امەريكالىق عارىش اگەنتتىگىنە جۇمىسقا قابىلدانعان العاشقى قازاق - وڭىرلىك باسپا سوزگە شولۋ
ادەتتەگىدەي «قازاقپارات» ح ا ا وقىرماندار نازارىنا ەلىمىزدىڭ ايماقتارىندا جارىق كورەتىن مەرزىمدى باسپا سوزگە شولۋ ۇسىنادى.
اۋىلدار ءالى قىزىل جەندەتتىڭ اتىندا... - «جەتىسۋ» گازەتى
«جەتىسۋ» گازەتى جاريالاعان ماقالادا اۆتور: «ەلىمىزدىڭ بارلىق وبلىستارىندا قازاقستان ورتالىق اتقارۋ كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى بولعان (1927-1934 -جىلدارى) ەلتاي ەرنازاروۆتىڭ اتىمەن اتالعان 12 اۋىل، اۋىلدىق وكرۋگتەر بار. ال تاۋەلسىزدىك العانعا دەيىن بۇدان دا كوپ، 20-دان اسا اۋىل بولعان. شىنىندا، ەلتاي ەرنازاروۆ دەگەن كىم؟ قازاقستاننىڭ بارلىق وبلىستارىنان اۋىلداردىڭ اتىن بەرۋگە لايىقتى تۇلعا ما ەدى؟ مۇنىڭ تاريحىن بىرەۋ بىلسە، بىرەۋ بىلە بەرمەيدى» دەپ جازىپتى.
اۆتور ەلتاي ەرنازاروۆتىڭ قازاقستانعا سىڭىرگەن اۋىز تولتىرىپ ايتارلىقتاي ەشبىر قىزمەتى جوق ەكەنىن، ونىڭ شىن تەگى تىشقانبايەۆ ەكەنىن كورسەتە وتىرىپ، ءبىراز جايتتى اشىپ كورسەتىپتى. جازۋىنشا، ونى وتىزىنشى جىلداردا قازاقستاندى قان قاقساتقان باسشى فيليپپ گولوشەكين شىمكەنت وبلىسىنىڭ بادام بولىسىندا جۇرگەن جەرىنەن الدىرىپ، كوميتەت ءتوراعالىعىنا تاعايىنداعان.
بۇل رەتتە اۆتور «ف. گولوشەكيننىڭ مۇنداعى ويى تۇرار رىسقۇلوۆ، جالاۋ مىڭبايەۆ، سماعۇل سادۋاقاسوۆ سىندى ۇلتشىل، پرينسيپشىل، ساۋاتتى قازاق كادرلارىن ىعىستىرىپ، ءوزىنىڭ ايتقانىمەن ءجۇرىپ-تۇراتىن شالا ساۋاتتى بەلسەندىلەردى قاراماعىنا جيناۋ بولاتىن» دەپ پايىمدايدى.
اۆتور ەلتاي ەرنازاروۆتىڭ قازاقستانداعى اشارشىلىققا تىكەلەي قاتىسى بارىن العا تارتادى. سوڭىندا الماتى وبلىسىنداعى ەلتاي ەرنازاروۆتىڭ اتىمەن اتالعان اۋىلداردى ءتىزىپ شىعادى.
«وسى قىزىل كوممۋنيست، شولاق بەلسەندى ەلتاي ەرنازاروۆتىڭ اتى قاشانعا دەيىن قالا بەرمەك؟ وسى اۋىلداردىڭ ەسكى تاريحي اتى بولماسا وسى جەردەن شىققان قۇرمەتكە لايىق باسقا ازاماتتار جوق پا؟!» دەپ تۇيىندەيدى اۆتور.
