قازاقستان ەكونوميكاسىنىڭ دامۋ دەڭگەيىن جوعارى باعالايمىن - جاپونيالىق عالىم
بۇل پىكىردى جاپونيانىڭ ۆاكو ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى حيروكي ساكاي ءبىلدىردى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات.
قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ جۋىردا عانا جاريا ەتكەن «قازاقستاندىقتاردىڭ ءال-اۋقاتىنىڭ ءوسۋى: تابىس پەن تۇرمىس ساپاسىن ارتتىرۋ» اتتى جولداۋىنا قاتىستى پىكىر بىلدىرگەن عالىم الدىمەن وتكەن جىلى ەلىمىزدە تابىستى وتكەن «ەكسپو-2017» كورمەسى تۋرالى ويىمەن ءبولىستى.
«باسقا ەلدەردىڭ مىسالىن الاتىن بولساق، ەكسپو ەلدىڭ تانىمدىلىعىن جوعارىلاتىپ، حالىقارالىق قاۋىمداستىق الدىنداعى ءرولىن نىعايتادى. جولداۋعا سايكەس، سوڭعى 20 جىلدا قازاقستان ەكونوميكاسىنا تارتىلعان شەتەلدىك ينۆەستيتسيا كولەمى 300 ميلليارد ا ق ش دوللارىنا جەتىپ، ول بۇدان كەيىن دە ودان ءارى ءوسۋى ءتيىس. دۇنيەجۇىلىك بانكتىڭ بيزنەس جۇرگىزۋ جەڭىلدىگى رەيتينگىسى بويىنشا قازاقستان 190 مەملەكەتتىڭ ىشىندە 36-ورىنعا كوتەرىلىپ وتىر. وسى رەتتە قازاقستاننىڭ الەمدىك ەكونوميكاداعى دامۋ دەڭگەيىن جوعارى باعالايمىن. ەل ەكونوميكاسىنىڭ وسى قارقىنمەن دامۋى قازاقستاندى 2050-جىلى 30 دامىعان ەلدەردىڭ قاتارىنا كىرۋىنە ۇلكەن سەرپىلىس بەرەتىنى ءسوزسىز»، - دەيدى پروفەسسور.
ونىڭ ايتۋىنشا، ەكونوميكانىڭ دامۋى حالىق تابىسىنىڭ وسۋىنە تىكەلەي اسەر ەتەدى. جولداۋدىڭ 1-ءبولىمىن حالىق تابىسىنىڭ وسۋىنە ارناۋ - بۇل ماسەلە پرەزيدەنت ءۇشىن اسا ماڭىزدى مىندەتتەردىڭ ءبىرى ەكەنىن كورسەتىپ وتىر. كەلەسى جىلدان باستاپ ەڭ تومەنگى جالاقىنىڭ 1,5 ەسەگە ارتتىرۋ تۋرالى تاپسىرماسى، ياعني 28000 تەڭگەدەن 42000 تەڭگەگە ءوسۋى، قازاقستان ءۇشىن ءتيىمدى بولادى.
«جولداۋدىڭ 2-بولىمىندە حالىقتىڭ تۇرمىس ساپاسىن ارتتىرۋ ماسەلەسىنە ءمان بەرىلىپ وتىر. مەنىڭ باسا نازار اۋداراتىنىم - الداعى 5 جىلدىڭ ىشىندە ءبىلىم، عىلىم جانە دەنساۋلىق سالالارىنىڭ ىشكى جالپى ونىمدەگى (ج ءى ءو) ۇلەسىن %10 عا ارتتىرۋ بولىپ تابىلادى. ءبىلىم جانە دەنساۋلىق ساقتاۋ سالالارى ادام ءومىرىنىڭ نەگىزى. بۇل مىندەت جۇزەگە اسىرىلعان جاعدايدا، قازاقستان حالقىنىڭ ءال-اۋقاتى ودان ءارى جوعارلايدى. سونىمەن قاتار، مەكتەپكە دەيىنگى ءبىلىم ساپاسىن ارتتىرۋ باعىتىنا دا نازار اۋدارعىم كەلىپ وتىر. قازىرگى ۋاقىتتا جاپونيادا بالالاردى بالاباقشالارعا ورنالاستىرۋ ماسەلەسى كۇردەلى. وسى رەتتە، ورتا مەكتەپكە دەيىنگى ءبىلىم بەرۋدىڭ قازاقستان ءۇشىن ماڭىزدىلىعى مەنىڭ قىزىعۋشىلىعىمدى تۋعىزادى. مەن ۋنيۆەرسيتەتتە ءدارىس بەرىپ جۇرگەندىكتەن، جولداۋداعى جوعارى ءبىلىم بەرۋ ستاندارتتارىن جوعارىلاتۋ تاپسىرماسى جەكە ءوزىم ءۇشىن ەڭ قىزىعۋشىلىق تۋدىرعان ەڭ باستى ماسەلە بولدى»، - دەپ قوستى عالىم.
ول سوزىندە جولداۋدىڭ 3-ءبولىمى ءومىر سۇرۋگە قولايلى ورتا قالىپتاستىرۋعا ارنالىپ وتىرعاندىعىن ايتادى. الەمدىك ج ءى ءو- ءنىڭ %70 ءىرى قالالار بەرىپ وتىرعاندىقتان، قازىرگى ۋاقىتتاعى ءىرى قالالاردىڭ ماسەلەسى باستى مىندەتتەردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. استانا جانە الماتى قالالارى ج ءى ءو- ءنىڭ %30 بەرەدى، الايدا بۇل قالالارداعى ينفراقۇرىلىم وسى قالالاردىڭ دامۋ قارقىنىنا ساي كەلمەيدى. وسىعان وراي، «نۇرلى جول» ينفراقۇرىلىمدىق باعدارلاماسىنىڭ الەۋەتىن پايدالانۋ اسا ماڭىزدى.
