وزىنە ءوزى دوس ادام جۇرتتىڭ بارىمەن دوس بولا الادى

اينالاسىنداعى دوستارىنا قاراپ ادامدى تانى دەگەن ەكەن. دەمەك، دوستى تاڭداي ءبىلۋ، دوستاسۋ دا سەنىڭ بولاشاقتاعى جۇرەر جولداعى ماڭىزدى قادامدارىڭدى بەلگىلەپ بەرەدى. وسى ورايدا مىرزاگەلدى كەمەلدىڭ «ابزالدىق الىپپەسى» كىتابىنان دوسقا قاتىستى بىرنەشە ءتامسىلدى نازارلارىڭىزعا ۇسىنامىز.
تەگى تۇرىك ءاناحارسيستىڭ اناسى گرەك قىزى بولعان: ءوز تىلىمەن قاتار گرەك ءتىلىن جەتە مەڭگەرگەن ول ەلىنەن تەرەزەسى تەڭ ادام تاپپاي گرەكياعا، سولون اتتى فيلوسوفتى ىزدەپ بارىپ: «مەن ساعان دوس بولايىن دەپ كەلدىم»"، - دەيدى. «دوستى ءوز ەلىنەن ىزدەر بولار»، - دەپتى بوتەندى قابىلداعىسى كەلمەگەن سولون. ءسال توسىلىپ: «سەن ءوز ەلىڭدەسىڭ، ءوز سوزىڭە ءوزىڭ جاۋاپ بەرىپ تۇرسىڭ، بۇل مەنىمەن دوستاسقىڭ كەلگەنى بولار»، - دەگەن اناحارسيس. كەلۋشىنىڭ تەگىن ادام ەمەس ەكەنىن سەزگەن سولون ءاناحارسيستى جىلى قابىلداپتى، سوڭى ءومىر بويعى دوستىققا ۇلاسىپتى، ەكەۋى دە سول زامانداعى جەتى اقىلماننىڭ تىزىمىنە ەنىپ، تاريحتا قالعان. «تىم بولماسا ءبىر ناعىز دوسى جوق ادام ءومىر سۇرمەي- اق قويسا بولادى»،- دەيدى دەموكريت.
ءمىنسىز دوس ىزدەگەن ادام دوسسىز قالادى. «جۇرتتىڭ بارىنە بىردەي دوس بولامىن دەگەندەر ەشكىمگە دە دوس بولا المايدى»،- دەگەن اريستوتەل. «ءوز دوستارىڭدى باعالاي ءبىل، ءبىراق اكەڭنىڭ دوستارىن قۇرمەتتە»،- دەپتى ومار حايام. ونىڭ ءمانىسى: ول ابدەن سىنالعان دوستىق دەگەنى. «دوس - جامانشىلىقتا، باتىر - شايقاستا، ادال - قارىزىن قايتارۋدا، ايەل - كەدەيلىكتە، تۋعان- تۋىس - كەمدىك تارلىقتا تانىلادى» - دەيدى ءۇندى ناقىلى.
ادامداردىڭ ءوزارا جاقىنداسىپ، ۇيلەسىپ كەتۋى ءبىر- ءبىرىنىڭ پىكىر- كوزقاراستارىنا دەگەن قۇرمەتتەن، جولداستىق جولىمەن باستالادى. بازبىرەۋ جولداستىق دەگەندى دوستىق دەپ ۇعادى. جولداستىقتىڭ دوستىققا ۇلاساتىنى بار، ءبىراق ءبارى بىردەي دوستىق دارەجەسىنە جەتپەيدى. ءبىر بىرىنە ابدەن ۇيرەنىسىپ، ءسىڭىسىپ، ءبىرىنسىز- ءبىرى ءومىر سۇرە المايتىنداي بوپ كەتكەن ەرلى- زايىپتىلار مەن تۋىستار دا كەزدەسەدى. جولداستىقتان دا، ماحابباتتان دا، تۋىستىقتان دا تۋىندايتىن بۇل سەزىم - دوستىق سەزىمى، ول بارىنەن بيىك، شىنايى. ءبىراق وتە سيرەك. كەيدە دوستىق دەپ جۇرگەنىمىزدىڭ كوبىنىڭ ەسەپكە قۇرىلعانىن كورەمىز. كەي دوسىڭنىڭ ەسەپتەپ جۇرگەنىنەن شىقپاي قالعان كۇنى تەرىس اينالادى، سونىڭ ءوزى جاقسى. ءوز تاراپىڭنان ادال بولساڭ، پەيىلىڭ ءتۇزۋ بولسا، مويىما. قانشا ادەمىلەگەنمەن شىندىق سونداي. دوسىڭنىڭ كەمشىلىگىنە توزە بەرسەڭ وزىڭە جۇعادى. «ات پەن ەسەكتىڭ اقىرى ءبىر بولسا، مىنەزدەس بولادى»، - دەيدى ءماشھۇر ءجۇسىپ. «دوستارىڭنىڭ اراسىنداعى كەلىسپەۋشىلىككە شەشىم ايتقاننان جاۋلارىڭنىڭ كەلىسپەۋشىلىگىنە ارا تۇسكەنىڭ جاقسى، ويتكەنى ەكى دوسىڭنىڭ اراسىنا بيلىك ايتساڭ، بىرىنەن ايرىلاسىڭ، ال ەكى جاۋىڭا تورەلىك ايتساڭ، بىرەۋىمەن دوستاساسىڭ»، - دەپتى جەتى اقىلماننىڭ ءبىرى بيانت. «بۇگىنگى دوستارىڭا ەرتەڭگى دۇشپانىڭا قاراعانداي قارا، ويتكەنى ەرتەڭ سونداي بولىپ قالۋى مۇمكىن»، - دەپتى ب. گراسيان.