NASA- عا جۇمىسقا قابىلدانعان العاشقى قازاق - «DIDAR» گازەتى
«Didar» گازەتىنىڭ جازۋىنشا، ول - اياگوز اۋدانىنىڭ تۋماسى، ا ق ش- تاعى قازاق دياسپوراسىنىڭ جەتەكشىسى دارحان نۇرماعامبەت. وسىدان 16 جىل بۇرىن جۇمىس بابىمەن امەريكاعا قونىس اۋدارعان. سودان بەرى امەريكالىق عارىش اگەنتتىگىندە ابىرويمەن ەڭبەك ەتىپ كەلەدى ەكەن.
ايتا كەتەرلىگى، دارحان نۇرماعامبەت ا ق ش- تىڭ ۆيردجينيا شتاتىنا كوشىپ كەلگەننەن كەيىن قازاق-امەريكا قاۋىمداستىعىن قۇرىپتى. باستى ماقسات - مۇنداعى قازاقتاردىڭ باسىن قوسىپ، ۇلتتىق سالت-ءداستۇرىمىزدى ناسيحاتتاپ، كەيىنگى بۋىننىڭ بويىنا پاتريوتتىق سەزىمدى ۇيالاتۋ.
«اياگوز اۋدانىنداعى بيدايىق اۋىلىندا دۇنيەگە كەلدىم. مەن قازاقى قايماعى بۇزىلماعان شىعىس وڭىرىندە تۋىپ وسكەنىمدى ماقتان تۇتامىن. سول سەبەپتەن امەريكاعا كەلە سالىسىمەن قازاقتارعا ارنالعان قاۋىمداستىق قۇرىپ، قانداستارىما قولدان كەلگەنشە كومەك كورسەتىپ كەلەمىن، - دەپ اعىنان جارىلدى دارحان نۇرماعامبەت».
ول قازىر عارىش ستانسالارىنداعى اۆتوماتتاندىرۋ تەحنولوگيالارىن جەتىلدىرۋ جۇمىستارىمەن اينالىسادى ەكەن. بۇدان بولەك دارحان نۇرماعامبەت شەتەل اسىپ كەتكەن قازاق بالالارىنىڭ باسىن ءجيى قوسىپ، ولارعا قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق قۇندىلىقتارىن ۇيرەتەدى.
ەكى تەنتەك كەزدەسسە، توبەلەسپەن تارقايدى... - «ARAI» گازەتى
جامبىل وبلىستىق «ARAI» جاستار گازەتى وڭىردە بەلەڭ العان جاسوسپىرىمدەر قىلمىسىنا نازار اۋدارىپتى. «تارازدىق تەنتەكتەردىڭ بۇزاقىلىعى تالاي مىنبەرلەردە كوتەرىلىپ، مايشاممەن دە قارالدى. دەسە دە، بۇدان ناتيجە شىعار ەمەس. كەرىسىنشە، مەكتەپ جانە ارناۋلى ورتا وقۋ ورىندارىنداعى بوپسالاۋ، ۇرىپ- سوعۋ، ءتىپتى ادام ءولىمى فاكتىلەرىنە دەيىن ازايماي تۇر. بۇعان نە سەبەپ؟ وتباسى مەن ءبىلىم وشاقتارىنداعى تاربيە جۇمىستارىنىڭ ازدىعى ما؟ الدە، باسقا دا فاكتورلار بار ما؟ نەلىكتەن جاسوسپىرىمدەر اراسىنداعى قىلمىستاردىڭ الدىن الۋ مۇمكىن بولماي تۇر؟ » دەگەن سۇراقتارعا نازار اۋدارادى گازەت.
كەلتىرگەن دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، وڭىردە جاسوسپىرىمدەردىڭ اۋىر قىلمىسى ازايماعان. وقۋشىلار اراسىندا پىشاق سالۋ، قاراقشىلىق شابۋىل جاساۋ سەكىلدى فاكتىلەر دە تىركەلگەن.