جولداۋدىڭ 4-ءبولىمى تۇرعىندار قاجەتتىلىگىنە بەيىمدەلگەن مەملەكەتتىك اپپاراتقا ارنالىپ، بۇل باعىتتا ماسەلەلەر مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ حالىق سۇرانىسىنا ساي بولۋى جانە مەملەكەتتىك قىزمەت ساپاسىن ارتتىرۋ ارقىلى جۇرگىزىلۋى ءتيىس. وسى رەتتە، 3- تارماقتاعى سىبايلاستىق جەمقورلىقپەن كۇرەس اسا ماڭىزدى. وكىنىشتى جايت، قازىرگى ۋاقىتتا قازاقستاندا پاراقورلىق، مەملەكەتكە ادال بولماۋ سياقتى ماسەلەلەر بار. حالىقتىڭ سەنىمىنە يە بولاتىن مەملەكەتتىك اپپارات جانە مەملەكەتتىك قىزمەتكەر بولۋ ءۇشىن جەمقورلىقپەن كۇرەس جالعاسىن تابۋى ءتيىس. جولداۋدا اتاپ وتىلگەندەي، 2019-جىلدان باستاپ مەملەكەتتىك قىزمەت تۇرلەرىنىڭ %80، 2020-جىلدان باستاپ %90 ەلەكتروندى فورماتقا كوشىرىلۋى جەمقورلىقپەن كۇرەس جولىنداعى ءتيىمدى شارالاردىڭ بىرىنە اينالۋ مۇمكىن.
جولداۋدىڭ 5-ءبولىمى سىرتقى ساياساتقا ارنالىپ وتىر. ەۋرازيا قۇرلىعىنىڭ ورتاسىندا ورنالاسىپ، ستراتەگيالىق ماڭىزعا يە بولىپ وتىرعان قازاقستان ءۇشىن زامانىنا سايكەس سىرتقى ساياسات جۇرگىزۋ ۇلكەن مىندەتتەردىڭ ءبىرى.
«جولداۋدا رەسەيمەن، ەۋروپا ەلدەرىمەن، ورتالىق ازيا، ا ق ش مەملەكەتتەرىمەن قارىم-قاتىناستاردىڭ ماڭىزدىلىعى اتالاپ وتىرعانىمەن، مەن ءۇشىن قىتايدىڭ «ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول» ەكونوميكالىق باعدارلاماسى اياسىنداعى قازاقستاننىڭ ءرولى جانە قازاقستان مەن قىتايدىڭ تەرەڭ قارىم-قاتىناستارى زور قىزىعۋشىلىق تۋدىرۋدا. سونداي-اق، جاقىندا ماڭعىستاۋ وبلىسىندا وتكەن كاسپي جاعالاۋى مەملەكەتتەرى اراسىنداعى «كاسپي سامميتى»، وسى مەملەكەتتەر اراسىنداعى ىنتىماقتاستىقتىڭ جاڭا جۇيەسىن قۇرىپ، ونى ودان ءارى دامىتۋعا مۇمكىندىك بەرەتىنى ءسوزسىز»، - دەيدى حيروكي ساكاي.
جولداۋدىڭ 5-بولىمىندە قازاقستاندىقتاردىڭ ەل دامۋىنا ۇلەس قوسۋىنا قاتىسۋ تۋرالى باياندالعان. ونىڭ ىشىندە «رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسى كوپشىلىكتىڭ قولداۋىنا يە بولىپ، ءبىرقاتار جەتىستىكتەرگە جەتكەندىگى اتالىپ ءوتتى. جەكە ءوز باسىم قازاقستاندىق باعدارلامالاردا اتالعان باستامالاردىڭ ەگجەي-تەگجەيلى تالقىلانىپ وتىرعاندىعىن بايقاپ كەلەمىن. سونىمەن قاتار، پرەزيدەنت جولداۋىندا كەلەسى جىلدى «جاستار جىلى» دەپ جاريالاۋ ۇسىنىلىپ وتىر. وسىنىڭ نەگىزىندە «اۋىل - ەل بەسىگى» اتتى باعدارلاما جوسپارلانىپ، بويسكاۋت قوزعالىسى سياقتى «سارباز» جاس وسپىرىمدەر بىرلەستىكتەرىن قۇرۋ ارقىلى ەل دامۋىنىڭ بولاشاعىنا ۇلەسىن قوسادى دەگەن سەنىم بار.
«بۇل جولعى جولداۋ جالپى العاندا بولاشاققا باعىتتالىپ، كەلەشەكتەگى قازاقستان دامۋىنىڭ مازمۇنى تۋرالى وي قالىپتاستىردىم. جولداۋدا كورسەتىلگەن ءاربىر باعىت جۇزەگە اسىپ، قازاقستاندىقتاردىڭ ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيىنىڭ جوعارىلاۋىنا شىن جۇرەكتەن تىلەكتەسپىن»، - دەپ قورىتىندىلايدى ءسوزىن جاپونيالىق عالىم.