تۇركيا مەملەكەتى مۇستافا كەمال اتاتۇرىكتى ەسكە الۋدا
انادولى اگەنتتىگىنىڭ جازۋىنشا، اتاتۇرىك 10- قاراشا كۇنى تاڭەرتەڭ ساعات 09:05 تە كوز جۇمعان. سودان بەرى، جىل سايىن ءدال وسى ۋاقىتتا تۇركيادا ءبىر مينۋتتىق ۇنسىزدىك جاريالانىپ كەلەدى.
اتاتۇرىك ۇلى ۇلتتىق جينالىسىنىڭ ءتوراعاسى، ودان كەيىن ءوز ەلىنىڭ پرەزيدەنتى رەتىندە تۇركيادا جانە ودان تىس ەلدەردە زور ابىرويعا يە بولعان تۇلعا. كەشە تۇركياداعى «انىت قابير» باسىندا اتاتۇرىكتى ەسكە الۋ شاراسى ءوتىپ، وعان تۇركيا پرەزيدەنتى رەجەپ تايىپ ەردوعان مەن مينيسترلەر، وپپوزيتسيالىق پارتيالاردىڭ كوشباسشىلارى مەن سوت ينستانتسيالارىنىڭ باسشىلارى قاتىستى.
سونداي-اق بۇگىن ىستانبۇلداعى تاكسيم الاڭىندا مىڭداعان ادام جينالدى. تۇرعىندار تۇركيانىڭ ءانۇرانىن ورىنداپ، رەسپۋبليكانىڭ نەگىزىن قالاۋشى تۇلعانىڭ ەسكەرتكىشىنە گۇل شوقتارىن قويدى. التى عاسىر ءومىر سۇرگەن وسمان ەلى مەن تۇركيا مەملەكەتىنىڭ رەفورماتورى، اسكەري قولباسشى، مەملەكەت قايراتكەرى، تۇركيا رەسپۋبليكاسىنىڭ نەگىزىن قالاپ، ونىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى بولعان مۇستافا كەمال وسمان يمپەرياسىنداعى سالانيك قالاسىندا 1881-جىلى دۇنيەگە كەلگەن.
تۋعان كەزدەگى تولىق ەسىمى - ءالي ريزا ۇلى مۇستافا. بالام باتىر بولسىن دەگەن ىرىممەن اكەسى مۇستافانىڭ بەسىگىنىڭ ۇستىنە قىلىش ىلگەن ەكەن. سالانيك پەن ماناستىرداعى اسكەري مەكتەپتەردە وقىعان ول 1895-جىلى ماناستىرداعى وسمانلى اسكەري اكادەمياسىنا وقۋعا تۇسەدى. كەيىن اسكەري ۋچيليشەنى جانە ىستانبۇلداعى اسكەري اكادەميانى ءتامامدايدى. بوس ۋاقىتىندا كىتاپ وقۋدى، اتقا ءمىنۋدى، شاحمات ويناۋدى جانە سۋدا ءجۇزۋدى ۇناتقان.
مۇستافا كەمال كوپتەگەن كىتاپ جازىپ، جەكە كۇندەلىك تە جۇرگىزگەن. اسكەري مەكتەپتە وقىپ جۇرگەن كەزىندە اتاتۇرىككە ءبىر كۇنى ماتەماتيكا ءپانىنىڭ مۇعالىمى «ۇلىم، ەكەۋمىزدىڭ دە اتىمىز مۇستافا ەكەن. ارامىزدا ايىرماشىلىق بولۋى ءۇشىن سەنىڭ اتىڭ بۇدان بىلاي مۇستافا كەمال بولسىن» دەپتى. اقىرى، ونىڭ ەسىمىن جۋرنالعا سولاي جازدىرادى. ءسويتىپ، ازان شاقىرىپ قويعان اتى ءسال وزگەرتىلىپ، ول ەكى سوزدەن تۇراتىن ەسىم الادى.
وتكەن عاسىردىڭ جيىرماسىنشى جىلدارى تۇركيانىڭ تاۋەلسىزدىگى ءۇشىن تۋ كوتەرگەن ۇلتتىق-رەۆوليۋتسيالىق قوزعالىستى باسقارعان اتاتۇرىك جاڭا مەملەكەت قۇرۋعا قول جەتكىزىپ، ءبىرقاتار ساياسي، الەۋمەتتىك جانە مادەني رەفورمالاردى جۇزەگە اسىرعان.
جاڭا تۇرپاتتى پارلامەنتتى (ت ۇ ۇ م) ۇيىمداستىرىپ، ونىڭ العاشقى ءتوراعاسى دا اتاتۇرىك بولدى (1920-جىلدىڭ 23- ءساۋىرى). جاڭا تۇرىك مەملەكەتى - تۇركيا رەسپۋبليكاسىنىڭ ءبىرىنشى كونستيتۋتسياسىن دايىنداپ، بەكىتۋگە دە اتاتۇرىك باسشىلىق ەتتى (1921). وسىلايشا، اتاتۇرىك باتىس ۇلگىسىندەگى، ەۋروپالىق سيپاتتاعى جاڭا تۇرىك مەملەكەتىن - بۇگىنگى تۇركيا رەسپۋبليكاسىن قۇردى.
1923-جىلدىڭ 29- قازانى كۇنى تۇركيانىڭ باس مەيرامى - رەسپۋبليكا كۇنى رەتىندە كۇنى بۇگىنگە دەيىن اتالىپ وتەدى.
اتاتۇرىك تۇركيا رەسپۋبليكاسىنىڭ 15 جىلدىعىنا وراي ەلدى ارالاپ جۇرگەن ساپارى كەزىندە 1938-جىلى 10- قاراشا كۇنى ىستانبۇلدا قايتىس بولعان. ونىڭ دەنەسى انكاراعا جەتكىزىلىپ، سونداعى ەتنوگرافيا مۇراجايىنا جەرلەنەدى. ال 15 جىلدان كەيىن، ياعني 1953-جىلى قازىرگى كەسەنەسىنە كوشىرىلدى. بۇل كەسەنە تۇرىكشە «انىت قابير» («ەسكەرتكىش قابىر») دەپ اتالادى.