مۇحاڭا شەكارا اسىپ كەلگەن باۋىرلارىمىز ءجيى باس سۇعادى - م. شاحانوۆتىڭ ءومىرى جايلى ەسسەدەن

استانا. قازاقپارات - «ءشاي ۇستىندەگى اڭگىمە» دەپ اتالاتىن ايگىلى اقىن مۇحتار شاحانوۆتىڭ ءومىرى جايلى ەسسەمىزدى ونان ارى جالعاستىرامىز.

ايتا كەتۋ كەرەك، بۇل ەسسەنىڭ اۆتورى قۇديار ءبىلال سوڭعى ون جىلدان استام ۋاقىتتان بەرى مۇحاڭمەن بىرگە «جالىن» جۋرنالىندا قىزمەت ىستەپ كەلە جاتقان جۋرناليست، جازۋشى.

ءشاي ۇستىندەگى اڭگىمە-105

 مۇحاڭا شەكارا اسىپ كەلگەن باۋىرلارىمىز ءجيى باس سۇعادى. ولار ءۇشىن قازاقستان مەن م. شاحانوۆ ەگىز ۇعىم ىسپەتتەس. سوندىقتان اتاجۇرتقا تابانى تيگەن قاي قانداسىمىز دا اۋەلى م. شاحانوۆقا كەلىپ سالەم بەرۋدى وزدەرىنە پارىز سانايدى. بۇل ءجاي كوڭىلجىقپاستىق اڭگىمە ەمەس، ءوزىمىز كۋا بولعان ءجايت.

2008 -جىلى مۇحاڭنىڭ دا قىتاي ەلىنە العاش رەت جولى ءتۇستى. سول جاقتاعى قانشاما باۋىرلارىمىز م. شاحانوۆپەن جۇزدەسىپ، ءبىر قاۋقىلداسىپ قالدى. اتالمىش ساپار تۋرالى مۇحاڭنىڭ ءوزى: «مەن قىتاي ەلىندەگى قانداستارىمىزدىڭ ماعان دەگەن ىقىلاسى مەن پەيىلىن سوزبەن ايتىپ جەتكىزە المايمىن. مەن وزىمە دەگەن ونداي قۇرمەتتى ەشجەردەن كەزدەستىرگەن ەمەسپىن. ول جاقتا مەنىڭ ولەڭىمدى جاتقا بىلمەيتىن ادام جوق دەسە دە بولادى ەكەن. ش. ايتماتوۆ ەكەۋمىز بىرلەسىپ جازعان «قۇز باسىنداعى اڭشىنىڭ زارى» اتتى كىتابىمىز ءجۇز مىڭداعان تيراجبەن التى رەت باسىلىپتى.

ءۇش مىڭداي حالىق سياتىن ءبىر سارايدا كەزدەسۋ بولدى. سوعان قانشاما حالىق سىيماي سىرتتا تۇردى. كەزدەسۋدەن سوڭ سىرتتاعى حالىق ماعان قاراي لاپ قويدى. ابىروي بولعاندا قىتاي ساقشىلارى ابجىلدىك تانىتتى. ءوز قانداستارىمنان قاشىپ، قىتاي ساربازدارى كومەگىنە سۇيەنگەن قىزىق بولادى ەكەن. ءبىر قاريا: «مۇحا، وزىڭىزگە جەتە الار ەمەسپىن. مىناۋ ارنايى الىپ كەلگەن شاپانىم ەدى» دەپ وراۋلى شاپانىن اۋەلەتە لاقتىردى.

قوناق ۇيگە دە جەتتىك. اۆتوماتى شوشايعان ساقشىلار قاسىمنان كەتەر ەمەس. ولارعا ءتىلماش ارقىلى: «مەنەن قاۋىپتەنبەي- اق قويىڭدار. مەن سەندەردىڭ ەشتەڭەلەرىڭدى بۇلدىرمەيمىن» دەسەم، ولار: ء»بىز ءسىزدى وزگەلەردەن قورعاۋعا مىندەتتەلگەنبىز» دەيدى. شىنىندا دا الگىلەر تاڭعا دەيىن مەنىڭ ەسىگىمدى قاراۋىلداپ تۇردى. تاڭعا جۋىق سول جاقتا قىزمەت كورسەتىپ جۇرگەن تانىس جىگىت ەسىك قاقتى. ول: «مۇحا، قوناق ءۇي الدىندا ەكى جۇزدەي باۋىرىڭىز ءوزىڭىزدى ءبىر كورسەك ەكەن دەپ ۇيلەرىنە قايتپاي كۇتىپ ءجۇر ەكەن. ءبارى دە شالعاي اۋىلداردان كەلگەن. تۇنىمەن ۇيىقتاماي ەسىك الدىندا وتىرىپتى» دەدى.

