حالىقتىڭ قۋاتى - بىرلىكتە

استانا. قازاقپارات - ءبىر زاماندا «حالىقتار دوستىعىنىڭ لاباروتورياسى» دەلىنگەن قازاقستاننىڭ كوپ ەتنوستىلىعى قانشاما سىناقتى باسىنان وتكىزدى.

ونىڭ ءبارى دە بەرىكتىلىك ءۇشىن سىناقتار بولاتىن. ءتىپتى تاۋەلسىزدىكتىڭ تۇسىندا كوپ ۇلتتىلىقتى العا تارتقاندا «ەل بولۋى ەكىتالاي» دەپ ساۋەگەيلىك جاساعان دا ەدى. الايدا ۇلت پەن ۇلىس تاتۋلىعىن تۋ ەتىپ، ىشكى بىرلىكتى بەكەمدەگەندىكتەن قازاقستان كوپ سىناقتان سۇرىنبەي ءوتتى.

شىندىعىندا، تاۋەلسىزدىكتىڭ تۇعىرلىعى ءۇشىن مەملەكەتتىڭ نەگىزىن قالاۋشى ۇلت پەن ۇلىستاردىڭ اراسىنداعى تاتۋ-ءتاتتى تىرشىلىك، ىنتىماقتاستىق پەن بىرلىك ماڭىزدى فاكتورعا يە ەكەندىگى دە ءسوزسىز. دانا حالقىمىزدىڭ «كوپتىڭ قولى بىرىكسە - كوككە جەتەدى» دەگەن قاناتتى ءسوزى بۇگىنگى كۇنى اقيقاتقا اينالدى. قازاقستان تاريح ءۇشىن قىسقا عانا ۋاقىتتىڭ ىشىندە يادرولىق قارۋدى تاراتپاۋ ءىسىنىڭ كوشباسشىسىنا اينالىپ، ب ۇ ۇ- ءنىڭ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ تۇراقتى ەمەس مۇشە بولىپ سايلاندى. حالىقارالىق بيىك مىنبەرلەردەن جاھاندىق سىن-قاتەرلەرگە، پروبلەمالارعا قاتىستى سىندارلى شەشىمدەر ايتتى. ەل ىشىندە دە ۇلت پەن ۇلىستىڭ وتكەن كەزەڭدەگى تاريحى مەن ونىڭ ساباقتاستىعى كەڭىنەن دارىپتەلىپ، الەمدىك قاۋىمداستىق تاراپىنان مويىندالعان قوعامدىق كەلىسىم مەن ەتنوسارالىق توزىمدىلىك ىرگەسى قالاندى. سان-ءتۇرلى ەتنوستىڭ بالاسى قازاق ەلى دەپ اتالاتىن ءبىر شاڭىراق استىندا تاتۋ-ءتاتتى ءومىر ءسۇرىپ جاتىر. مۇنىڭ بارلىعى دا قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ جۇرگىزىپ وتىرعان ساياساتتىڭ ناتيجەسىندەگى حالىق بىرلىگىنىڭ ارقاسى ەكەندىگى داۋسىز. ال ۇلتارالىق تاتۋلىقتىڭ قازاقستاندىق ۇلگىسى بۇگىنگى كۇنى الەمدىك قاۋمداستىق مويىنداي باستاعان بىرەگەي جول رەتىندە قاراستىرىلىپ وتىر.

وسى رەتتە «قازاقپارات» حاا وقىرمان نازارىنا قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى مەن قازاقستان حالقىنىڭ بىرلىگى كۇنىنە ارنالعان جىلناماسىن ۇسىنادى:

1992-جىلدىڭ جەلتوقسانى. الماتى قالاسىندا ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ ءبىر جىلدىعىنا ارنالعان قازاقستان حالقىنىڭ تۇڭعىش فورۋمىندا ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ اسسامبلەيا سەكىلدى ىرگەلى ينستيتۋتتى قۇرۋ يدەياسىن جاريا ەتكەن بولاتىن. وسى القالى جيىندا بايانداما جاساعان مەملەكەت باسشىسى قازاقستاننىڭ دامىعان ەلدەر قاتارىنان كورىنۋى، حالقىمىزدىڭ ءال-اۋقاتى جاقسارۋى ەل ىنتىماعىنىڭ جاراسىم تابۋىنا تىكەلەي بايلانىستى ەكەنىن اتاپ كورسەتتى. ەلباسىنىڭ سول كەزدە ايتقانىن حالقىمىز جىلى قابىلداپ، بىرلىك پەن تاتۋلىقتى تۋ ەتىپ، ىنتىماقتىڭ اۋىلىنا تۇبەگەيلى بەت بۇرعان- دى.

1995-جىلدىڭ 16- اقپانىندا نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ەتنومادەني بىرلەستىكتەردىڭ جەتەكشىلەرىمەن كەزدەسۋ وتكىزدى. وندا مەملەكەت باسشىسى ەلدەگى ۇلتارالىق كەلىسىمدى نىعايتۋ ماقساتىندا جاڭا قوعامدىق ينستيتۋت قۇرۋدىڭ ۋاقىتى كەلگەنىن اتاپ كورسەتتى.

