اۋزىنان ايدىڭ تۇسكەن قىز

 استانا. قازاقپارات - جامبىل وبلىستىق «ەڭبەك تۋى» ، قازىرگى «اقجول» گازەتىندە ىستەپ جۇرگەن كەزىم. ءبىر كۇنى ماعان ءبىر بولمەلى پاتەر بەرەتىن بولدى.

وبلىستىق گازەتتىڭ باس رەداكتورى ب. جاڭابايەۆ اعامىز: «وسى ءۇيدى الاسىڭ»، - دەپ نىعىرلاپ ايتتى. امالسىز الۋعا تۋرا كەلدى. ول كەزدە مەنىڭ ەكى قىزىم بار ەدى. ماعان ءتىپتى ءۇش بولمەلى پاتەر تيەسىلى بولاتىن. ودان باس تارتسام، مۇلدە ءۇيسىز قالاتىن ءتۇرىم بار. ءلام- ميم دەمەدىم. كەلىسىمدى بەردىم.
سوسىن جاتاقحانادان 9-مولتەك اۋداننىڭ 17 - ءۇيى، 67 - پاتەرىنە كوشىپ كەلىپ، جايعاستىم. ءتورتىنشى قاباتتان بۇيىرعان پاتەرگە قونىستاندىم. تاراكانى كۇندىز- ءتۇنى جورتىپ جۇرۋدەن «ۇيالمايتىن» جاتاقحانادان گورى الدەقايدا ءتاۋىر ەدى. العاشقى كۇندەرى ەشكىمدى تانىمايمىن، ەشكىممەن ارالاسىم جوق. ۇيدەن شىعىپ، جۇمىسقا بارامىن، جۇمىستان شىعىپ، ۇيگە كەلەمىن.
 ەكى ارانى توزدىرىپ جۇرگەن ماعان بىرەۋلەرمەن ارالاسۋ، جاڭا كورشىلەرمەن جاقىنداسۋ كەرەك- اق سياقتى. ءبىراق ونىڭ رەتى كەلمەدى. ءسويتىپ، وزىممەن ءوزىم بوپ جۇرگەندە ءبىر كۇنى ۇيدەن بوتەن داۋىس ەستىلەدى. جۋىناتىن بولمەگە بارىپ تىڭ تىڭدادىم. ايەل داۋىسى.
«ءبىر دەگەنىم - بىرەۋ، ەكى دەگەنىم - ەگەۋ، ءۇش دەگەنىم - ۇشپاق، ءتورت دەگەنىم - توسەك، بەس دەگەنىم - بەسىك، التى دەگەنىم - اسىق، جەتى دەگەنىم - جەلكە، سەگىز دەگەنىم - سەركە، توعىز دەگەنىم - تورپاق، ون دەگەنىم - ومپا» دەپ كۇندە سان قايتالايدى. جاڭىلتپاش ايتا ما، ايتەۋىر جىلدام- جىلدام سويلەپ، مەنى ابدەن جاڭىلىستىردى. سوسىن ءبىر سپەكتاكلدە ويناپ جۇرگەندەي داۋىسىن سان قۇبىلتادى. ايەلىمە ايتتىم، سوسىن ەكەۋلەپ تىڭ تىڭدادىق. شىندىعىندا، مەنىڭ ايتقانىم راس بولىپ، الگى جاڭىلتپاشتىڭ يەسى ايەل ادام ەكەنىن ۇقتىق.
ارادا كۇندەر زاۋلاپ ءوتىپ جاتتى. جاڭاعىداي سوزدەردىڭ يەسى كىم ەكەنىن بىلمەي دال بولدىق. اڭدىدىم. ءبىر كۇنى الگى پاتەرگە، بىزدەن ءبىر قابات جوعارى جالعىز بولمەلىككە ۇزىن بويلى، قىپشا بەلدى، ادەمىلەۋ كەلىنشەك پەن دەنەلى، باتىرلار جىرىنىڭ تىلىمەن ايتساق، جۇدىرىعى توقپاقتاي، جاۋىرىنى قاقپاقتاي ءبىز قاتارلى جىگىت كىردى. ەندى تانىسپاسا بولماس، نان سۇراپ پا، ايتەۋىر بىردەڭە سۇراپ قوڭىراۋلارىن باستىم. ىشتەن «كىم بۇل؟» دەگەن جۋان داۋىس شىقتى.
