شىعىس قازاقستاندا تەڭدەسسىز تەحنولوگيا - ۋاقىت وتكەن سايىن قاتاياتىن بوگەت بار
ۋاقىتتىڭ الدىندا جاراتىلىس بىتكەن دارمەنسىز. تاۋلار مۇجىلەدى، توڭدار ءجىبيدى، داريالار سۋالادى. ءتىپتى، الپىس ەكى ايلالى دەگەن ادام بالاسى دا ونىڭ الدىندا قاۋقارسىز. ادام قولىنان تۋىنداعان عاجايىپ ونەرتابىستاردىڭ ءوزى ۋاقىتى جەتكەندە وزەكتىلىگىن جويىپ جاتقان جوق پا؟ ۋاقىتتىڭ وسى ءبىر بۇلتارتپاس سىنىنا باعىنبايتىن تەڭدەسسىز تۋىندى شىعىس قازاقستاننىڭ سەرەبريانسك قالاسىندا تۇر. ول - بۇقتىرما سۋ ەلەكتر ستانساسىنىڭ بوگەتى.
نىساننىڭ سيقىرى نەدە دەيسىز عوي؟
2002 -جىلى لوندوندا دۇنيەجۇزىلىك اتلاس باسىلىپ شىققان. سول اتلاستا اتالمىش نىسان الەمدەگى ءنومىرى ءبىرىنشى توعان رەتىندە بەلگىلەنەدى. الەم عالىمدارىن بوگەندەگى بەتوننىڭ بەرىكتىگى تاڭداندىرسا كەرەك. زەرتتەۋشىلەر توعاننىڭ 60 نۇكتەسىنەن بەتون سىنامالارىن الىپ، 2 تاۋەلسىز زەرتحاناعا تالداۋعا جىبەرەدى. اۋىزى دۋالى دەگەن 2 زەرتحانا ماماندارىنىڭ مالىمدەمەسى دە ءبىر جەردەن شىققان: بەتون سىنامالارىنىڭ بەرىكتىگى 1968 - جىلى قولدانىسقا بەرىلگەن كەزدەگى كورسەتكىشتەن الدەقايدا جوعارىلاعان.
بۇگىنگى تاڭدا تەڭدەسسىز تەحنولوگيا دەپ مويىندالعان «قاتتى بەتوننىڭ» اۆتورى - ميحايل ينيۋشين بولاتىن. ول ۇسىنعان بەتون سۋدا نەعۇرلىم كوپ تۇرعان سايىن قاتايا تۇسەتىن قاسيەتكە يە. 1953 -جىلى سۋ بوگەنىنىڭ قۇرىلىسىن قابىلداپ العان جاڭاشىل عالىم وسىعان دەيىن قولدانىلىپ كەلگەن «جۇمساق بەتوننان» باس تارتادى. سەبەبى، التايدىڭ 50 گرادۋستىق ايازىندا اتالمىش بەتوندار شىداس بەرمەي، ءبىر جىلدىڭ ىشىندە شىتىناپ شىعا كەلەتىنىن جاقسى تۇسىنگەن بولاتىن. ول سونداي- اق، اتالمىش قۇرىلىسقا ءبىرىنشى رەت «قالقىما كوپىردى» ويلاپ تاۋىپ، قولداندى. ونىڭ ۇتىمدىلىعىن كورگەن وزگە قۇرىلىسشىلار دا بۇل ءادىستى ءىلىپ اكەتسە، قاتتى بەتونعا دەگەن كۇمان عالىمنىڭ كوزى جۇمىلعانشا سەيىلمەپتى.
ميحايل ينيۋشيننىڭ ۇلى، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ونەرتاپقىشى ۆيكتور ينيۋشين سول كەزدى بىلاي دەپ ەسكە الادى: «ول كەزدە جوعارىدان كەلگەن نۇسقاۋعا باعىنباۋ دەگەن مانسابىڭا بالتا شابۋمەن بىردەي بولاتىن. ءبىراق ماسەلەنىڭ ەكىنشى جاعىندا تۇتاس ءبىر ءوڭىردىڭ تاعدىرى تۇردى. الىپ بوگەن بۇزىلسا، جينالعان سۋ ەلدى مەكەندەردى جەرمەن جەكسەن ەتۋشى ەدى. ونداي تاۋەكەلگە بارماس ءۇشىن تىڭ تەحنولوگيا ويلاپ تابۋ كەرەك بولدى. وسىلايشا «قاتتى بەتون» تەحنولوگياسى وسكەمەندە ءبىرىنشى رەت قۇرىلىسقا پايدالانىلدى. قازىر وسى تارىزدەس قۇرىلىستىڭ ەشبىرى دە ينيۋشيننىڭ قاتتى بەتونىنسىز سالىنبايدى» - دەيدى امبەباپ عالىم.
ايتا كەتەرلىگى وسىناۋ بوگەتتىڭ ارقاسىندا ەرتىستىڭ ارناسى كەڭەيىپ، زايسان كولىنىڭ تەرەڭدىگى 5-6 مەترگە، سۋ كولەمى ءۇش ەسەگە ارتقان دەگەن دەرەك تە ايتىلادى. ءبىر انىعى، وزەنگە جاقىن ورنالاسقان بىرنەشە ەلدى مەكەن سۋ استىندا قالىپ، ادامدارى شۇعىل تۇردە كوشىرىلگەن. قازىر زايسان كولى مەن ەرتىستىڭ 530 شاقىرىم اڭعارى بۇقتىرما سۋ قويماسىنا كىرەدى. سونىڭ ارقاسىندا بۇقتىرما سۋ قويماسى سىيىمدىلىعى جونىنەن الەمدەگى بەسىنشى جاساندى قويما سانالادى.
وسى بوگەتتىڭ باسىنداعى بۇقتىرما سۋ ەلەكتر ستانساسىنىڭ جۇمىس ىستەي باستاعانىنا 12 - تامىز كۇنى تۋرا 50 جىل تولدى. سول ساتتەن بەرى مۇندا جىلىنا 2,77 ميلليارد كۆت/ساع ەلەكتر قۋاتى ءوندىرىلىپ كەلەدى. قازاقستان كولەمىندە سۋ كوزدەرىنەن 11,3 ميلليارد كۆ/ساع ەنەرگيا الىناتىنىن ەسكەرسەك، بۇقتىرما س ە س- ءنىڭ ۇلەسى 24,5 پايىزدى قۇرايدى ەكەن.
2008 -جىلدان بەرى بۇل نىساننىڭ نەگىزگى يەسى «سامۇرىق ەنەرگو» ا ق بولىپ سانالادى. دەگەنمەن ونى باسقارۋ 1997 -جىلى «قازسينك» ج ش س- نە كونتسەسسيالىق كەلىسىم ارقىلى بەرىلگەن. ول شارتتىڭ مەرزىمى 2022 -جىلى بىتەدى. قازىر الپاۋىت كومپانيا يەلىگىندەگى ستانسادان وندىرىسكە قاجەت ەنەرگيا ءوندىرىپ قانا قويماي، ارتىلعانىن رەسەيگە ەكسپورتتاپ وتىر. جالپى، شىعىس قازاقستان ءوڭىرى ءبىر وزىندە 3 بىردەي سۋ ەلەكتر ستانساسى بار جالعىز وبلىس. ونىڭ ۇشەۋى دە ەرتىس وزەنىنىڭ بويىندا جاتىر.
اۆتور: ەسىمجان ناقتىباي