1995-جىلدىڭ 1- ناۋرىزى. قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىن مەملەكەت باسشىسى جانىنداعى كونسۋلتاتيۆتى- كەڭەسشى ورگان مارتەبەسىمەن قۇرۋ تۋرالى پرەزيدەنتتىڭ جارلىعى شىقتى.

1995-جىلدىڭ 18- قازانى. ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ جارلىعىمەن 1- مامىر قازاقستان حالقىنىڭ بىرلىگى كۇنى دەپ جاريالاندى.

1996-جىل. جوعارى وقۋ ورىندارىنا ءتۇسۋ كەزىندە اسسامبلەيا كۆوتالارى ەنگىزىلدى. سول جىلى قازاقستاندىق ستۋدەنتتەردىڭ 9 پايىزدان استام نەمەسە 2 مىڭعا جۋىق ادام كۆوتامەن وقۋعا ءتۇستى.

1999-جىلدىڭ 5- قاڭتارى. ق ح ا- نىڭ 5- سەسسياسىندا ق ر پرەزيدەنتى «ۇلتتىق- مادەني ۇيىمدار تۋرالى» زاڭنىڭ ازىرلەنگەن جوباسىن تالقىلاۋدى ۇسىندى. سونىمەن قاتار سول مىنبەدەن ەلباسى ساياسي مالىمدەمە جاساپ، قازاقستاننان كوشىپ كەتكەن ادامداردى ەلگە قايتىپ ورالۋعا ۇندەۋ جاسادى.

«بۇگىن مەن وسى مىنبەدەن ءبىر ساياسي مالىمدەمە جاساماقپىن. مەن بۇل ءسوزىمدى ك س ر و ىدىراعاننان كەيىن ءتۇرلى سەبەپتەر مەن جاعدايلارعا بايلانىستى قازاقستانان كەتكەن ادامارعا ارناپ وتىرمىن. ورتاق وتانىمىزعا ايتىپ ورالىڭىزدار! ەسىگىمىز ءارقاشان اشىق، بىرلىگىمىز ارتقان سايىن كۇش-قۋاتىمىزدىڭ دا ارتا تۇسەرى انىق»، - دەدى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ.

1999-جىل. قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ مادەنيەتتى قولداۋ جىلى رەتىندە ءوتىپ، ونىڭ اياسىندا قازاقستان حالىقتارى دوستىعىنىڭ 1- فەستيۆالى، قازاقستان حالىقتارى تىلدەرىنىڭ ەكىنشى فەستيۆالى ۇيىمداستىرىلدى.

2000 -جىل. ۇلتتىق مادەنيەتتەردى دامىتۋ ءۇشىن مەملەكەتتىك بيۋدجەتتەن 9 ميلليارد 100 ميلليون تەڭگەدەن استام قارجى ءبولىندى. دەمەۋشىلىك جانە مەتساناتتىق قاراجاتتان تارتىلعان سوما دا 4 ميلليارد 800 ميلليون تەڭگەدەن اسىپ جىعىلدى.

2000-جىلدىڭ 15- جەلتوقسانى. ق ح ا- نىڭ 7- سەسسياسى بارىسىندا مەملەكەت باسشىسى ءار جىلدىڭ 1- مامىرى، اسىرەسە 2001-جىلدىڭ 1- مامىرى قازاقستان حالقىنىڭ بىرلىگىنە ارنالعان تەلەمارافون كۇنىنە اينالۋى كەرەكتىگىن ايتتى.

2002-جىلى ق ح ا- نىڭ ۇلتتىق كەلىسىمدى باستى نازاردا ۇستاعان ستراتەگياسى قابىلداندى.

2007-جىلدىڭ مامىرى. قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋتسياسىنا ءبىرقاتار وزگەرىستەر ەنگىزىلدى. قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنا كونستيتۋتسيالىق مارتەبە بەرىلدى، ول ق ر پارلامەنتى ماجىلىسىنە توعىز دەپۋتات سايلاۋ قۇقىعىنا يە بولدى. وسى ارقىلى اسسامبلەيانىڭ قوعامدىق-ساياسي ءرولى ايتارلىقتاي ارتتى.

2008-جىلدىڭ 20- قاڭتارى. پرەزيدەنت الەمدە بالاماسى جوق «قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى» تۋرالى زاڭعا قول قويدى. قحا ەلىمىزدىڭ ساياسي جۇيەسىنىڭ تولىققاندى سۋبەكتىسىنە اينالدى. ونىڭ قىزمەتىنىڭ نورماتيۆتىك قۇقىقتىق نەگىزدەرى ايقىندالدى. زاڭ ءوز كەزەگىندە ينستيتۋتتىڭ نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق نەگىزدەرىن ناقتىلاپ بەردى. مەملەكەت باسشىسىنىڭ اسسامبلەياعا ەلىمىزدەگى بارلىق ەتنوستاردىڭ مۇددەلەرىن ءبىر ارنادا ءتۇيىستىرۋشى، ازاماتتارىمىزدىڭ ەتنوستىق جانە ءدىني نانىم-سەنىم تۇرعىسىنداعى ەرەكشەلىكتەرىنە قاراماستان، ولاردىڭ قۇقىعى مەن بوستاندىعىن ساقتاۋشى ساياسي قۇرىلىم دەپ باعا بەرگەنىنەن كوپ جايتتى اڭعارۋعا بولادى.