«ءيا، بۇل شىن مانىندە الاڭدايتىن جايت. اي- كۇننىڭ امانىندا مەكتەپ وقۋشىلارى ءبىر- بىرىنە پىشاق سالىپ، ودان قالسا قاراقشىلىق شابۋىلدار جاساپ جاتسا، بۇل ءبىلىم مەكەمەلەرىندەگى تاربيە جۇمىستارىنىڭ كەنجەلەپ تۇرعانىن ايعاقتايدى. سونىمەن قاتار، تالاس پەن ت. رىسقۇلوۆ اۋداندارىندا جاسوسپىرىمدەر زاڭنان دا، باسقادان دا قورىقپايدى دەگەن ءسوز.
اتا-انا دا بالالارىن قاراۋسىز بەتىمەن جىبەرگەن سەكىلدى» دەپتى قۇقىق قورعاۋشىلار. سوسىن مەكتەپ وقۋشىلار اراسىنداعى ەسىرتكىگە اۋەستىكتىڭ دە بەلەڭ العانىن اتاپ ءوتىپتى. «وتكەن جىلدىڭ قاراشا ايىندا تاراز قالاسىنداعى №6 -مەكتەپ وقۋشىسى، 13 جاسار ن. ەسىمدى جاس ءوسپىرىم توكسيندىك ماس كۇيىندە سول مەكتەپتىڭ 4-سىنىپ وقۋشىسىن ءولتىرىپ قويدى. ەكى جاس ءوسپىرىم بىرلەسىپ جەلىمدى يىسكەگەننەن كەيىن ءبىرى ەكىنشىسىن كۇرتەشەنىڭ باۋىمەن بۋىندىرىپ، ابايسىزدا ءومىرىن قيادى»...
ايتا كەتەرلىگى، بۇل ءبىر عانا جامبىل وبلىسىنىڭ اۋماعىنداعى احۋال ەمەس. رەسپۋبليكا وڭىرلەرىندەگى جاسوسپىرىمدەر اراسىنداعى قىلمىستىق احۋال بىردەي. سۋىق قارۋ قولدانۋ، ناتيجەسىندە ادام ءولىمى ورىن الاتىن وقيعالار شىنىمەن جاعا ۇستاتادى. قايتپەك كەرەك؟ ماقالاعا قاراعاندا قۇقىق قورعاۋشىلار اتا-انا جاۋاپكەرشىلىگىن كۇشەيتۋ كەرەك دەيتىن سەكىلدى.
قىزدار دا ناسىباي اتىپ ءجۇر - «زامانا» گازەتى
گازەت رەداكسياسىنا شىمكەنتتىك تۇرعىن حابارلاسىپ، وسىنداي ماسەلە كوتەرىپتى. «بولاشاق انا دەپ جۇرگەن ارۋلارىمىزدىڭ كەيبىرى ەندى اراق، تەمەكى، كالياندى ىسىرىپ قويىپ، ناسىباي اتۋعا كوشكەن بە؟ نە ايتارىمدى دا بىلمەي تۇرمىن. سىزدەر نە دەيسىزدەر؟ قانداي اقىل-كەڭەس بەرەسىزدەر؟ قىزدارىمىز ەرسى قىلىقتارعا ۇرىنباس ءۇشىن نە ىستەۋگە بولادى؟
اتالارىمىزبەن جارىسىپ ناسىباي اتاتىن قىزدارعا ونىڭ زياندىعى تۋرالى ايتىپ، ءتۇزۋ جول كورسەتسەڭىزدەر ەكەن» - دەپتى ول. وسىعان وراي، ماقالادا ناسىبايدىڭ قۇرامى، ونىڭ ادام دەنساۋلىعىنا زيانى تۋرالى جازىلىپتى.
«باعاسى ارزان دەپ ناسىباي اتىپ، ءوز دەنساۋلىعىن ايامايتىندار اقىرى سوڭىندا جازىلماس دەرتكە شالدىعىپ، سان سوعىپ جاتادى. سوندىقتان جۇرتشىلىق، اسىرەسە قىزدار جاعى وسىنداي جات ادەتتەن بويلارىن اۋلاق ۇستاسا ەكەن. ىلگەرىدە كونەكوز قاريالارىمىز قىز بالاسىن ناسىبايعا جۇمساي دا الماۋشى ەدى.