«مەن كورشىمىن» دەدىم باسەڭ داۋىسپەن. ەسىك اشىلدى، ار جاعىنان جانارلارى مولدىرەپ، شاشتارى جەلبىرەپ الگى سۇلۋىمنىڭ بەينەسى كورىندى. سول قاتىناس ارامىزدى جاقىنداتتى. كورشىلەرمەن تانىسۋدىڭ رەتى كەلدى. «جۇماحان» دەدى جاۋىرىنى قاقپاقتاي، جۇدىرىعى توقپاقتاي جىگىت جالپاق الاقانىن ماعان سوزىپ. ەرتەگىلەردى كوپ وقىعان بۇل جىگىت سول مەن كوپ وقىعان ەرتەگىلەردىڭ كەيىپكەرى سەكىلدى.
الگى الاقانعا مەنىڭ ساۋساقتارىم سۇڭگىپ كەتتى. «گۇلشات» دەدى يمەنە باس يزەگەن ۇياڭداۋ بوپ كورىنگەن كەلىنشەك. ءسويتىپ، كورشىلەرمەن ارالاستىعىمىز باستالىپ تا كەتتى.
جامبىل وبلىستىق «اباي» اتىنداعى قازاق دراما تەاترىندا اكتەر ەكەن ەكەۋى دە. ءبىر ۇيدەن شىققان قوس اكتەرمەن ءبىر ۇيدەن شىققان قوس جۋرناليست وسىلاي تانىستىق. ولار دا ءبىز سەكىلدى ينستيتۋتتا بىرگە وقىعان. ءبىز دە جۋرناليستيكانىڭ ءبىر كۋرسىن بىرگە بىتىرگەمىز. ءوزىمىز سەكىلدى اردىڭ- كۇردىڭ مىنەزى بار جىگىتپەن تەز ارالاسىپ كەتتىم. كەلىنشەگى دە ءبىر كورىنگەنگە ۇياڭ بولعانىمەن، اشىق مىنەزدى جايدارى جان بوپ شىقتى.
سول كۇننەن باستاپ ءبىزدىڭ جاستىق كوڭىلىمىز تەاترعا اۋەستىگىن بايقاتتى. پرەمەرا بولسىن، سپەكتاكلدى تاپسىرۋ بولسىن، ەش شاراسىنان قالمايمىز. قاتارلاستارىمىزدان كوپ بارامىز تەاترعا. قىسقاسى، تەاترشىل بولىپ الدىق. قۇدايعا شۇكىر، ول ادەتتەن ءالى دە ارىلا قويعان جوقپىز.
كەيىن كەلە ايەلىم گۇلناردىڭ م. اۋەزوۆ تەاترىندا قىزمەت ىستەۋىمەن جالعاستى. مۇنىڭ بارلىعى تەاتر اكتەرىمەن باستالعان كورشىلىك دوستىق قارىم- قاتىناستىڭ ارقاسى عوي دەيمىن. كورشىلەرىمىز تەاتر قىزمەتكەرلەرى بولعاندىقتان، ءبىز دە تەاترشىل بولىپ الدىق. اپتا سايىن بولماسا دا، ايىنا ءبىر رەت پرەمەراعا بارامىز. ونىڭ ۇستىنە جامبىل وبلىستىق گازەتى «ەڭبەك تۋىندا» ىستەيتىن بولعاندىقتان، سپەكتاكلدەردىڭ تاپسىرىلۋىنا شاقىرىلىپ، ول جەردە ءبىر- ەكى اۋىز پىكىر ايتۋعا داعدىلانىپ الدىم. ءتىپتى تاپسىرۋ كەزىندە سىن ايتاتىن دارەجەگە جەتىپ تە قالدىق.