وسىعان وراي لاك ەلىنىڭ مىناداي اڭىزى ەسىمە تۇسەدى: تۇلكى جىلانمەن دوس بولىپتى. ءبىر كۇنى ولار وزەننىڭ ارعى بەتىنە وتكىسى كەلىپتى. «مەن جۇزە بىلمەيمىن، مەنى موينىڭا وراپ ءوت»،- دەپتى جىلان. وزەننىڭ ورتاسىنا كەلگەندە جىلان تۇلكىنىڭ موينىنان قىسا باستاپتى. «قوي» دەپ قويدىرا الماعان تۇلكى قۋلىققا كوشىپتى:«بىزدەر جاقسى دوس ەدىك، سۋ تۇبىنە كەتەردە بەت- جۇزىڭە ءبىر رەت قارايىنشى»- دەپتى. جىلان تۇلكىنىڭ قارسى الدىنا باسىن تىكتەپ قاراي قالعاندا، تۇلكى جىلاننىڭ باسىن قىرشىپ ءۇزىپ تاستاپتى. وزەننىڭ ارعى بەتىنە وتكەن سوڭ جىلاننىڭ جانسىز دەنەسىن جولعا ۇزىنىنان جاتقىزىپ جاتىپ تۇلكى: «ادال دوس وسىلايشا ءتۇزۋ بولۋى كەرەك»،- دەپتى.
دوستىڭ جالعان بولا بەرۋى مۇمكىن، ءبىراق دۇشپاننىڭ جالعان بولۋى مۇمكىن ەمەس. دوستىق قولىن سوزعانداردىڭ كوبىسى كەلەدى دە كەتەدى، ال دۇشپاندار توپتالا، كوبەيە بەرەدى. مارزبان نامادا: «دۇشپاندارىڭنىڭ كوپتىگىنەن قورىقپا، ولاردىڭ بىرىگىپ كەتۋىنەن قورىق»، - دەپتى. «ەگەر جاۋ تابام دەسەڭ، ءوز دوستارىڭنان اسىپ كەتۋگە تىرىس، دوس ىزدەسەڭ، دوستارىڭا وزىڭنەن اسىپ تۇسۋگە جاعداي جاسا»،- دەگەن لاروشفۋكو. مۇنىڭ اقيقات بولاتىن سەبەبى نە؟ ەگەر دوستارىمىز وزىمىزدەن اسىپ تۇسسە، بۇل ولارعا ساليقالى رەتىندە سەزىنۋگە مۇمكىندىك بەرەدى، ال ەگەر سەن ولاردان اسىپ تۇسسەڭ، بۇل ولاردى كەمسىتەدى، كورە الماۋشىلىق جانە قىزعانىش سەزىمدەرىن تۋعىزادى. سوندىقتان، سەنىڭ دوستارىڭنىڭ بارلىعى بولماسا دا، كەيبىرى تابىسىڭا قاراعاندا، ساتسىزدىكتەرىڭنەن كوپ قاناعات الارى راس.
قارعا قارعانىڭ كوزىن شۇقىمايدى، - دەگەن ءبىر ماقال بار. اكەم ايتقان ەدى: سوعىس كەزىندە ولگەن ادامداردىڭ قارعا الدىمەن كوزىن شوقىپ جەگەنىن كوردىم دەپ. سويتكەن قارعا ءوز قارعاسىنىڭ كوزىن شوقىماسا، ادامداردىڭ وسى قاساڭ مىنەزدەن دە ۇيرەنەرلىك ءبىر نارسەسى بار ەكەن- اۋ دەپ ويلادىم. جاۋىڭدى جەڭە الماساڭ، ونىمەن وداقتاس. جاۋىڭدى جەڭۋ ءۇشىن ونى السىزىرەك ەتۋگە تىرىسۋدان گورى، ودان كۇشتىرەك بولۋعا تىرىس. اقتابان- شۇبىرىندى كەيبىر تاريحشىلار ايتاتىنداي تۇتقيىل شابۋىلدىڭ ناتيجەسىندە بولعان توتەنشە باقىتسىزدىق ەمەس، جوڭعارلاردىڭ جەڭىسى مىلتىق اتۋدى ۇيرەنىپ، ونى وزدەرىندە جاساپ شىعارىپ، قارۋلانعاننىڭ ناتيجەسى. دۇشپانداسقان كىسىڭە جاقسىلىق جاساۋ ارقىلى دا ءوش الۋعا بولادى. «دۇشپاندارىڭ سەنىڭ كولەڭكەڭ. بيلىگىڭنىڭ كوپتىگىن كولەڭكەڭنىڭ ۇزىندىعىمەن ولشەي بەر» ، - دەگەن اكبار دەگەن بيلىكشىنىڭ ءسوزى بار. جاۋلارىم جوق دەگەنىڭ - جەتىستىكتەرىم جوق دەگەنىڭ. «وزىنە ءوزى دوس ادام، جۇرتتىڭ بارىمەن دوس بولا الادى»، - دەگەن سەنەكانىڭ ءسوزىن ن. رەريح ءجيى مىسالعا كەلتىرەدى ەكەن.
Massaget.kz