«اتىن ايتۋدىڭ ءوزى ۇيات قوي. ونى ساتۋشىدان قالاي سۇرايدى؟» - دەپ وتىراتىن. جالپى، قىز بولسىن، ۇل بولسىن، قايسىمىز بولساق تا زياندى ادەتتەردەن بويدى اۋلاق ۇستايىقشى، اعايىن!»...
ءوز باتىرلارىمىزعا ەلىكتەسە - «وڭتۇستىك قازاقستان» گازەتى
«مىنا كورشى قىرعىز اعايىندار ءالى كۇنگە «ماناس» جىرىن ۇيىپ تىڭدايدى. ماناسشىلاردى توبەسىنە كوتەرەدى. ويتكەنى، بۇل جىر ۇلتتىڭ رۋحىن كوتەرەدى، جاس ۇرپاقتى ەلجاندىلىققا تاربيەلەيدى. جىرلايتىن بولساق، ءبىزدىڭ قازاقتا باتىرلار جىرى از ەمەس» دەپ جازادى «وڭتۇستىك قازاقستان» گازەتى.
ماقالادا ۇلت بولاشاعى، ۇرپاق تاربيەسىنە نازار اۋدارىلىپ، بۇگىنگىدەي جاستاردى ۇلتجاندى ەتىپ تاربيەلەۋ وزەكتى ماسەلەگە اينالعان تۇستا بابالار تاربيەسىنە جۇگىنۋ كەرەكتىگىن العا تارتادى. «ال، ۇلتتىق تاربيەنىڭ قاينار كوزى باتىرلار جىرلارىندا جاتقانى انىق» دەپ تۇيىندەيدى.
«وسى ورايدا «وڭتۇستىك قازاقستان» گازەتىنىڭ باتىرلار جىرىن جاتقا ايتۋدان «جاقسىلار، داستان ايتايىن...» بايقاۋىن ەكى جىل قاتارىنان ۇيىمداستىرۋى كوپكە ۇلگى ەتەتىن ونەگەلى ءىس دەر ەدىم. العاشقى جىلى بالالار «قامبار باتىر» جىرىن تولىق جاتقا ايتسا، بيىل «الپامىس باتىر» جىرى ۇسىنىلدى. ەڭ باستىسى، بۇل بايقاۋدى الماتى قالاسىنىڭ اكىمدىگى دە قىزۋ قولداپ، ءىلىپ اكەتتى. الداعى جىلى بۇل بايقاۋ رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدە ۇيىمداستىرىلىپ جاتسا، نۇر ۇستىنە نۇر بولاتىن ەدى. سوندا بالالارىمىز الەۋمەتتىك جەلىدەن اجىراپ، باتىرلار جىرىمەن سۋسىنداپ، ءوز باتىرلارىمىزعا قاراپ بوي تۇزەر ەدى» دەپ تۇيىندەيدى اۆتور.
ورالۋ نەمەسە كۇيەۋى جات اعىمعا ەرىپ، قايتا ورالعان كەلىنشەكتىڭ اڭگىمەسى - «ورال ءوڭىرى» گازەتى
كەلىنشەكتىڭ اڭگىمەسى ارقاۋ بولعان كولەمدى ماقالادا اداسقان اعىمنىڭ جەتەگىنە كەتكەن جاس عۇمىردىڭ باسىنان كەشكەندەرى باياندالادى. قالاي باستالعانى، نەندەي شىم-شىتىرىقتىڭ باستان كەشكەنى اڭگىمەلەنىپ، وقيعالار جەلىسى ۇزىلمەي ايتىلادى.