اباي اتىنداعى قازاق دراما تەاترى دايىنداعان شەكسپيردىڭ «وتەللوسىن» كوردىك. وندا گۇلشات دەزدەمونانى وينايدى. ونىڭ توڭىرەگىندە پىكىر بىلدىرەمىز. سۇلۋ، سىمباتتى، ۇزىن بويلى، تالدىرماش قىز ويناعان دەزدەمونانى ۇمىتۋ مۇمكىن بە؟ ! كوز الدىمىزدا كولبەڭدەپ گۇلشات- دەزدەمونا تۇرادى دا قويادى. «اۋىلداسىڭ سوقىر بولسا، ءبىر كوزىڭدى قىسىپ ءجۇر» دەمەكشى، كورشىلەرىمىز اكتەر بولعاندىقتان، ءبىز دە اق تەر، كوك تەر بوپ تەاتر تۋرالى سويلەيتىن بولدىق. بىلسەك تە، بىلمەسەك تە تەاتر توڭىرەگىندەگى اڭگىمەلەرگە قوسىلىپ كەتەمىز. ولاردىڭ ۇيلەرىنە ىلعي دا تەاتر اكتەرلەرى كەلەدى.
ماعزوم، قاراباي، قۇراق، تاعى باسقا وبلىستىق تەاتر اكتەرلەرىمەن تەاتر توڭىرەگىندەگى ايتىسىمىز تاۋسىلمايدى. قاراپ وتىرماي، سولارعا قوسىلىپ، ءتىپتى كەيدە قارسى شىعىپ، جارتىلاي تەاتر مامانىنا اينالدىق. قىزىپ كەتىپ، ءتىپتى رولدەرىن دە تالداۋدى داعدىعا اينالدىردىق. بىردە سول ۇيدە رەجيسسەر تالعات تەمەنوۆپەن داستارقانداس بولدىق. پىكىرتالاس، تەاتر توڭىرەگىندەگى ايتىس جۇماحان مەن گۇلشاتتىڭ داستارقانىندا ءوربىدى.
ايتقانىنان قايتپايتىن جاس مامانبىز، قىزىلكەڭىردەك بولىپ تالاستىق. تەاتر توڭىرەگىندەگى تارتىس ەندى كينو ماڭىنا ۇلاسىپ كەتتى. «مەنىكى ءجون» دەگەن پىكىردەگى جاس مامانبىز، كينونىڭ ماڭىندا دا تالاي وي ايتىپ، تالعات تەمەنوۆتىڭ وزىمەن تالاسۋعا تۋرا كەلدى..

