جاڭبىر جانە ونىڭ تۇرلەرى

استانا. قازاقپارات - بۇل جىلعى مامىر ايى ەرەكشە مول جاۋىندى- شاشىندى وتۋدە.

وسى رەتتە وقىرماندارىمىزعا تىلىمىزدەگى جاڭبىر اتاۋىنا جانە وعان قاتىستى ۇعىمداردىڭ ماعىناسىن اشىپ كورسەتۋدى ءجون سانادىق.

جاڭبىر - بۇلتتان ءبولىنىپ، جەرگە تۇسەتىن اتموسفەرالىق سۋ تامشىلارى. مەتەورولوگيا عىلىمىنىڭ ءتۇسىندىرۋى بويىنشا، اۋانىڭ تەمپەراتۋراسى جىلى كەزدە بۇلتتاعى ۇساق سۋ تامشىلارى ۇنەمى قوزعالىستا بولادى؛ ولار ءبىر- بىرىمەن قوسىلادى دا كولەمى بىرتىندەپ ۇلكەيە تۇسەدى؛ وسىلاي پايدا بولعان سۋ تامشىلارى اۋىرلاي ءتۇسىپ، اۋادان ءوزىن ۇستاپ تۇرا الماي، جەرگە جاۋىن بولىپ تۇسەدى.

جاڭبىر كوكتەمدە دە، جازدا دا، كۇزدە دە جاۋادى. ءبىراق ءار مەزگىلدەگى جاڭبىردىڭ وزىندىك ەرەكشەلىگى بار. ماسەلەن، كوكتەمدە جاۋعان ۇزاق ءارى نايزاعايلى جاڭبىر قىس بويى ماۋجىراپ قالعان تابيعاتتى وياتىپ، قورشاعان ورتانىڭ جاسىل تۇسكە ەنۋىنە سەپتىگىن تيگىزسە؛ جازداعى جاۋىن تەز جاۋىپ، اپتاعان ىستىقتى باسادى، اۋانى تازارتىپ، جانعا جايلى سالقىندىقتى سەزدىرەدى. ال كۇزگى سۋىق جاۋىن-شاشىن ۇزاق جاۋىپ، تابيعاتتى قىسقا دايىندايدى. ەلىمىزدىڭ وڭتۇستىك، وڭتۇستىك- باتىس ايماقتارىندا قىستا دا جاڭبىر جاۋادى.

كۇزگى جاۋىن- شاشىننان كوپ ەرەكشەلەنبەيتىن بۇل كەزدەگى جاڭبىردىڭ ارتى كوبىنەسە قارعا ۇلاسىپ جاتادى.

جاڭبىر سوزىنە جاۋىن، نوسەر، جاۋىن- شاشىن سوزدەرى سينونيمدىك قاتار قۇرايدى (قازاق تىلىندەگى سينونيمدەر سوزدىگى) . الايدا جاڭبىر اتاۋى جانە وعان قاتىستى ۇعىمدار تۋرالى ءسوز بولعاندا، نەگىزىنەن جاڭبىر مەن جاۋىن لەكسەمالارى ءبىرىنىڭ ورنىنا ءبىرى قولدانىلا بەرەدى. ماسەلەن، اق جاڭبىر ≈ اق جاۋىن، سوقىر جاڭبىر ≈ سوقىر جاۋىن، ت. ب.؛ جاڭبىر جاۋدى ≈ جاۋىن جاۋدى، جاڭبىردىڭ قارقىنى ≈ جاۋىننىڭ قارقىنى جانە ت. ب.

سونىمەن قاتار قازاق تىلىندە «جاۋىن- شاشىنعا كيەتىن جەڭىل كۇرتەشەنى» ماعىناسىنداعى جاڭبىرلىق ءسوزى حالىق اراسىندا بەلسەندى قولدانىلمايدى. بۇل ءسوزدى جۇسىپبەك ايماۋىتوۆتىڭ شىعارماسىنان كەزدەستىرۋگە بولادى: انەكي، جاڭبىرلىق كيگەن، قالپاقتى قازاق جىگىتتەرى دە كەلدى (ج. ايماۋىتوۆ، شىعارمالارى).

جاڭبىرلىق ءسوزىن ورىس تىلىندەگى «دوجديەۆايا كۋرتكا»، «دوجديەۆايا ودەجدا» سوزدەرىنىڭ قازاقشا بالاماسى رەتىندە، ياعني كيىم-كەشەك تەرمينى رەتىندە قولدانىلۋى قاجەت.