«قىسقا بالاقتى، ساقالدى، جىلتىرباس قانات اقي ءبىزدىڭ ۇيگە كۇندە كەلەتىن بولدى. ءبىر كۇندەرى جۇبايىم «تۇكىرىك جينايدى، جىن-شايتان ۇيالايدى» دەپ بالاعىن قىسقارتتى. جايلاپ ساقال وسىرە باستادى. ساقالدى دوستارى كۇننەن-كۇنگە كوبەيە بەردى. ءبارى ۇيلەرىن سالعىزىپ الىپ، اقشا تولەمەيدى. قايتادان تەگىن جۇمىس ىستەي باستادى. «اقي - باۋىر دەگەن ءسوز. ءبىز ءبىر-بىرىمىزگە باۋىرمىز. مەن ولاردان اقشا سۇراي المايمىن» دەپ ايتاتىن بولدى. تاڭمەن اقيلار زۆانداپ، ماشينامەن الىپ كەتەدى، كەشكە اكەلىپ تاستايدى. وسىلاي ول كۇننەن-كۇنگە كوز الدىمدا وزگەرىپ بارا جاتتى»...
كەيىننەن وتباسىنداعى شىرعالاڭ، مىنەزدىڭ وزگەرۋى، ونىڭ وتباسىنا اسەرى تۋرالى دا ءسوز ەتىلەدى.
«بىردە مەن ولاردىڭ ايەلدەر جينالاتىن جاماعاتىنا باردىم. «ولاردىڭ ايەلدەرى قانداي بولادى؟ نە ايتادى ەكەن؟» دەپ كورگىم كەلدى. كۇيەۋىم مەن دە ءوز قاتارىنا قوسىلادى دەپ ويلاپ، قۋانىپ كەتتى. ءبىراق مەن كۇندەلىكتى كيىممەن باردىم. كىلەڭ قارا جامىلىپ، بەتتەرىن تۇمشالاعان ايەلدەر ەكەن. وزدەرى ءبىر-ءبىرىن «سەسترا» دەپ اتايدى. ءبىر ايەل ماعان: «شاشىڭ جالبىراپ، بۇل نە ءجۇرىس؟ كۇيەۋىڭدى ايامايسىڭ با؟ ەگەر حيدجاب كيمەسەڭ، كۇيەۋىڭە باسقا ايەل الىپ بەرەمىز» دەپ ۇرىستى. مەن دە ءوز ءۋاجىمدى ايتتىم»...
اقىرى كۇيەۋى سيرياعا كەتىپ بارا جاتقان جولدا، شەت مەملەكەتتەردىڭ ءبىرىنىڭ شەكاراسىندا ۇستالىپتى. كەيىننەن تۇرمەگە تۇسكەن. ماقالادا ونىڭ تۇرمەدەگى ءومىرى دە سۋرەتتەلەدى. تۇرمەدەن ورالعاننان كەيىنگى جاعدايى قالاي بولدى؟ ونى دا وسى ماقالادان وقۋعا بولادى.
Youtube: بالاڭىز نە كورىپ ءجۇر؟ - «ورتالىق قازاقستان» گازەتى
«بالا تاربيەسىنە، اۋەلى اتا- انا، سودان كەيىن تاربيەشى مەن ۇستاز جاۋاپتى. بۇرىن سولاي بولعان. قازىر شە؟ ءبارى وزگەرىپ كەتكەن ءتارىزدى. جۇمىسباستى اتا- انالار جان تىنىشتىعى ءۇشىن بالانىڭ قولىنا سمارتفون ۇستاتا سالادى. وسىدان سوڭ تەنتەگى ءۇيدى باسىنا كوتەرىپ جۇگىرمەيدى، مازاسىن المايدى. ءبىر بۇرىشتا مۇرنى پىسىلداپ، وزىمەن- ءوزى وتىرا بەرەدى. ول نە كورىپ وتىر؟ نە ۇيرەنىپ جاتىر؟ باس قاتىرىپ، ۋايىمداپ جۇرگەن ادام از» دەپ جازادى «ورتالىق قازاقستان» گازەتى.