 سول تالعاتپەن تەاتر، كينو توڭىرەگىندە قىپ- قىزىل ايتىسقانىمىز بار. جينالا قالساق، ونەر جونىندە اڭگىمەمىز ءوربيدى. ءبىز ءۇشىن تەاتردىڭ سول كەزدەگى «جۇلدىزى» بولىپ ۇلگەرگەن گۇلشاتتىڭ پىكىرى، ونىڭ ويىنى اڭگىمەمىزدىڭ وزەگىنە اينالدى. كەيىن، الماتىعا اۋىسقاندا دا تەاتر ءوز تىنىسىن توقتاتقان جوق. قايتا، جاڭا، تىڭ تۋىندىلاردى اكەلدى ومىرگە. سونىڭ ءبىرى دە، بىرەگەيى جەرگىلىكتى قالامگەر باقتيار ابىلدايەۆتىڭ قالامىنان تۋىنداعان «ايشا ءبيبى» سپەكتاكلى ەدى.
ول كىسىمەن وبلىستىق «ەڭبەك تۋى» گازەتىندە تالاي جىل قىزمەتتەس بولعانبىز. قالامى دا، العىرلىعى دا تانىس. سول سپەكتاكلدە گۇلشات باستى ءرول - ايشا ءبيبىنى وينادى. «ايشا ءبيبىنىڭ» تاريحىن ازداپ بولسا دا بىلەمىز.
باتىل دا وجەت، سۇلۋ دا اقىلدى ايشانىڭ وبرازىن گۇلشات ساحنادا وتە تارتىمدى شىعاردى. تابيعاتىنان سۇلۋ جارالعان گۇلشات بۇل رولگە جاراتىلعان جان ەدى. بالكىم، سۇلۋلىعى مەن اقىلدىلىعى گۇلشاتتىڭ مىنەزىنە ساي كەلگەندىكتەن بولار، بۇل ءرولدى گۇلشات وتە كەرەمەت وينادى. ماحابباتتىڭ سيمۆولى رەتىندە تانىلعان بۇل وبراز ءبىراز ۋاقىت جامبىل جاستارىنىڭ ومىردەگى ەلىكتەيتىن بەينەسىنە اينالدى.
اسىرەسە، ونى جىلان شاعىپ الاتىن فينالدىق كورىنىسىندە گۇلشات رولدە ويناپ جاتقان ادامنان گورى، ومىردە سول قيىنشىلىقپەن بەتپە- بەت كەلگەن جاننىڭ وبرازىن سومدادى. تالاي كورەرمەن كوزدەرىنە ەرىك بەرىپ، جانارلارىن سۋلاپ قايتقان سپەكتاكلدىڭ ساحناداعى عۇمىرى وتە ۇزاق بولدى. ونى قازىر بارلىعى دا «اۋزىنان ايدىڭ تۇسكەن قىز» دەپ اتايدى. ونىڭ سەبەبى دە بار. جامبىلدىق اقىن سەرىك تومانوۆتىڭ وسى تەكتەس ولەڭىنە جازىلعان ءان سولاي اتالادى.
 شىندىعىندا اقىندار كورەگەن عوي، وبراز جاساۋدا ىزدەنىس پەن ەشكىمگە ۇقسامايتىن تەڭەۋلەردى تابۋدىڭ شەبەرى. گۇلشاتتى «اۋزىنان ايدىڭ تۇسكەن قىز» دەپ اتاپتى. بايقامپاز حالىق قوي اقىن دەگەن. شىندىعىندا، زەر سالىپ قاراساڭ، گۇلشات سول ايدىڭ اۋزىنان توپ ەتىپ جەرگە تۇسكەندەي. قيىلعان قاسى مەن اي ءجۇزى ءتۇن ارۋى ايدىڭ بەينەسىنە ۇقسايدى.

 - جولىمىز، قۇربىم، ءبىر بولسىن،

جاقىن بوپ كەتتىڭ دوسىمداي.

بۇرىن سەن قايدا جۇرگەنسىڭ

بۇرىنعىلارعا قوسىلماي

 كوردىم دە سەنى وزگەردىم،

باسقا ادام بولىپ ءبىر دەمدە.

 پەرىشتەلەرىن وزگە ەلدىڭ

 كوزگە دە ىلمەي جۇرگەندە، - دەگەن سوزدەرى قالاي ادەمى ايتىلعان. جالپى، اقىندار بايقامپاز كەلەتىن جاندار عوي. سونى قاعازعا تۇسىرگەندە ءتىرى سۋرەتكە اينالدىرىپ جىبەرەدى. سەرىك - سونداي اقىن. گۇلشاتتى كورگەندە ءدال ايدىڭ اۋزىنان ءتۇسىپ قالعانداي جاندى كورەسىڭ. قاسى، كوزى قيىلىپ ايدىڭ سۋرەتى كەلەدى كوز الدىڭا. سودان بارادى دا «اۋزىنان ايدىڭ تۇسكەن قىز» دەپ اندەتەدى.