2015-جىل. ق ح ا- نىڭ قۇرىلعانىنا 20 جىل تولۋىنا وراي 2015-جىل مەملەكەت باسشىسىنىڭ جارلىعىمەن قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ جىلى دەپ جاريالاندى.

2015-جىلى «قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى تۋرالى» زاڭىنا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ ناتيجەسىندە تۇڭعىش رەت «ماڭگىلىك ەل» جالپى ۇلتتىق پاتريوتتىق يدەياسى، سونداي-اق مەملەكەت باسشىسىنا ونىڭ ىسكە اسىرىلۋى تۋرالى جىل سايىن ەسەپ بەرىلۋى زاڭدىق تۇرعىدان بەكىتىلدى. بۇل ءوز كەزەگىندە اسسامبلەيا ءرولىنىڭ كۇشەيە تۇسۋىنە ءارى «ماڭگىلىك ەل» قۇندىلىقتارى اياسىندا جالپىۇلتتىق بىرلىكتى نىعايتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. سونداي-اق، «قايىرىمدىلىق تۋرالى» زاڭ قابىلداندى.

2015-جىلدىڭ 23- ءساۋىرى. ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ 22- سەسسياسىندا العىس ايتۋ كۇنىن بەكىتۋدى ۇسىندى.

«قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى قۇرىلعان كۇن - 1- ناۋرىزدى جىل سايىن بارلىق ەتنوستاردىڭ ءبىر-بىرىنە جانە مەيىرباندىق تانىتىپ، ول ادامداردى ءوز تۋعانىنداي قابىلداعان قازاقتارعا العىس ايتۋ كۇنى رەتىندە اتاپ ءوتۋ ادىلەتتى بولار ەدى. ول كۇن ءبىزدى بۇرىنعىدان دا گورى جاقىنداستىرا تۇسپەك. بۇل كۇن مەيىرىمدىلىكتىڭ، بۇكىل قازاقستاندىقتاردىڭ ءبىر-بىرىنە دەگەن دوستىعى مەن ماحابباتىنىڭ جارقىن مەرەكەسى بولا الار ەدى»، - دەدى ق ر پرەزيدەنتى.

 2016-جىلدىڭ 14- قاڭتارى. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ قۇرىلعان كۇنى - 1 ناۋرىزدى ەلىمىزدە العىس ايتۋ كۇنى دەپ جاريالاپ، 173№  جارلىق شىعاردى.

2018-جىلدىڭ 27- ءساۋىرى. مەملەكەت باسشىسى قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ قىزمەتىن جەتىلدىرۋگە باعىتتالعان «قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭىنا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭىنا قول قويدى.

قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى ەتنوسارالىق كەلىسىمدى، قوعامداعى تولەرانتتىلىقتى جانە حالىق بىرلىگىن ودان ءارى نىعايتۋ ءۇشىن قولايلى جاعداي جاساۋعا سەپتىگىن تيگىزەدى. سونىمەن قاتار قحا مەملەكەتتىك ورگاندارعا ەكسترەميزم مەن راديكاليزم كورىنىستەرىنە قارسى ارەكەت ەتۋگە، ازاماتتاردىڭ دەموكراتيا نورمالارىنا نەگىزدەلگەن ساياسي-قۇقىقتىق مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋعا كومەك كورسەتەدى. اسسامبلەيا ەتنومادەني بىرلەستىكتەردىڭ كۇش بىرىكتىرۋىن قامتاماسىز ەتەدى، ەتنو مادەني ورتالىقتاردىڭ، قازاقستان حالقىنىڭ ۇلتتىق مادەنيەتتەرى، تىلدەرى مەن داستۇرلەرىنىڭ وركەندەۋىن، ساقتالۋىن، جانە دامۋىن قامتاماسىز ەتەدى.

تۇيەندەي ايتساق، قوعامدىق كەلىسىم مەن جالپىۇلتتىق بىرلىكتى ساقتاۋدىڭ بىرەگەي مودەلىن قۇرعان قازاقستاننىڭ دامۋىندا اسسامبلەيانىڭ قىزمەتى ەرەكشە. تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا كوپتەگەن ساياسي كۇشتەرمەن تىعىز بايلانىس ورناتا بىلگەن ۇيىم بۇگىندە ەلمەن بىرگە ءوسىپ، اۋقىمىن كەڭەيتىپ، كونستيتۋتسيالىق ورگانعا، ۇلت بىرلىگىنىڭ يدەولوگيالىق تەتىگىنە اينالدى.

اۆتور: مارلان جيەمباي