بۇل ماقالادا دا بالا تاربيەسى تۋرالى ماسەلە قوزعالىپ، اۆتور بۇگىنگى سمارتفوننىڭ تاربيەسىن كورىپ جاتقان بالالاردىڭ بولاشاعىنا الاڭدايدى. نە ىستەۋ كەرەك؟ ويتكەنى، كورسەتپەيمىن، تەلەفون ۇستاتپايمىن دەگەن بولمايدى.
ويتسەڭىز، بالانىڭ پسيحيكاسىنا زاقىم كەلىپ، ءوزىن قاتارلاستارىنان كەم كورۋى مۇمكىن. اۆتور بۇل رەتتە «تىعىرىقتان شىعار جول جالعىز - بالانىڭ نە كورىپ وتىرعانىن قاداعالاۋ» دەگەندى العا تارتىپتى. وسىعان وراي، ماقالادا بالالار ەڭ كوپ كورەتىن youtube جەلىسىنە توقتالىپ، ونى قالاي بالا ءۇشىن قاۋىپسىز ەتۋ شارالارى كورسەتىلىپتى.
جەلىنىڭ بالالارعا پايدالى تۇستارى دا ايتىلىپتى. سونىڭ ءبىرى بالانى اعىلشىن تىلىنە بەيىمدەۋ بولسا كەرەك.
جاساندى سۇلۋلىقتىڭ «قۇربانى» بولاتىندار كوبەيىپ كەتتى - «اتىراۋ» گازەتى
«اتىراۋ» گازەتىنىڭ جازۋىنشا، قازىر تۇرىنە «تۇزەتۋ» ەنگىزبەكشى بولىپ، «ارتىق قىلامىن دەپ، تىرتىق قىلىپ» جۇرگەندەر كوبەيىپ كەتكەن ەكەن. اۆتور وسىعان وراي «سۇلۋلىق «قۇربانى» بولعان كىمدەر؟» دەگەن سۇراققا جاۋاپ ىزدەپتى.
جازۋىنشا، قازىر الەمدە سۇلۋلىق يندۋسترياسىنىڭ ءداۋىرى ءجۇرىپ تۇر ەكەن. الەمىڭىز نە، قازاق قىزدارىنىڭ اراسىندا دا سۇلۋ بولۋعا سۇرانىس جوعارى ەكەن. ماقالادا وسىنداي سۇرانىستاردىڭ تۇرلەرى سالماقتالىپ، بوياپ، سىلاۋعا كەتەتىن شىعىندارعا كوز جۇگىرتىپتى. ەڭ اقىرى بويانۋدان بولەك، ادەمىلىككە قۇمارتىپ وتاعا جۇگىنەتىندەردىڭ كوبەيگەنى ايتىلادى.
«مامانداردان سۇراستىرا كەلە، حيرۋرگيالىق وپەراتسيانىڭ ەڭ ارزانى ەرىنگە جاسالاتىنىن بىلدىك. ونىڭ باعاسى 35000 تەڭگەدەن جوعارى كورىنەدى. ال، قۇلاق پەن كوز اينالاسىنا جاسالاتىن وتا 80000-150000 مىڭ تەڭگە اراسىندا ەكەن. ەگەر دەنە ءپىشىنىڭىزدى وزگەرتۋگە بەل بۋساڭىز سىزگە 500000 تەڭگەدەن جوعارى قاراجات قاجەت» .
ايتپاقشى، الەمدە كورەيا مەن جاپونيانىڭ قىز- كەلىنشەكتەرى پلاستيكالىق وتا جاساتۋدان الدىنا جان سالمايدى ەكەن. ماقالادا سونىمەن بىرگە، سۇلۋلىق «قۇربانى» بولعاندار بوتوكس جاساتۋشىلار اراسىندا دا كوپ ەكەنى ايتىلادى. بۇل رەتتە ماقالادا «بەيرەسمي مالىمەتكە سەنسەك، بۇگىندە قازاقستاندا ءاربىر ونىنشى ايەل وسى ينەگە اۋەس ەكەنى، الايدا، ونىڭ دەنساۋلىققا زيانى شاش ەتەكتەن ەكەنىن تۇسىنبەيتىنى» ايتىلادى.
