيادان تۇراتىن العاشقى ۇيالى بايلانىستىڭ قىزمەتىن باستادى. قازىر الەمدە ۇيالى تەلەفونداردىڭ قولدانىس اياسى ءوزىنىڭ بايلانىس ورناتۋ شەگىنەن اسىپ كەتتى. تەلەفوندار ءومىردىڭ بارلىق سالاسىندا قولدانىلۋدا. ۇيالى تەلەفون قازىرگى زاماندا ادامنىڭ اجىراماس كومەكشىسىنە اينالدى.
