جاھاندانۋ زامانىنداعى ادەبيەت تۋرالى الەم قالامگەرلەرى نە دەيدى؟
اتالعان يگى شاراعا ولجاس سۇلەيمەنوۆ، دۋلات يسابەكوۆ، نەسىپبەك ءداۋتاي ۇلى، يران عايىپ، ەسەنعالي راۋشانوۆ، ۇلىقبەك ەسداۋلەت، جۇسىپبەك قورعاسبەك، ديدار امانتاي، حاناان اۆااد، الەكسەي تسۆەتكوۆ، يۋسۋف امينە ەلالامي، باقىت كەنجەيەۆ، سەرگەي گاندليەۆسكي سىندى جازۋشىلار، اقىن، دراماتۋرگ، فيلوسوف جانە اۋدارماشىلار قاتىستى.
«جاھاندانۋ جانە ۇلتتىق ادەبيەت» تاقىرىبىنا مودەراتور بولعان ا ق ش- تان كەلگەن اقىن باقىت كەنجەيەۆ مىنبەرگە شىققان قوناقتاردىڭ ءسوزىن تىڭداي وتىرىپ، بۇل تاقىرىپتاعى پىكىرسايىستى بىلاي دەپ قورىتىندىلادى:
«ادامنىڭ پسيحولوگياسى ونىڭ تىلىنە بايلانىستى قالىپتاسادى. سوعان وراي ءار وكىلىنىڭ ءومىردى قابىلداۋى دا ەرەكشەلەنەدى. ادەبيەت تە سول. ول، ءتىپتى، اۋدارمادا دا ساقتالادى. مىسالى، ورىس ادەبيەتى اعىلشىن تىلىنە اۋدارىلعاندا ورىس ادەبيەتى بوپ قالا بەرەدى. بالا كەزىمىزدە وقىعان انيف ەرتەگىلەرى نەمەسە افريكا حالىقتارىنىڭ ميفتەرى مەن اڭىزدارى قانداي تىلگە اۋدارىلسا دا، وزىنە ءتان ايرىقشا پسيحولوگيا مەن ۇلتتىق ەرەكشەلىگى ساقتالادى. مەن كەز كەلگەن ءىرىلى-ۇساقتى ءتىلدى باعا جەتپەس قازىنا دەپ بىلەمىن. سوندىقتان، ولاردى قالاي دا ساقتاپ قالۋ كەرەك».
1974-جىلدان بەرى العاش ۇيىمداستىرىلىپ وتىرعان مۇنداي اۋقىمدى فورۋمنىڭ وتۋىنە قازاق پەن- كلۋبىنىڭ پرەزيدەنتى بيگەلدى عابدۋللين مۇرىندىق بولعان. الەمنىڭ 16 ەلىنىڭ اقىن-جازۋشىلارىن رۋحاني استانامىز تورىنە جيناۋ دا وڭاي ەمەس. ءىس-شارا تۋرالى بيگەلدى عابدۋللين: «1- حالىقارالىق جازۋشىلار فورۋمىنىڭ ۇيىمداستىرۋشىسى رەتىندە وسى ەكى كۇنگە قويعان ماقساتتارىمىزعا جەتتىك دەپ دەپ ايتا الامىن. ءبىز قاراپايىم بولسا دا، جاھاندىق ماقساتتاردى كوزدەدىك. ءوزىم قازاق ادەبيەتىن جانە قازاقستاندىق قالامگەرلەردى بۇكىل الەم تانىعانىن قالادىم. ەسكىرگەن «پروپاگاندا» ءسوزى بار، مەن ونىڭ ورىنا «ادەبيەتتى تاراتۋ» دەگەن ءسوز تىركەسىن قولدانار ەدىم. وكىنىشكە وراي، ءبىزدىڭ ادەبيەت الەمگە تانىمال ەمەس. الەم ءبىزدىڭ مۇنايىمىزدى، ساياسي ۇستانىمدارىمىزدى عانا بىلەدى. سول سەبەپتى، الەمنىڭ ەڭ ۇزدىك ادەبيەتشىلەرىن جيناپ، ولاردىڭ قازىرگى جاھاندانۋ زامانىنداعى ادەبيەتتىڭ جاعدايىنا قاتىستى پىكىرلەرىن تىڭدادىق. ەكى كۇننەن بەرى ءوتىپ جاتقان پىكىرتالاستا اركىم ءوزىنىڭ ۇلتتىق ادەبيەتىن ساقتاپ قالۋدى كوزدەيتىنى بەلگىلى بولدى. وسى ورايدا جاھاندانۋمەن كۇرەسۋ كەرەك پە؟ جوق! جاھاندانۋ - زاماننىڭ شىندىعى. ءبىز، كەرىسىنشە، بۇكىل الەم وقيتىن شىعارمالار جازۋىمىز كەرەك. اۋدارمانىڭ ماڭىزى زور. شىندىعىندا، ۇلتتىق ادەبيەتتە شەكارا جوق. ءبىزدىڭ ۇلى ادەبيەتتى بۇكىل الەم تانيتىن بولادى»، - دەدى. تانىمال اعىلشىن اۋدارماشىسى سايمون حوللينگسۋورس اۋدارمانىڭ جاھاندانۋعا تيگىزەتىن اسەرىنە توقتالىپ ءوتتى.
قازاق ادەبيەتىنەن ابايدى اعىلشىن تىلىنە اۋدارا وتىرىپ، مۇحتار اۋەزوۆتىڭ شەبەرلىگىنە، تالانتىنا تاڭ قالعانىن تىلگە تيەك ەتتى.
«جاھاندانۋ ناتيجەسىندە بارلىق ۇلتتار جويىلىپ كەتەدى دەپ ايتا المايمىن. ونىڭ ورنىنا ۇلكەن جاھاندىق ءبىرتۇتاستىق پايدا بولادى. ونى مەكەندەۋشىلەر وزگەلەردى سىيلايتىن، جاقسى كورەتىن بولادى. بۇل ۇدەرىس ءبىر-ءبىرىمىزدى جاقسىراق تانۋعا الىپ كەلەدى»، - دەدى. ادەبي فورۋمنىڭ قورىتىندىسى جولداسبەكوۆ اتىنداعى ستۋدەنتتەر سارايىندا ولجاس سۇلەيمەنوۆ، الەكسەي تسۆەتكوۆ (يزرايل)، سەرگەي گاندليەۆسكي (رەسەي) جانە باحىت كەنجەيەۆ (ا ق ش) سەكىلدى تالانتتى اقىندار قاتىسقان پوەزيا كەشى وتۋىمەن اياقتالدى.
Massaget.kz