«سۇلۋ بولعان جاقسى- اۋ، ءبىراق، كەيدە كوشەدەن كەي قىزدارىمىزدىڭ اجارىن كورىپ، ونىڭ جاس شاماسىن دا انىقتاي الماي قالاتىنىمىز بار. سوندىقتان، ەرتە جاستان كوسمەتيكاعا جاقىن بولعاننان گورى كۇتىمگە نازار اۋدارىپ، بوتوكستىڭ دا، باسقانىڭ دا «كومەگىنە» جۇگىنبەگەنىمىز جاقسى ەمەس پە؟ ايتپاعىمىز، سۇلۋ بولۋ ءۇشىن اقىل- ەستەن ايىرىلۋدىڭ قاجەتى جوق. ايەلدىڭ ءبارى ادەمى!» دەپ تۇيىندەگەن ەكەن اۆتور ماقالانى.
اۋىر قىلمىس نەگە كوپ؟ - «سارىارقا سامالى» گازەتى
گازەتتىڭ كەلتىرگەن مالىمەتىنە قاراعاندا، جىل باسىنان بەرى پاۆلودار وبلىسندا 40 كىسى قىلمىسكەردىڭ قولىنان قازا تاپقان ەكەن. وكىنىشتىسى سول، بۇل كورسەتكىش وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا 29 پايىزعا ارتىپتى.
«40 قىلمىسقا كىنالى كىم؟ جوعارىداعى 40 فاكتىنىڭ جارتىسىنان استامى پاتەرلەردە، جەكە- مەنشىك ۇيلەر مەن اۋلالاردا تىركەلىپتى. اۋىر قىلمىستىڭ 21 ى پاۆلودار قالاسىندا ورىن العان. ال ەكىباستۇز قالاسى مەن باياناۋىل اۋدانىندا 5 وقيعادان تىركەلگەن»... بەلگىلى بولعانىنداي، اۋىر قىلمىستىڭ دەنىن جۇمىسسىز جۇرگەندەر جاساپتى. مىسالى، كىسى ءولتىرۋ فاكتىسىنىڭ 37,5 پايىزى سولارعا تيەسىلى ەكەن. تارقاتىپ ايتساق، 40 فاكتىنىڭ 15 ى - جۇمىسسىزدار، 15 فاكتى - ماس كۇيىندەگىلەر، قالعان 10 قاندى وقيعا بۇرىن ءىستى بولعاندار تاراپىنان ورىن العان.
ماقالادا جۇمىسسىزدىقتىڭ جاي-كۇيىنە دە تالداۋ جاسالادى.
سوسىن بۇرىن تۇرمە «ءتارتىبىن» كورگەندەردىڭ ەكىنشى قايتالاي قىلمىسقا بارۋى دا سارالانىپتى. ماماندار ولارمەن جۇمىستى جۇيەلى جۇرگىزگەنىمەن، قايتا قىلمىس جاساۋعا بەيىم تۇراتىنداردى قايتارا المايتىن كورىنەدى.
«بۇرىندارى قازاق حالقى قىلمىسقا بارعان ادامنىڭ قولىن قايىرىپ بايلاپ، باس كيىمىن شەشىپ، تىزەرلەتىپ، بەتىنە كۇيە جاعىپ، كيىز ءۇيدىڭ كەرەگەسىنە بايلاعان. باس كيىمىن شەشكەنى - ەر ازاماتتىق نامىسىنان ايىرىلعانىن، تىزە بۇكتىرگەنى - جازاسىن مويىنداتقانىن، بەتىنە كۇيە جاققانى جۇرت الدىندا قارا بەت بولعانىن بىلدىرگەن. دەگەنمەن، جازا باسقان تەنتەگىن مۇنداي ادىسپەن تەزگە سالاتىن ۋاقىتتىڭ وتكەنى بەلگىلى. ءيا، قازىر ادامدى تۇزەۋ وڭاي شارۋا ەمەس. الدە قىلمىسقا بارعانداردى تىم جەڭىل جازالايمىز با؟» دەگەندى ايتادى اۆتور.