 بۇل ءان تالاي ساحنادا ايتىلدى، تالايدى تامساندىردى. اسىرەسە، بۇل ءاننىڭ ءسوزى قانداي كەرەمەت! كوز الدىڭا ايدىڭ اۋزىنان ءتۇسىپ كەلە جاتقان كەرەمەت ارۋ ەلەستەيدى. ول ءان مەن ءسوزدىڭ سۇلۋلىققا ىڭكارلىگى سەزىلەدى. ءان مەن ءسوزدىڭ قۇدىرەتى دە وسىندا ەمەس پە؟!
ونىڭ ويناعان رولدەرىنىڭ ىشىندە شوقتىعى بيىك، وزگەشە ءرولى - ايشا ءبيبى. گۇلشاتتىڭ ناعىز شىعارماشىلىق بيىگىندە ابدەن تولىسقان، كەمەلىنە كەلگەن كەزدە ويناعان ايشا ءبيبىسى كەرەمەت بولاتىن. ونى قانشا بارىپ كورسەڭ دە تويات، تاپپايسىڭ. ماحابباتىنا بەرىك، سوزىندە تۇراتىن ادال ارۋدىڭ ءرولىن سومداۋ، گۇلشاتقا وڭايعا سوققان جوق. ىزدەندى، پەسا اۆتورىمەن اقىلداستى.
رەجيسسەردىڭ بەرگەن تاپسىرماسى ءبىر بولەك. شىندىققا جاقىنداتۋ ءۇشىن بارىن سالدى. تراگەديانى دا ناندىرىپ ويناۋ كەرەك. ايشا ءبيبى جىلان شاعىپ كوز جۇمعاندا سول شىنايى ويىنعا سەنگەن قانشا كورەرمەن كوزىنە جاس الىپ، وكسىگىن باسا المادى. بۇل دا اكتريسانىڭ شەبەرلىگى دەر ەدىك. وقيعاعا سەندىرە ءبىلۋ دە - ونەر. سول ونەردى تال بويىنا سىڭىرگەن گۇلشات كورەرمەندەردىڭ كوڭىلىنەن شىقتى.
ول وسى ويىنىمەن جامبىل حالقىنا «ايشا ءبيبى» اتانىپ كەتكەنى بار- تىن. كورەرمەندەر «ايشا ءبيبىنى» ، ونىڭ ادال ماحابباتىن كورۋ ءۇشىن عانا تەاترعا باراتىن. شىعارماشىلىعىنداعى ەڭ بيىك باسپالداق تا وسى «ايشا ءبيبىسى» ەدى. ونىڭ بۇل ءرولىن اۆتوردىڭ ءوزى باحتيار ابىلدايەۆ تا مويىنداپ كەتكەن ەدى، مارقۇم. ول «گاملەتتە» توپ جاردى. «وتەللونى» قويعاندا دا باستى ءرول وسى گۇلشاتقا بۇيىرعان. ونىڭ كوزىنىڭ، ءتۇر- ءتۇسىنىڭ ادەمىلىگى ەكىنشى ورىنعا قويىلاتىن.

