ەلوردادا تۇركى تىلدەس ەلدەردىڭ ەلشىلەرى كونە ءداستۇردى جاڭعىرتتى
مەرەكەلىك جيىنعا قازاقستاننىڭ سىيلى قوعام جانە مەملەكەت قايراتكەرلەرى، كورنەكتى عالىمدار مەن ديپلوماتيالىق ميسسيالاردىڭ وكىلدەرى، اتاپ ايتقاندا، قازاقستانداعى تۇركيا، ازەربايجان، موڭعوليا، ماجارستان، وزبەكستان جانە تاعى باسقا ەلدەردىڭ ەلشىلەرى، ەتنومادەني ورتالىقتار مەن بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ وكىلدەرى قاتىستى.
«ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى - كۇن مەن ءتۇن تەڭەلەتىن، بارشا جۇرت جاقسىلىققا كەنەلەتىن ءبىزدىڭ ەڭ ۇلىق مەرەكەمىز. سول سەبەپتى، حالىقارالىق تۇركى اكادەمياسى وسى مەرەكەنى اتاپ ءوتۋدى داستۇرگە اينالدىرعان. قازاقتا «ەسكى جىلدا ەسىركە، جاڭا جىلدا جارىلقا» دەگەن ءسوز بار. ءبىز ءۇشىن ەسكى، ياعني وتكەن جىل جاقسى بولدى. ازەربايجاندا پرەزيدەنت سايلاۋى بولىپ، مەملەكەت باسشىسىنىڭ وكىلەتتىگى ۇزاردى. تۇركيادا پرەزيدەنتتىك جۇيەگە كوشىپ، قۇرمەتتى پرەزيدەنت مىرزا ءوزىنىڭ مەملەكەت باسشىسى رەتىندە قىزمەتىنە كىرىستى. ماجارستان تۇركى اكادمياسىنا مۇشە بولىپ ەندى. ورتالىق ازيا ەلدەرىندەگى ىنتىماقتاستىق ارتتى. قىرعىزستاندا ۇلكەن سامميت ءوتتى. سونىمەن قاتار، حالىقارالىق تۇركى اكادمياسىنىڭ يۋنەسكو- دا ۇلكەن جيىنى بولدى. تۇركى اكادەمياسى ازىرلەگەن تۇركى الەمىنىڭ ينتەگراتسياسىنىڭ كونتسەپتسياسى بەكىتىلدى. اكادەميا ازىرلەگەن ورتاق تاريح، ورتاق گەوگرافيا، ادەبيەت بويىنشا جۇمىستار جالعاسىن تاپتى»، - دەدى حالىقارالىق تۇركى اكادەمياسىنىڭ پرەزيدەنتى دارحان قىدىرالى.
دارحان قىدىرالى بيىلعى جىل دا اكادەميا ءۇشىن ۇلكەن جاقسىلىقتارمەن باستالىپ جاتقانىن تىلگە تيەك ەتتى.
«وسى ناۋرىزدىڭ باسىندا قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى - ەلباسى ءوز وكىلەتتىگىن توقتاتىپ، قازاقستاندا جاڭا پرەزيدەنت قىزمەتىنە كىرىستى. قالانىڭ اتاۋى وزگەرىپ جاتىر. سونىمەن قاتار، ءبىرشاما جوسپارىمىز بار. بيىلعى جىل وزدەرىڭىز بىلەتىندەي، تۇركى كەڭەسىنىڭ ون جىلدىعىمەن تۇسپا- تۇس كەلىپ وتىر. كىتاپحانامىزدىڭ اتىن بەرىپ وتىرعان يشتۆاننىڭ 75 جىلدىعىن ءبىز باستاپ كەتتىك. الاش ارىستارىنىڭ كوپشىلىگى 125 جىلعا تولادى. بيىل سونداي- اق التىن وردانىڭ، موڭعولستاننىڭ 750 جىلدىعىن اتاپ وتەمىز. اتاتۇرىكتىڭ ءوزىنىڭ كۇرەسىن باستاعانىنا 100 جىل تولىپ وتىر. ءجۇسىپ بالاسۇعۇننىڭ «قۇتتى بىلىك» كىتابىن جازعانىنا 950 جىل تولدى. وسىنداي شارالاردى، باسقا دا جۇمىستاردى وسى جىلى اتقاراتىن بولامىز»، - دەدى ول.
مەرەكە بارىسىندا جينالعان قاۋىمعا تۇركى الەمىنىڭ رۋحانياتىنا زور ۇلەس قوسقان مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى مىرزاتاي جولداسبەكوۆ باتا بەردى.
راشيد اد- ديننىڭ «جاميعات- تاۋاريح» ارقىلى جەتكەن اڭىز- ءاپساناسىنا جۇگىنسەك، ايگىلى وعىز حاننىڭ ناسىلىنەن تاراعان ەل حاننىڭ ەلى شاپقىنشىلىققا ءتۇسىپ، التاي تاۋىنىڭ باۋرايىنداعى ەرگەنەقون شاتقالىنا تىعىلىپ، امان قالادى. تار شاتقالدا ءوسىپ- ءونىپ، كوبەيگەن حالىق ناۋرىزدا تاۋدىڭ تەمىرمەن قۇرسالعان بولىگىن ەرىتىپ، كوك ءبورىنىڭ جول كورسەتۋىمەن تاۋدان ەتەككە تۇسەدى. ءسويتىپ، ولار جاۋىن جەڭىپ وتانىن ازات ەتەدى. وسىلايشا، ەرگەنەقوننان شىققان كۇنىن جىل سايىن ناۋرىزدا تويلاي باستايدى. جاڭعىرۋ مەن جاڭارۋدىڭ بۇل مەيرامى سول زاماننان باستاپ ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى دەپ اتالادى. تۇركى بيلەۋشىلەرىنىڭ كۇنى بالعامەن ءتوس سوعىپ، كومىر جاعىپ، تەمىر سوعۋ سالتى وسى اڭىزعا بايلانىستى قالىپتاسقان ءداستۇر دەسەدى.
وسىلايشا، ەسكى ءداستۇر بۇگىن حالىقارالىق تۇركى اكادەمياسىندا جاڭعىردى. ناۋرىز مەيرامىنا وراي قوناق بولعان تۇركى تىلدەس ەلدەردىڭ ەلشىلەرى، قوعام جانە مەملەكەت قايراتكەرلەرى ەجەلگى تۇركى ءداستۇرى بويىنشا بالعامەن ءتوس سوعىپ، الاۋ جاعىپ، تەمىر سوعىپ، ەجەلگى تۇركى ءداستۇرىن جاڭعىرتتى.
اۆتور: ايان بەكەن ۇلى