تۇيىندەي ايتقاندا، ماقالادا قازىرگى الەۋمەتتىك جاعدايدىڭ قىلمىستىڭ ارتۋىنا سەبەپ بولىپ وتىرعانى مەڭزەلەدى.
اراز بولسا اعايىن - «سىر بويى» گازەتى
ماقالادا «قايماعى بۇزىلماي، قازاقىلىق ساقتالعان» دەلىنەتىن اۋىلدىڭ قازىرگى كورىنىسى جايىندا ءسوز بولادى. اۆتور كوپتەن اۋىلعا ات باسىن بۇرماي كەتىپ، جاقىندا عانا جول تۇسكەنىن ايتادى. سوندا ەستىگەن اۋىلداعى جاڭالىق: «...اۋىلدا ۇلكەن ءبىر اۋلەتتەن شىققان اعايىندى ەكى جىگىت ءۇيدى بولىسە الماي، ارازداسىپ قالىپتى. ەكى باۋىردىڭ تالاسقانى اكە- شەشەدەن قالعان قاراشاڭىراق ەكەن. اكە- شەشەنىڭ كوزى كەتكەن سوڭ، ەكەۋىنىڭ اراسىندا تارتىس باستالعان. ءبىر قۇرساقتان شىققان اعالى- ءىنىلى باۋىرلاردىڭ ىسىنە توقتاۋ سالىپ، ەل اعالارى مەن اقساقالدارى دا اقىل ايتىپتى. ءبىراق اعايىندىلار ءبىر ىمىراعا كەلە الماي، داۋلارى ودان ءارى ورشىسە كەرەك. اقىر اياعى ءىس ناسىرعا شاۋىپ، ءبىرىن- ءبىرى سوتقا سۇيرەگەن كورىنەدى. داۋلى ىسكە سوت نۇكتە قويعانمەن، باۋىرلار ءبىر- ءبىرىن كەشىرە الماعان. قازىر ءبىرىنىڭ قۋانىشىندا ەكىنشىسى توبە كورسەتپەيتىن كۇيگە ءتۇسىپتى. بالالارى دا اتا- انانىڭ ىعىنا جىعىلىپ، تۋىسىنىڭ ەسىگىن قاقپايدى ەكەن».
شىندىعىندا، ەستىگەن ادامنىڭ كوڭىلى قۇلازيدى. ايتسە دە وسىنداي مىسالدار قازىر قازاقستاننىڭ قاي تۇسىنان دا تابىلادى. ءتىپتى اناسى بالالارىن، اپكەسى اعاسىن، ءىنىسى اپاسىن سوتقا سۇيرەگەنى جاڭالىق بولماي قالدى. سوندا وسىندايلاردىڭ نەگىزگى ارازدىعى دۇنيە- مۇلىكتەن تۋىنداپ وتىر ەكەن.
ماقالادا بۇرىنعى اۋىل اقساقالدارى باۋىرلار ورتاسىنداعى داۋلى ءىستى شەشۋگە تىرىسىپ، اقىلعا شاقىراتىنى ايتىلادى. ەكى جاقتى تاتۋلاستىرىپ، ساۋاپ الاتىن.
«جالپى، قازاق حالقى تۋىستىق بايلانىستى ەرەكشە باعالاعان. ونى قادىرلەۋدىڭ نەگىزى شاريعاتتا جاتىر. ءدىنىمىز ادامدار اراسىنداعى تۋىستىق قاتىناستىڭ بەرىك بولۋىن قولدايدى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، تۋىستىق قارىم- قاتىناستى قازاقتاي ساقتايتىن ەل الەمدە كەمدە- كەم ەدى. ەندەشە اعايىننان اجىراماي، تۋىستىققا سىزات تۇسىرمەۋدى ويلانايىقشى!» ...
اۆتور: قانات مامەتقازى ۇلى