ماسەلەن، تۋىستاس تۇرىك تىلىندە «جاڭبىرلى كۇنى كيەتىن جەڭىل كۇرتەشەنى» بىلدىرەتىن «yağmurluk» (yağmur - جاڭبىر، -luk - - لىق، - لىك جۇرناعى) اتاۋى بەلسەندى قولدانىلادى.

جاڭبىرلىق ءسوزىنىڭ ەكىنشى ماعىناسى «جىلقىنىڭ ساۋىرىنداعى ويىستاۋ تۇسى، سۋاعارى» رەتىندە تۇسىندىرىلەدى. مىسالى، جاڭبىرلىعى سورايعان بۇكىر تورى (ب. امانشين).

نوسەر

اق جاڭبىر - ءبىرقالىپتا تولاسسىز ۇزاق جاۋاتىن جاڭبىر.

بوز جاڭبىر - جاڭبىردىڭ باياۋ، سىلبىلەپ جاۋاتىن ءتۇرى.

بۇرشاق - مۇز كۇيىندە تۇسەتىن كىشكەنە دومالاق تۇيىرشىك، اتموسفەرالىق جاۋىن- شاشىن.

بۇرشاق جاڭبىر - اتموسفەرالىق سۋ تامشىلارىنىڭ سالقىندىقتان كىشىگىرىم بۇرشاققا اينالىپ جاۋۋى.

قارا جاڭبىر - بۇلت قاپ- قارا بولىپ تورلاپ كەلىپ، تولاسسىز ۇزاق جاۋاتىن كۇزگى قالىڭ جاڭبىر.

قار ارالاس جاڭبىر - الدىمەن جاڭبىر بولىپ جاۋىپ، كۇن سۋىتا كەلە، ارتى قارعا اينالعان جاڭبىر.

قارلى جاڭبىر - ەرتە كوكتەمدەگى جانە كۇزدەگى قار ارالاس جاۋىن.

مۇزاق - جاڭبىر تامشىلارىنىڭ جەرگە مۇز بولىپ ءتۇسۋى.

نوسەر - 1. قاتتى جاۋاتىن، وتكىنشى جاڭبىر؛ 2. كۇشتى، ءبىراق قىسقا مەرزىمدىك، كونۆەكتيۆتىك سيپاتتاعى، نە قوڭىرجاي ەندىكتەگى تسيكلونداردىڭ سۋىق شەبىندەگى دۇلەي جەلدى جاڭبىر.

كوك نوسەر - كوكتەمدە، جازدا قاتتى جاۋاتىن وتكىنشى جاڭبىر.

وتكىنشى جاڭبىر - اسپان كۇمبەزى كوشپەلى الا بۇلتتانىپ، تەز جاۋىپ وتەتىن جاڭبىر.

سوقىر جاۋىن - كۇن كوزى شىعىپ تۇرعاندا جاۋاتىن ۇساق تامشىلى وتكىنشى جاڭبىر.

سىلبىر جاڭبىر - جەلسىز كۇنگى جاي جاڭبىر.

سىركىرەمە جاڭبىر - وتە ۇساق تامشى تۇرىندە تۇسەتىن مايدا جاۋىن.

سەبەزدەۋ، سىلبىلەۋ...

بىلعارى بۇركۋ - اتموسفەرالىق توساپتىڭ تامشىلاماي بۇركۋى.

سىركىرەۋ - وتە باياۋ سەبەزگىلەپ جاۋۋ.

سىرلەتۋ - جاڭبىردىڭ بۇركۋدەن، سىركىرەۋدەن مول، نوسەردەن سايابىر جاۋۋى.

سەبەزدەۋ - جايلاپ بۇركۋ، باياۋلاپ جاۋۋ.

سىلبىلەۋ - جاڭبىردىڭ جايلاپ ۇزاق جاۋۋى.

نوسەرلەۋ - قاتتى جاۋۋ، شەلەكتەپ قۇيۋ.

توگىپ ءوتۋ - جاڭبىردىڭ قاتتى جاۋىپ ءوتۋى.

جاڭبىر قۇيۋ - قاتتى جاڭبىر جاۋىپ كەتۋ، شەلەكتەپ توگۋ.

جاڭبىر كورمەۋ - كوپ ۋاقىت بويى جاڭبىر جاۋماي، قۇرعاقشىلىق بولۋ.