سونشا ادامنىڭ سىرتتا كۇتىپ جۇرگەنىن كەش بىلگەنىمە وكىنىپ- اق قالدىم. سوندىقتان قانشا ۋاقىتىمدى السا دا ولاردى جەكە- جەكە قابىلداپ، ارقايسىسىمەن ءوز قالاۋلارى بويىنشا سۋرەتكە ءتۇستىم. مەنىڭ شىعارماشىلىعىما سونشالىقتى قۇلاي بەرىلگەن جانكۇيەرلەرىمدى مەن باسقا جەردەن كەزدەستىرگەن ەمەسپىن» دەگەن مۇحاڭا: «سونداي پەيىلدى سىزگە تۇرىك اعايىندار دا تانىتتى- اۋ دەيمىن» دەدىم. مۇحاڭ: «ءيا، ءبىر تۇرىك دۇكەن يەسىنىڭ مەنى تانىپ قالىپ، العان زاتىمنىڭ اقشاسىن الۋدان باس تارتقانى بار. ال وزىمىزدە بولسا: «قۇداي بەرىپ قالدى» دەپ مەنەن اقشانى كوپتەۋ قارپىپ قالۋعا بەيىم تۇرادى عوي» دەگەن مۇحاڭا: «ەندى ءبارى ەمەس. ونداي مىرزالىق تانىتۋشىلار بىزدە دە بار» دەپ قويدىم. تەك ولار بىزگە ءالى كەزدەسپەي ءجۇر ءدا.

بىردە مۇحاڭا سالەم بەرۋگە قىتايدا تۇراتىن ءبىر قازاق پەن ونىڭ شاشباۋىن كوتەرگەن ەكى-ءۇش ادام ساۋ ەتىپ كىرىپ كەلدى. ءبىراز وڭاشا اڭگىمەدەن كەيىن مۇحاڭ رەداكسيا قىزمەتكەلەرىن دە الگى قوناقپەن كەزدەسۋگە كابينەتىنە شاقىردى. باردىق. مۇحاڭ الگى قازاقتى بىزگە اسپەتتەي تانىستىردى.

«مىناۋ پالەنشە دەگەن باۋىرىمىز. ءوزى چەمپيون. چەمپيون بولعاندا بۇل ءوزى جاياۋ جۇرۋدەن الدىنا جان سالمايدى ەكەن. قىتايدىڭ قانشاما جەرىن جاياۋ ءجۇرىپ ءوتىپتى. ەندى الماتىدان استاناعا دەيىن جاياۋ جۇرمەك. سوعان مەنەن باتا الۋعا كەلىپتى» دەدى.

نە جىنىمنىڭ قۇرىسقانىن قايدام، الگى قازاقتى دا، ونىڭ شاشباۋىن كوتەرىپ وتىرعان ءبىر سپورت مەكەمەسىنىڭ وكىلىن دە سۋحانىم سۇيمەي قالدى. مەنىڭ جىنىمنىڭ قۇرىسىپ وتىرعانىن مۇحاڭ دا سەزىپ وتىر. سوندىقتان ماعان: «يارقۇدي، بۇل كۇندە كەزدەسەتىن جاعداي ەمەس. مۇنى دۇرىستاپ ناسيحاتتاۋ كەرەك» دەدى. مەن: «سپورتقا دەگەن كوزقاراسىڭىز وزگەرەيىن دەگەن-اۋ» دەپ قويدىم. «ءوي، سەن دە... ءوزىڭ ايتشى، قاي قازاق وسىنشا جەردى جاياۋ شارلاپ ءجۇر. بۇل دەگەن بار عوي...» دەي بەرگەن مۇحاڭنىڭ ءسوزىن ءبولىپ، الگىگە قاراتا: «ءسىز قىتاي ەلىندە جاياۋ جۇرگەندە سىرتىڭىزدان باقىلاپ وتىرعان ادامدار بولعان شىعار» دەدىم دە مۇحاڭا: «قىتايلار ءوز دالاسىن ءبىر قازاققا جايدان-جاي سايران سالدىرىپ قويمايدى عوي. بۇلار سىزدەن استانانىڭ قاي جاقتا ەكەنىن سۇراۋعا كەلگەن جوق شىعار. بۇلارعا ءوز جول قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن شاحانوۆتىڭ قولداۋى قاجەت بولىپ تۇر ءدا» دەدىم. مۇحاڭ مەنىڭ ءسوزىمدى بىردەن قابىل الدى. الگىدەن قاسىندا ءوزىن باقىلاپ جۇرەتىن (دەنساۋلىعىن تەكسەرىپ تۇراتىن ادامدار ەكەن ءدا) جاساقتى توپتىڭ بولاتىنىن بىلگەن سوڭ، اڭگىمەنى سوزباي بىردەن قوش ايتىستى. ءتىپتى ولار اڭگىمەسىنىڭ سوڭىن تىڭداعان دا جوق.

جالپى مۇحاڭا وسى ىڭعايداعى ءارتۇرلى سىلتاۋلارمەن كەلىپ تۇراتىن دا «اعايىندار» بار.

 جالعاسى بار