ەكىباستۇزدىڭ تاس كومىرىن قىتايلىقتار زەرتتەمەك

 استانا. قازاقپارات -  قازىرگى كەزدە كومىر وندىرىسىنە ينۆەستورلار قىزىعۋشىلىق بىلدىرمەيدى. كومىر حيمياسىن دامىتۋ، كومىردى قايتا وڭدەۋ ماسەلەسى ماڭىزدى.

 مىسالى، وڭىرگە كەلگەن ەلىمىزدەگى «كومىر حيمياسى جانە تەحنولوگيالار ينستيتۋتى» ج ش س- نىڭ ماماندارىنىڭ ايتۋىنشا، باياناۋىلدىڭ ىرگەسىندە ورنالاسقان مايكوبە كەنشىنىڭ 5 توننا كومىرىنەن 1 توننا سۇيىق وتىن الۋعا بولادى. وبلىس ورتالىعىنداعى «قازاقستان اليۋمينيى» ا ق كومىردەن سينتەز گازىن، «نەفتەحيم LTD» ج ش س پروپيللەن الۋ جولدارىن قاراستىرۋدا. ال، وڭىردەگى «بوگاتىر كومىر» ، ج ش س «مايكوبەن- ۆەست» ، «شىعىس» كومىر كەنىشتەرى ەنەرگەتيكالىق جانە كوممۋنالدىق- تۇرمىستىق كومىر كولەمىن ارتتىرۋ ءۇشىن قارقىندى جۇمىس جاساۋدا. جالپى، ەڭ ءىرى كومىر ءوندىرۋشى «بوگاتىر كومىر» ج ش س- ىن ەلىمىزدەگى «سامۇرىق- ەنەرگو» ا ق پەن رەسەيلىك «رۋسال» ب ك تەڭ بولىسپەن باسقارۋدا. كومىردى اشىق ادىسپەن وندىرەدى. بيىل دا 41 ميلليون توننادان استام كومىر ءوندىرىپ، تۇتىنۋشىلارعا جونەلتۋدى جوسپارلاۋدا. سونىمەن بىرگە، «ەۋروازياتتىق ەنەرگەتيكالىق كورپوراتسيا» ا ق- قا قاراستى «شىعىس» كەنىشىنە ەلىمىزدە وندىرىلەتىن ەنەرگەتيكالىق كومىردىڭ 20 پايىزى تيەسىلى. كاسىپورىن بيىل دا 18 ميلليون توننا كومىر وندىرمەك. ءبىراق، باياناۋىلداعى «گامما» ج ش س، «مايكوبەن- ۆەست» جشس سياقتى بىرنەشە كەنىش سۇلۋجون، شوپتىكول، مايكوبە، بىرلىك اۋىلدارىنىڭ ماڭىندا ورنالاسقان. اۋىلدار ءبىر ەمەس، مايكوبە، تالدىكول، سارىكول اتالاتىن كومىر قازاتىن ءۇش كەنىشتىڭ ورتاسىندا، كۇل جۇتىپ وتىرعانىن ەسكەرەيىك.

 ماي اۋدانىنداعى جامانتۇز كومىر كەشەنى بار. كومىر كەنىشتەرىنىڭ ماڭايى تولى اۋىل. اشىق قالعان شۇڭقىرلارعا، شاڭ- توزاڭ، كۇلگە كىمدەر جاۋاپتى؟ . ەلباسى «جەر قويناۋىن پايدالانۋدا دەلدالدارعا جول بەرمەۋ» تۋرالى ناقتى تاپسىرما بەرگەنى بەلگىلى. پرەزيدەنت شەتەلدىك ينۆەستورلاردىڭ كەڭەسىندە كاسىپكەرلەر الىپ- ساتۋمەن ەمەس، كەن ورىندارىن دامىتۋمەن جانە قارجىلاندىرۋمەن اينالىسۋى تيىستىگىن ايتقان- دى. كەنىشتەردەگى كومىر ءوندىرىسىنىڭ ىشكى- سىرتقى الاپتارى اينالا ورمەن قازىلىپ، قارا كومىر قوسپاسىمەن ورانعانى زيان. كۇل ءۇيىلىپ جوتالارعا اينالۋدا. اۋاعا شىعارىلاتىن زياندى قوسپالارعا شەكتەۋ جاسالىپ، ەكولوگيالىق تالاپ قويىلۋى قاجەت- اق. ەكىنشىدەن، كومىر تاسىمالداۋشى كەنىشتەرگە وزدەرىنە قوسىمشا جول سالۋ نەمەسە اقىلى جول جۇيەسى ەنگىزىلسە. حالىق قاتىنايتىن جولدى بوساتۋلارىن- تابيعي رەسۋرستار جانە تابيعاتتى پايدالانۋدى رەتتەۋشى باسقارمالار، ەكولوگيالىق ۇيىمدار تاراپىنان قاتاڭ تۇردە تالاپ ەتىلسە. ال، قىتايلىقتار بولسا، ەكىباستۇزداعى كومىرىن زەرتتەمەك كورىنەدى. ولار وسى ماقساتپەن كەلىپ، كومىر كەنىشتەرىن ارالاپ كورىپ تە كەتتى. قىتايلىقتار 10 ميلليون توننا كومىردەن 5 ميلليون توننا كوكس الۋعا دەپتى. كومىر - شينا وندىرۋگە، اەروعارىشتىق ونىمدەر ءوندىرۋ ءۇشىن، ءتىپتى، جول سالۋعا، جىلىجايلاردا كوكونىس تۇرلەرىنىڭ شىعىمدىلىعىن ارتتىراتىنىن تىڭايتقىش تا بولادى ەكەن.

ەلباسى «پرەزيدەنتتىڭ بەس الەۋمەتتىك باستاماسى» اتتى حالىققا ۇندەۋىندە ەڭ الدىمەن ورتالىق وڭىرلەرگە سودان كەيىن سولتۇستىك وڭىرلەرگە دە گاز تارتۋدى تاپسىرعان- دى. ەكولوگ مامانداردىڭ ايۋتىنشا، مەتان گازىنىڭ كەلۋى كوپتەگەن الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى شەشەدى. گازدىڭ تارتىلۋىنان قورشاعان ورتا تازارادى. سولتۇستىك وڭىرلەرگە گاز كەلسە اۋىلدىقتار كومىر جاعۋدى توقتاتادى. قازىرگى كەزدە ەلىمىزدىڭ 9 وبلىسى مەتان گازىمەن قامتىلعان ەكەن. دەمەك، ەۋروپالىق وركەنيەتتى جاڭاشىل جۇيەگە جاقىنداپ كەلەدى دەگەن ءسوز.

فاريدا بىقاي، «ەگەمەن قازاقستان» پاۆلودار وبلىسى