 قاي رولدە ويناماسىن، ونى جان جارى جۇماحان ءابدىقادىروۆ قولداپ وتىراتىن. ەكەۋى دە ساحناعا جارالعان جاندار عوي. جۇماحاننىڭ قاراپايىمدىلىعى رولدە عانا بايقالمايتىن. ومىردە دە قاراپايىم ەدى. ول ومىردە دە وتە سابىرلى. مىنەزگە باي. سىڭعىرلاعان كۇمىس كۇلكىسىمەن، ار جاعىندا بوتەن ويى جوق مىنەزىمەن ءبارىمىزدى جەڭەتىن. ونىڭ الدىندا ءبارىمىز دە ءالسىز ەدىك.
كەلبەتى اكتەرلارعا ۇقسايتىن، بويشاڭ، مىنەزگە باي مارقۇم قۋاندىق تا، كەيدە اردىڭ- كۇردىڭى كوپ جۇماحان دا، كەز كەلگەن نارسەنى ازىلگە بۇرىپ اكەتەتىن مەن دە گۇلشاتتىڭ الدىندا ءالسىز ەدىك. سونىڭ قاباعىنا قاراپ قىزمەت ەتەتىنبىز. مەرەكەلەردە، جيىن- تويدا گۇلشاتتىڭ دەگەنىمەن جۇرەتىنبىز. ونى ومىرلىك جارى جۇماحان عانا مويىنداپ قويعان جوق، كورشىلەرى ءبىز دە، دوستارى دا مويىنداعان ەدىك.
ونىڭ ءبارى «مەن عانا وسى توپتىڭ باسشىسىمىن، مەنىڭ ايتقانىم عانا بولادى» دەگەن ايەلدىڭ وكتەم داۋىسىنان ەمەس، قاي جەردە دە كىشىپەيىلدىلىك تانىتاتىن، ورىندى جەردە كىشىرەيە قالاتىن كوكتەم داۋىسىنان تۋعان سىيلاستىق دەپ ۇعامىن. ونىڭ وسى مىنەزى ساحناعا دا بيلىك جۇرگىزدى. قاي رولدە ويناماسىن ونىڭ وسى مىنەزى بايقالىپ تۇراتىن. ورتادا بەدەلگە يە، دەگەنىنە كوندىرەتىن مىنەزگە دە باي ەدى. ونىڭ شىن اتى «گۇلتاجى» ، اۋىلداعىلار ونى گۇلداش دەيدى. كەيىن گۇلشات بولىپ كەتكەن.

«سۇيگەن قۇلدىڭ اتى كوپ» دەگەن ماتەل وسى گۇلشاتقا ارنالعان سەكىلدى. ءوزى حالىق ەمشىلەرىنىڭ مۇشەسى. ونداي قاسيەتى دە بار. تابيعات ءوزىنىڭ سۇيگەن ادامىنىڭ بويىنا بار دارىندى سىيعا تارتادى ەمەس پە؟ گۇلشات قىپشاقوۆا دا سونداي جان. تابيعاتتىڭ دا، اتا- اناسىنىڭ دا، باۋىرلارىنىڭ دا، دوستارىنىڭ دا سۇيىكتىسىنە اينالعان. سۇيكىمدىلىگى جانە بار. سىڭعىرلاعان كۇلكىسى جىبەكتەي مىنەزىنە جاراسىپ- اق تۇر. ول بويىنداعى بار قاسيەتىن وسى سۇيكىمدىلىگى ارقىلى بىلدىرەدى.
ساحناداعى عۇمىرى ءىزسىز وتكەن جوق. ارتىنا بۇرىلىپ قاراسا، قانشاما وبرازدار: ايشا ءبيبى، دەزدەمونا، وفەليا مەن تاعى باسقا تولىپ جاتقان رولدەرى بىرىمەن ءبىرى جارىسا ءتىزىلىپ تۇر. سولاردىڭ بارلىعىن ويناعاندا ەڭبەكسۇيگىشتىگىمەن، اقىلىمەن، ادەمىلىگىمەن كوزگە ءتۇستى گۇلشات ارۋ.
سول گۇلشات قىپشاقوۆا دا الپىسقا كەلدى. وسى ومىرىندە ول قانشاما بەينەنى ساحنالادى. ساحنادا ءتىرىلتتى. ءومىر بەردى. الپىستىڭ اسۋىنا شىققان «ايشا بيبىگە»، دەزدەمونا مەن وفەلياعا تىرشىلىكتە ۇزاق عۇمىر، عۇمىر بولعاندا ماعىنالى عۇمىر تىلەيمىز. ساحناداعى بەينەلەرىڭ ءالى كۇنگە كوز الدىمىزدا. ول ارتىڭنان كەلە جاتقان جاس ونەرپازدارعا ۇلگى، ساباق بولسىن، ءتالىم- تاربيە بەرسىن دەپ تىلەيمىز.

تولىمبەك الىمبەك ۇلى

«ايقىن»